काठमाडौं– न्यायपालिका सुधारका लागि भन्दै सर्वोच्च अदालतका न्यायाधीश र नेपाल बार एसोसिएनको नेतृत्वमा कानुन व्यवसायीको आन्दोलन चलिरहेका बेला २०७८ फागुन १ गते प्रधानन्यायाधीश चोलेन्द्र शमशेर राणाविरुद्ध संघीय संसद् सचिवालयमा महाअभियोग प्रस्ताव दर्ता भयो।
प्रधानन्यायाधीशको रुपमा ९ महिनाको कार्यकाल बाँकी रहँदै राणा निलम्बनमा परे। त्यसपछि न्यायालयको नेतृत्व सम्हाल्ने जिम्मेवारी वरिष्ठतम् न्यायाधीश दीपककुमार कार्कीको ‘काँध’मा आइपुग्यो।
रोलक्रमअनुसार वरिष्ठ न्यायाधीशकै रुपमा अवकाश पाउने कार्कीले संयोगले उक्त जिम्मेबारी पाएका थिए। ‘भाग्यवस’ कामु प्रधानन्यायाधीशको रुपमा न्यायपालिकाको नेतृत्व गर्ने जिम्मेवारी पाएका कार्कीले आफ्नो कार्यकाल केही बाँकी रहँदै आइतबार बिदा लिएका छन्।
सर्वोच्च अदालतमा दशैं बिदा सुरु हुनुभन्दा अघिल्लो दिन आइतबार कार्कीको बिदाइ गरिएको छ। कार्कीले अर्का वरिष्ठ न्यायाधीश हरिकृष्ण कार्कीलाई जिम्मेवारी हस्तान्तरण गर्दै बिदा लिएका छन्। कार्कीले असोज १५ गते अवकाश पाउँदैछन्।
अब न्यायपालिकाको नेतृत्व कामु प्रधानन्यायाधीशकै रुपमा हरिकृष्ण कार्कीले सम्हाल्नेछन्।
कामु प्रधानन्यायाधीशको रुपमा ७ महिना न्यायपालिकाको नेतृत्व सम्हालेर बिदा हुन लागेका कार्कीले नेपाल लाइसँगको कुराकानीमा न्यायालयमा केही सुधारको प्रयास गरेको भन्दै सन्तुष्टि व्यक्त गरे। आफूले चाहे र सोचेअनुसार गर्न नसकेपनि केही सुधारको प्रयास भने गरेको उनको दाबी छ। आफूले थालेका सुधारका कामहरुले निरन्तरता पाओस् भन्ने पनि उनको चाहना छ।
राणाविरुद्धको महाभियोग टुङ्गोमा नपुग्दा कार्कीले प्रधानन्यायाधीश हुन पाएनन्। तर, ७ महिनाको यो अवधिमा कार्कीले केही उल्लेख्य सुधारको प्रयास गरेका सहकर्मी न्यायाधीशकै टिप्पणी छ।
राणाको समयमा भद्रगोल बनेको न्यायालयलाई व्यवस्थित बनाउने कार्यमा कार्कीको कार्यकालमा धेरै नभए पनि सुधारको थालनी भएको कानुन व्यवसायीहरुको पनि तर्क छ।
सर्वोच्चका पूर्व न्यायाधीश बलराम केसीका नजरमा पनि कार्कीको कार्यकाल सकारात्मक कामको थालनीमा बितेको छ। ‘उहाँ (कार्की)को कार्यकाल चुनौतीपूर्ण नै थियो। तर उहाँले आफूलाई सुधारको सुरुवातकर्ताको रुपमा उभ्याउनुभयो,’ पूर्व न्यायाधीश केसी भन्छन्।
न्यायाधीश नियुक्ति, पुराना मुद्दाहरुको व्यवस्थापन, अदालतभित्र बिचौलियाको प्रवेश रोक्ने र सर्वोच्च अदालतको भवन निर्माणको अनियमिततामा छानबिन हुनुपर्छ भनेर उनले राखेको अडान प्रशंसायोग्य रहेको सहकर्मी न्यायाधीशको टिप्पणी छ। सर्वोच्चको भवन निर्माणमा अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगलाई लेखेको चिठिमा आफूहरुको फरक मत भएपनि तुलनात्मक रुपमा कार्कीको कार्यकाल शुरुवात भएको एक न्यायाधीशले बताए।
न्याय परिषद्ले जसरी काम गर्नुपर्ने थियो सोअनुसारको थालनी, पुराना मुद्दाहरुको फर्स्यौटलाई अभियानकै रुपमा सुरु गर्नु र गोलाप्रथाबाट पेसी तोक्ने प्रणालीलाई विस्तृत बनाउनु कार्कीको कार्यकालको उपलब्धि भएको ती न्यायाधीशको टिप्पणी छ।
न्याय परिषद्को सक्रियता
कार्कीको कार्यकालमा सबैभन्दा धेरै चर्चा भएको विषय हो न्याय परिषद्को काम। न्यायाधीशको नियुक्ति र कारबाही गर्ने जिम्मेवारी पाएको यो निकाय यसअघि चोख्याउने ठाउँ मात्रै भएको भनेर आलोचना हुने गरेको थियो। तर कार्कीले आफ्नो कार्यकालमा परिषद्को कामलाई देखिने बनाए। न्याय परिषद्मा वर्षौंदेखि थन्केका उजुरीहरुमा सक्रियतापूर्वक छानबिन गराएर कार्कीले केही न्यायाधीशलाई काराबाही गरेर बर्खास्त गरे भने केहीमाथि छानबिन समिति गठन गरे। कार्कीकै नेतृत्वमा परिषद्ले न्यायाधीशहरु राकेशकुमार निधि, अनिलकुमार शर्मा, रेणुका साह, नसरुल्लाह अन्सारी, लोकजङ्ग शाह र श्यामसुन्दर अधिकारीलाई छानबिनपछि वर्खास्त गर्यो।
त्यस्तै, विवादास्पद फैसला, गतिविधि गरेको आरोपमा न्यायाधीशहरु नवराज थपलिया, सूर्यप्रसाद अधिकारी, अम्विकाप्रसाद निरौला, बद्रीप्रसाद ओली र राजकुमार कोइरालामाथि छानबिन भयो। उनीहरुमाथिको छानबिन प्रतिवेदन न्याय परिषद्मा रहेको छ। त्यस्तै, जिल्ला र उच्च अदालतको न्यायाधीशका लागि मापदण्ड निर्माण गरियो। जिल्ला अदालतमा पहिलोपटक ‘विवादरहित’ रुपमा न्यायाधीशहरुको नियुक्ति सिफारिस भयो भने उच्च अदालतको प्रक्रियामा रहेको छ।
गोला प्रणालीको सुरुवात
कामु प्रधानन्यायाधीश कार्कीको पालामा सर्वोच्च अदालत लगायत देशैभरका अदालतहरूमा गोला प्रणालीको सुरुवात हुनु सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण उपलब्धि भएको थियो। उक्त विषयमा उनका सहकर्मी न्यायाधीशले पनि कार्कीको प्रशंसा गरेका छन्।
‘गोला प्रणालीको सुरुवात भएको छ, न्यायपालिकाको इतिहासमै त्यो सर्वाधिक महत्वपूर्ण निर्णय र विषय हो ’ सर्वोच्चका एक न्यायाधीशले भने, ‘यसलाई आगामी दिनमा अझै विश्वस्नीय बनाएर लैजानुपर्छ।’
मुद्दा फर्स्यौटमा तीव्रता
कामु प्रधानन्यायाधीश कार्कीको कार्यकालमा पुराना मुद्दा छिटो टुङ्गाउन अभियान नै सञ्चालन भयो। त्यसले केही सकारात्मक नजिता ल्याएको सर्वोच्चका न्यायाधीशहरुको स्वीकार गरेका छन्।
‘मैले कामुको जिम्मेवारी सम्हाल्दा मुद्दा छिन्नेक्रम ८ प्रतिशतभन्दा कम थियो। गत आर्थिक वर्षको अन्त्य सम्ममा १९ दशमलव ०२ प्रतिशत भएको छ,’ उनले भने, ‘यो भनेको उत्साहजनक प्रगति हो।’
सर्वोच्चको भवनमा सकिनँ, केही सुरुवात गरेको छु: कार्की
कार्कीले सर्वोच्च अदालतको भवन निर्माणको अनियमितता छानबिन गर्ने कोसिस गरेपनि आफूले नसकेको बताए। पछि आउने नेतृत्वले यसमा काम गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ।
भवन निर्माणमा सार्वजनिक प्रश्न उठेकाले आलोचना भएपनि वा जे भएपनि आफूले राम्रैका लागि केही गर्न खोजेको बताए। आफू प्रधान न्यायाधीश नै नभए पनि कामुको रुपमा जे सक्ने हो त्यति गरेको कार्कीको भनाइ छ। भ्रष्टाचार र न्याय परिषद्बाट हुने छानबिनदेखि मुद्दा फर्स्यौट सम्मका धेरै कामको सुरुवात गरेको र आगामी दिनमा त्यो निरन्तर होस् भन्ने अपेक्षा रहेको बताए। उनले सबै सहकर्मी न्यायाधीशहरुले आफूलाई साथ दिएकाले यो सम्भव भएको पनि बताए। उनले सबै सहकर्मीहरुले हौसला र साथ दिँदा न्यायलयका लामो समय हुने र प्रधानन्यायाधीशको जिम्मेबार हुने हो भने धेरै सुधार गर्न सकिने महसुस गरेको बताए।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1749826086.png)
