काठमाडौं– नयाँ वर्षले गत वर्षको एउटा महत्वपूर्ण परिदृष्य सँगै बोकी हिँडेको छ। त्यो हो, राजनीतिक ध्रुवीकरण। अजेन्डा र उद्देश्यका हिसाबले छरिरहेका नेपालका राजनीतिक दलहरु २०७९ सालबाट एउटा लयमा देखिनेछन्। वर्षको सुरुवात, तर यो महिनाको अन्तमा हुने निर्वाचनले नेपाली दलहरुलाई दुई ध्रुवमा गोलबन्द गरेको छ।
एक, नेपाली कांग्रेसको नेतृत्वमा माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी, जनता समाजवादी लगायतका पार्टीहरु।
अर्को, नेकपा एमालेको नेतृत्वमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी नेपाल, परिवार दल लगायतका पार्टीहरु।
विगतको जस्तो निर्वाचन केन्द्रित ध्रुवीकरण मात्रै होइन यो। अजेन्डा, उद्देश्य र विचारसहित उनीहरु यसरी गोलबन्द भइरहेका छन्। जसले नेपालको राजनीतिलाई लयमा ल्याउने संकेत गरेको छ।
राजनीतिक विश्लेषक गेजा शर्मा वाग्लेका अनुसार कांग्रेस नेतृत्वको गठबन्धनले संविधान, संघीयता र गणतन्त्रका पक्षमा वकालत गर्नेछ। एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकारले संसद विघटन गरेको अवस्थाबाट निर्मित गठबन्धन यसलाई टुट्न नदिन उक्त अजेन्डा निर्वाचन भन्दा परसम्म लैजान सक्नेछ। एमालेले भने राष्ट्रवाद, धार्मिक कन्जरभेटिभ मनोविज्ञान र संघीयता विरोधी भावनालाई गोलबन्द गर्दै अघि बढ्ने प्रयास गर्नेछ।
दुई दलीय प्रणालीको बहस
दुई दलीय प्रणालीको लबिङ लागिरहेको छ एमाले। जुन चाहना कांग्रेसको पनि हो। वर्तमान निर्वाचन प्रणालीअनुसार धेरै दल हुँदा कुनै एक दलले स्पष्ट बहुमत ल्याउन सक्ने अवस्था छैन। त्यस्तो अवस्थामा साना दल राष्ट्रिय राजनीतिमा निर्णायक भइरहेका छन्। त्यसरी ध्रुवीकरण हुँदै जाँदा आफूहरुलाई लाभ पुग्ने अनुमान यी दलहरुको छ र २०७९ को एउटा महत्वपूर्ण अजेन्डाका रुपमा दुई दलीय प्रणाली उठ्ने राजनीतिक विश्लेषकहरुको अनुमान छ।
तर यसको तयारी एमाले र कांग्रेसले गरिसकेको देखिँदैन। दुईदलीय प्रणालीलाई कार्यान्वयन गर्नका लागि ती दलहरुले अहिलेदेखि नै एक्लै चुनाव लड्ने हिम्मत जुटाउनुपर्ने विश्लेषक उद्धव प्याकुरेलको बुझाइ छ।
संघीयताका कारण क्षेत्रीय पार्टीहरु जनता समाजवादी पार्टी र लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीहरु अहिले नै कमजोर नहुने विश्लेषक शर्मा बताउँछन्।
अहिले देखिएको दुईपक्षीय ध्रुवीकरण पनि स्थायी हुने सम्भावना कम देख्छन् राजनीतिक विश्लेषक प्याकुरेल। उनको विश्लेषण छ, 'राजनीतिक ध्रुवीकरण वर्तमान उद्देश्य प्राप्तिका लागि हो। यो स्थायी हुने सम्भावना कम छ। किनभने एमालेले राप्रपासँग गठबन्धन गरे पनि चरित्रका हिसाबले उनीहरु दुई किनार हुन्। त्यस्तै कांग्रस र माओवादी केन्द्रको गठबन्धन पनि 'आइडोलोजिकल्ली' मिल्दैन। लामो समय टिक्न गठबन्धनमा चरित्रगत स्पष्टता चाहिन्छ।'
विगतमा वाम गठबन्धन बनेर पार्टी एकीकरणसम्म भएको छ। त्यसले समेत स्थायित्व नदिएका कारण अहिलेका गठबन्धनबाट अपेक्षा धेरै गर्न नसकिने शर्माको भनाइ छ। 'यी आधारहरुमा उभिएर हेर्दा स्थिरताका कुरामा आशावादी त हुन सकिँदैन,' उनले भने, 'दलहरुले विगतबाट शिक्षा लिएका कारण केही सम्भावना भने छ।'
कम्युनिस्टमा मूलधार बन्ने प्रतिष्पर्धा
एमालेले अघि सारेको दुई दलीय प्रणालीको बहस तत्कालका लागि कम्युनिस्ट पार्टीको मूलधार बन्ने रणनीतिक कार्डका रुपमा बुझ्नुपर्ने विश्लेषकहरुको बुझाइ छ। नेकपा एमाले, माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादी कम्युनिस्टको मूलधार बन्ने प्रयत्नमा छन्।
'लोकतन्त्रवादीको समेत विश्वास जितेर कम्युनिस्टको मूलधार हुने लक्ष्यमा एमाले छ,' शर्मा भन्छन्, 'तत्काल गठबन्धनका कारण माओवादीको अस्तित्व पनि कामय रहन्छ। माओवादी संगठन कमजोर भएपनि प्रचण्डको रणनीतिक चातुर्यताका कारण निर्णायक शक्तिका रुपमा उभ्याउँछ।'
अहिले प्रतिष्पर्धी दल कांग्रेस भए पनि आफ्नो भाषणमा कम्युनिस्ट नेताहरुले एकले अर्कोलाई निशानामा राख्नुको कारण उनीहरु आफैं भित्रको प्रतिष्पर्धा मुख्य कारण हो। एमालेले माओवादी केन्द्रका नेता-कार्यकर्तालाई केन्द्रमा राखेर पार्टी प्रवेश अभियान अघि बढाएको छ। माओवादी केन्द्रले पूर्व माओवादीहरुलाई समेटेर अघि बढ्ने रणनीति अख्तियार गरेको छ।
माओवादीले एमाले कार्यकर्तालाई आकर्षित गर्न सकिरहेको छैन, तर त्यहाँबाट नेता-कार्यकर्ता नल्याएसम्म मूलधार नहुने निष्कर्षमा अध्यक्ष प्रचण्ड छन्। नयाँ वर्षकै दिन आयोजित माओवादी ध्रुवीकरण र एकता कार्यक्रममा उनले माओवादी एकता र ध्रुवीकरण भनेको कम्युनिस्ट कै केन्द्र बन्ने अभियान रहेको बताएका छन्। माओवादीहरु फेरि एक ठाउँ जम्मा भएर मात्रै उद्देश्य पूरा नहुने उनको भनाइ छ। 'माओवादी मात्रै जम्मा भएर समाजवादी आन्दोलन सफल पार्न मुस्किल पर्छ। अरु कम्युनिस्ट पार्टीका नेता र कार्यकर्तालाई ल्याउनुपर्छ। तर नेतृत्व हामीले गर्नुपर्छ,' उनले भने, 'सम्पूर्ण इमानदार कम्युनिस्टलाई नेतृत्व गर्ने ताकत हामीसँग छ।'
अहिले पार्टी र संगठनका हिसाबले एमाले बलियो जस्तो देखिए पनि कम्युनिस्ट शक्ति 'स्विङ' हुने गरेको विगत रहेको विश्लेषक प्याकुरेल बताउँछन्। उनले भने, 'नेपालको लेफ्ट भोट एकदमै सुइङ गर्छ। २०६४ मा माओवादी बलियो भयो। एमाले सकियो भन्थे। अस्तित्व जोगाउन एमालेलाई माओवादीसँग मिल्नुपर्ने अवस्था देखिनथ्यो। २०७० सम्म माओवादी कम्युनिस्टको मूलधार रह्यो। फेरि २०७४ सम्म त्यो सुइङ भएर एमालेमा पुग्यो। कम्युनिस्टमा रहेको मध्यमवर्ग कांग्रेसलाई समर्थन गर्ने तीनपल्ट सोच्ने भएपनि कम्युनिस्टमा यताउता सजिलै गर्छ।'
अजेन्डा अनुमोदन खोज्दै दल, भविष्यको फैसलामा जनता
२०७९ साल नेपालको भाग्य-भविष्य तय गर्ने वर्षका रुपमा उपस्थित छ। नयाँ वर्षले आंगन टेकेलगत्तै आमजनलाई आफ्नो भाग्य भविष्य कोर्ने मौका दिएको छ। वैशाख ३० गते स्थानीय तहका जनप्रतिनिधि रोज्न पाइनेछ। त्यसैगरी आगामी मंसिरमा प्रदेश र संघीय निर्वाचन हुनेछन्। संघीयता कार्यान्वयनको दोस्रो कार्यकालमा नेताहरुबाट परिपक्वताको अपेक्षा गरिनेछ भने आमजनले त्यसको अर्थ बुझेका कारण मतदान गर्दा परम्परागत मान्यताबाट माथि उठ्न सक्ने सम्भावना छ।
राजनीतिक दलहरुले भने यसलाई आफ्नो अजेन्डाको अनुमोदनका रुपमा लिएका छन्। उनीहरुले नेपाली नयाँ वर्षको अवसरमा दिएका शुभकामना समेत 'राजनीतिक रङ' मिसिएको छ।
प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको शुभकामना छ, 'सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक शासन व्यवस्थालाई थप मजबुत बनाउँदै जनताको विकास र समृद्धिको आकांक्षालाई यथाशीघ्र पूरा गर्ने अभियानमा स्वदेश तथा विदेशमा रहेका सम्पूर्ण नेपालीलाई सफलता मिलोस्।'
माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्डले शुभकामनामा गठबन्धनको पक्षमा मत समेत मागेका छन्। 'देश, लोकतन्त्र र संविधानविरुद्ध देखापरेको प्रतिगमनकारी षड्यन्त्रलाई चिर्दै मुलुक, लोकतन्त्र र संविधानको रक्षामा निर्माण भएको प्रतिगमन विरोधी वाम–लोकतान्त्रिक गठबन्धनलाई अभिमत प्रकट गर्न आग्रह गर्दछु,' उनले भनेका छन्।
एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपालले 'क्रान्तिकारी बिद्रोह'लाई अनुमोदन गर्ने अवसरका रुपमा चित्रित गरेका छन्। ‘बितेको वर्ष २०७८ साल हामीले देश, लोकतन्त्र र संविधान रक्षाका लागि क्रान्तिकारी विद्रोह गरेको वर्षका रुपमा स्मरणीय रहनेछ,’ उनले भनेका छन्, ‘नयाँ वर्ष २०७९ को सुरुवातसँगै हामीले गत वर्ष गरेको त्यो विद्रोहलाई जनताबाट अनुमोदन गराउने ऐतिहासिक अवसर नजिक आएको छ।’
गठबन्धनका तर्फबाट यसरी शुभकामना व्यक्त भयो। त्यसको अर्को ध्रुवमा रहेको नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले यो वर्ष देशको भविष्य निर्धारण गर्ने जनमत संग्रह हुने भएकाले सचेत भएर निर्णय गर्न उनले शुभकामना सन्देशमार्फत् आग्रह गरेका छन्। 'गत वर्ष राजनीतिक स्थिरताको दृष्टिकोणबाट सुखद रहेन। केही अवान्छित शक्तिहरुका प्रतिगामी उद्देश्य र केही राजनीतिक व्यक्तिहरुको जङ्गली आकाङ्क्षा, कुण्ठा र इर्ष्याका कारण केही वर्षदेखि सुरु भएको हाम्रो विकास र समृद्धि तर्फको यात्रामा गम्भीर अवरोध उत्पन्न हुन पुग्यो,’ उनले भनेका छन्, ‘नयाँ वर्षको यस अवसरमा म जनविरोधी र राष्ट्रहीत विपरीत चल्ने स्वार्थी समूहले फैलाउने भ्रामक अफवाह र गलत सूचनाप्रति सबैलाई सचेत रहन आग्रह गर्दछु।’
पार्टीका अजेन्डा यही वर्ष परीक्षण हुनेछन्। आफैंले प्रतिनिधि चुन्ने तर पछुताइरहने जनविवेकको परीक्षा पनि यिनै निर्वाचनले गर्नेछन्।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1748936216.png)
