जुम्ला: गठबन्धनको भोट ताक्दै शाही र योगी, गोमालाई आफ्नै दलको असन्तुष्टिले अप्ठ्यारो

निर्वाचन विशेष

गोविन्द देवकोटा बिहीबार, मंसिर १, २०७९ १४:०१

काठमाडौं– निर्वाचनमा होस् या अन्य राजनीतिक घटनाक्रममा जुम्लाबारे राजधानीमा खासै चर्चा हुँदैन। तर, यसपटक भने अवस्था भिन्न छ। देशका केही चर्चित क्षेत्र मध्ये एक जुम्ला।

भ्रष्टाचारविरुद्धको अभियानबाट चर्चित भएका ज्ञानेन्द्रबहादुर शाही यसपाली प्रतिनिधि सभाका लागि राप्रपाबाट जुम्लामा उम्मेदवार छन्। यस्तै एमालेबाट युवा नेता रतननाथ योगी छन् भने गठबन्धनबाट गोमा गौतम कुँवर छन्। एक मात्र निर्वाचन क्षेत्र रहेको जुम्लामा अहिले तीनै उम्मेदवारबीच मुख्य प्रतिस्पर्धा छ।

२०७० को चुनावपछि समानुपातिक सांसद हुँदै राज्यमन्त्री भइसकेकी कुँवर यसपटक प्रत्यक्षमा कर्णाली प्रदेशकै एक मात्र महिला उम्मेदवार हुन्। यता योगी पनि अघिल्लो स्थानीय तह निर्वाचनमा गाउँपालिका अध्यक्षमा निर्वाचित भएका थिए। एमालेको सम्भावना नै नभएको क्षेत्रमा गाउँपालिका अध्यक्ष जितेका योगीलाई पनि यसपटक जित्नसक्ने उम्मेदवारका रुपमा हेरिएको छ।

निर्वाचन इतिहासमा सायदै देशमा एक मात्र जिल्ला होला जुम्ला, जहाँ एउटै पदमा एकै अनुहार दोहोरिएको रेकर्ड छैन। यहाँका मतदाताले हरेक निर्वाचनमा उम्मेदवार फेर्ने गरेका छन्। यो क्रम पहिलो आम निर्वाचन २०१५ देखि चलिआएको छ।

प्रत्यक्षमा प्रतिनिधि सभाका लागि दाबेदार मानिएका तीनै जना यसपाली जुम्ली मतदातासमक्ष नयाँ अनुहार हुन्। चुनावी माहोल र सर्वत्र चर्चाका कारण ज्ञानेन्द्र शाहीले आफ्नो जित सुनिश्चित भएको दाबी गर्दै आएका छन्। यता गोमा गौतम कुँवर पनि गठबन्धनबाट उम्मेदवार बनेकाले आफूले जित्ने बताउँदै आएकी छन्।

गत स्थानीय तहको निर्वाचनलाई हेर्ने हो भने जुम्लामा गठबन्धन सबैभन्दा बलियो छ। पहिलो कांग्रेस, दोस्रो माओवादी र तेस्रो एमाले। राप्रपाको भने संगठन निकै कमजोर छ। स्थानीय तहको मत हेर्दा जुम्लामा कांग्रेस, माओवादी र एकीकृत समाजवादीको ३६ हजार ३५९ मत हो। तर, अहिले समाजवादीका अधिकांश नेताहरु एमालेमा फर्किसकेकाले ६ हजारजति मत एमालेमा जोडिएको अनुमान गरिएको छ। एमालेको भने स्थानीय तहमा प्राप्त मत ८ हजार १९१ हो।

निर्वाचन इतिहासमा २०४८ सालको निर्वाचनमा नेमकिपाबाट डिल्लीबहादुर महतले जितेका थिए। पछि उनी एमालेमा प्रवेश गरे। यस्तै २०५१ मा पनि नेमकिपाबाटै भक्तबहादुर रोकाया निर्वाचन भए। संसद्मा पुगिसकेपछि उनी नेपाली कांग्रेसमा प्रवेश गरे। यस्तै २०५६ सालमा एमालेबाट देविलाल थापा निर्वाचित भएका थिए।

२०६४ मा भने नेकपा माओवादी केन्द्रबाट उम्मेदवार बनेका नरेश भण्डारी निर्वाचित भए। २०७० को निर्वाचनमा उनी वैद्य माओवादीतिर थिए। त्यसबेला गजेन्द्रबहादुर महतलाई हराउन उनै भण्डारीले भूमिका खेलेका थिए। २०७० मा कांग्रेसबाट ललितजंग शाही निर्वाचित भए, जो अहिले प्रदेश सभामा गठबन्धनबाट उम्मेदवार बनेका छन्। यस्तै २०७४ मा एमाले–माओवादीबाट साझा उम्मेदवार बनेका माओवादीका गजेन्द्रबहादुर महत निर्वाचित भएका थिए।

सार्वजनिक रुपमा संसदीय राजनीतिमा अब नलाग्ने घोषणा गरे पनि महत फेरि दोहोरिन चाहेका थिए। तर, यसपाली उनले टिकट नपाएपछि गठबन्धनविरुद्ध नै केही समयअघिसम्म सामाजिक सञ्जालमा तुष पोखेका थिए।

युवाको भरमा ज्ञानेन्द्र शाही
ज्ञानेन्द्र शाहीको माहोल देखेर जिल्लामा मात्रै होइन, केन्द्रसम्म पनि दलका नेता झस्किएका छन्। युवामाझ ज्ञानेन्द्र शाहीको माहोल देखेपछि चुनावी सभालाई सम्बोधन गर्न पुगेका नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले शाहीलालाई लक्षित गर्दै प्रेतआत्मालाई नजिताउन आह्वान गरे।

यतिबेला जिल्लाका अधिकांश चियापसल र चोक–चोकमा शाहीकै बारेमा चर्चा हुने गरेको छ। गठबन्धन र एमालेकै नेताहरुले पनि शाही राप्रपाबाट उम्मेदवार नभएर स्वतन्त्र उठेको भए सबै दल मिलेर पनि रोक्न नसकिने अभिव्यक्ति दिदा ज्ञानेन्द्र झन् हौसिएका छन्।

‘जुम्ली मतदाता विकास र समृद्धि देख्न चाहन्छन्। उनीहरुलाई युवा नेतृत्व चाहिएको छ। त्यसैले पनि यसपटक जुम्ली मतदाता मेरो साथमा छन्’, शाही भन्छन्, ‘म दलको भन्दा पनि जुम्ली जनताको उम्मेदवार हुँ।’

उसो त शाहीले पनि आफ्नो प्रचारका क्रममा पार्टीको नाम कमै लिन्छन्। भलै उनी पार्टीबाट उम्मेदवार बनेका छन्। तर, उनी स्वतन्त्र उम्मेदवारकै माहोल बनाएर चुनावी मैदानमा होमिएका छन्। संगठनका हिसाले हेर्ने हो भने जुम्लामा राप्रपाको एक हजारभन्दा बढी मत छैन। तर, युवा जमातले उनलाई पूर्ण रुपमा साथ दिने सर्वत्र चर्चा गरिएको छ।

सिँजा क्षेत्र उनको जन्मभूमि नै हो। त्यहाँ स्वभाविकै उनको पक्षमा माहोल बनेको छ। यता खलंगा क्षेत्रमा पनि उनले कांग्रेसका बागीसँग मिल्ने चर्चा गरिएको छ। प्रदेश सभा १ मा सत्तागठबन्धनबाट कांग्रेसका ललितजंग शाही उम्मेदवार छन्। उनीविरुद्ध देवेन्द्रबहादुर शाहीले उम्मेदवारी दिएका छन्। देवेन्द्र शाही पनि युवामाझ लोकप्रिय नेता नै हुन्। खलंगा गठबन्धनको प्रभाव भएको क्षेत्र पनि हो।

तर, यहाँ ‘एक भोट ज्ञानेन्द्र, एक भोट देवेन्द्र’ भन्ने नारा लगाइन थालिएको छ। यसो हुँदा ज्ञानेन्द्र शाहीका समर्थक युवाले प्रदेश सभामा देवेन्द्र शाहीलाई मत हाल्ने र प्रतिनिधि सभामा देवेन्द्र शाही निकट कांग्रेसका कार्यकर्ताले ज्ञानेन्द्र शाहीलाई भोट हाल्ने देखिन्छ। यसो हुँदा प्रदेश सभा र प्रतिनिधि सभा दुवैमा गठबन्धनले गुमाउन सक्ने अवस्था निम्तिन सक्छ। प्रदेश सभाका उम्मेदवार बनेका ललितजंग शाही प्रतिनिधि सभा सदस्य हुँदा काम गर्न नसकेको भन्दै आलोचित हुँदै आएका थिए। दोस्रो माओवादीले पनि शाहीलाई पूर्ण रुपमा विश्वास गरिसकेको अवस्था छैन।

गठबन्धनभित्रको अन्तरद्वन्द्वको लाभ उठाउने दाउमा योगी
जुम्लाको राजनीतिक वृत्तमा नेताहरुको चर्चा हुँदा राजनीतिक खेलाडीका रुपमा योगीको चर्चा गरिन्छ। २०७४ को स्थानीय तह निर्वाचनमा एमालेको सम्भावना नै नभएको ठाउँमा गाउँपालिका अध्यक्ष जितेका योगीले यसपटक पनि पुरानै ‘ट्याक्टिस’ लगाउने अनुमान गरिएको छ।

गत स्थानीय तहको निर्वाचनमा एमालेको जम्मा ८ हजार मत हो। अहिले समाजवादी आउँदा त्यसमा ६ हजार थपिएको अनुमान गरिएको छ। गठबन्धनभित्र अन्तरद्वन्द्व कायमै रहेकाले त्यसको फाइदा उठाउने दाउमा छन् योगी। गठबन्धनको अधिकांश भोट ज्ञानेन्द्र शाहीले काट्ने र एमालेको सिंगो भोट आफूलाई आउने भएकाले पनि योगीले प्रतिनिधि सभाको सिट सुरक्षित मानेका छन्।

व्यक्तिगत रुपमा पनि अन्य दलका नेताहरुसँग योगीको सम्बन्ध राम्रो रहेको छ। त्यसै कारण पनि गठबन्धनभित्रको असन्तुष्ट समूहले सहयोग गर्नेमा उनी विश्वस्त छन्। ज्ञानेन्द्र शाहीले कांग्रेसको भोट तान्ने र गठबन्धनको केही भोट मात्र आफूलाई आए एमालेको सिंगो मतसहित विजयी हुने योगीको दाबी छ।

माओवादीका फरक–फरक समूहले अप्ठ्यारोमा गोमा
गठबन्धनको सिंगो भोट आए त गोमाको जित सुनिश्चित नै हो। तर, यसपटक अवस्था भिन्न छ। पछिल्लो माहोल हेर्दा सबैभन्दा बलियो गठबन्धनकी उम्मेदवार गोमा ‘रेड जोन’मा देखिएकी छन्।

माओवादीभित्र २०७० दोहोरिने त्रास छ। यसपटक प्रतिनिधि सभामा दोहोरिने नरेश भण्डारीको प्रयास माओवादीको संस्थापन पक्षले विफल पारिदिएको छ। त्यसैको बदला चुनावमा लिनसक्ने अनुमान गरिएको छ।

पछिल्लो समय गठबन्धनका उम्मेदवारसँगै देखिए पनि भण्डारीका सुरुवाती अभिव्यक्ति हेर्दा उनले पूर्ण रुपमा गोमालाई सहयोग गर्छन् भन्ने विश्वास देखिँदैन। जुम्ला माओवादीमा स्पष्ट रुपमा माओवादीभित्र दुई धार छन्, एउटाको नेतृत्व भण्डारी आफैंले गरेका छन् भने अर्को गजेन्द्रबहादुर महतले। महत र गोमाको एउटै लाइन भए पनि महत अहिले निर्वाचनमा त्यति खुसी भएको लागेको देखिँदैन।

त्यसैले पनि भण्डारीको प्रभाव क्षेत्रमा गठबन्धनका उम्मेदवारलाई अपेक्षाकृत मत आउनेमा आशंका नै छ। यस्तै, अर्का हुन् मनऋषि धिताल। उम्मेदवार छनोट गर्ने दिन गोमाभन्दा धितालको नाम अगाडि आएको थियो। स्थानीय राजनीतिमा त्यति प्रभावशाली नभए पनि धितालको पकडका केही मत छन्। पाएको टिकटसमेत खोसिएका धितालले खुलेरै गोमालाई समर्थन गरेका छैनन्।

गठबन्धनमा कम मत आउने अर्को कारण हो गोमा पति सुरेश कुँवर ‘प्रकरण’। गत स्थानीय निर्वाचनमा तातोपानी गाउँपालिका अध्यक्षमा उम्मेदवार बनेका सुरेशले हार व्यहोरे। त्यसको अपजस त छँदैछ, त्यसमाथि जिल्ला संयोजक भएर पनि सबैलाई समेट्न नसकेको आरोप लाग्दै आएको छ। उनको आफ्नै गाउँपालिकामा पनि सुरेशप्रतिको धारणाको असर गोमालाई पर्न सक्छ।