काठमाडौं– युरोपियन देश रुस र युक्रेनबीच युद्ध सुरु भएको पाँच दिन भइसकेको छ। उक्त युद्धको असर नेपालको व्यापारिक क्षेत्रमा पनि पर्ने देखिएको छ।
युद्धको कारण अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा विभिन्न बस्तुको मूल्य आकाशिन थालेको छ। नेपाल र युक्रेनबीच पनि सीधा व्यापारिक सम्बन्ध छ। जसकारण यसको असर नेपाल आयात हुने सुनदेखि खानेतेलसम्ममा पुग्न सक्ने जानकारहरूको भनाइ छ।
गत आर्थिक वर्ष नेपाल युक्रेनबाट धेरै सामान निर्यात हुने देशको छैटौँ स्थानमा थियो। चालु आर्थिक वर्षमा भने नेपाल आठौँ स्थानमा छ। यसकारण पनि नेपालमा रुस–युक्रेन युद्धका बाछिटा देखिन थालेका हुन्।
रुसी सेनाले आइतबार मात्र तेल र ग्यास युरोप निर्यात गर्ने युक्रेनको पाइपलाइनमा आक्रमण गरेको छ। रुसी सेनाले युक्रेनको राजधानी किभबाट ३० किमि टाढा ‘भासिल्किएभ आयल टर्मिनल’मा मिसाइल आक्रमण गरी उक्त पाइपलाइन ध्वस्त बनाएको छ। रुसी सेनाले युक्रेनको दोस्रो ठूलो शहर खार्किभको प्राकृतिक ग्यास निर्यात गर्ने पाइपलाइनमा पनि विष्फोट गरेको छ। यसको असर रुसको प्राकृतिक ग्यास युरोप निर्यातमा पर्नेछ। जसबाट नेपाल पनि अप्रत्यक्ष प्रभावित हुनसक्छ।
कुन–कुन बस्तु आयातमा पर्छ असर?
युक्रेन युद्धको कारण नेपालमा बहुमूल्य धातुजन्य पदार्थ, पेट्रोलियम पदार्थ, खानेतेल आयात मात्र नभइ पर्यटन क्षेत्रमा पनि असर पर्ने विज्ञहरू बताउँछन्। परराष्ट्रविद् हिरण्यलाल श्रेष्ठले युद्ध लम्बिँदा नेपाल मात्र नभइ विश्वभरि विभिन्न क्षेत्रमा असर पुग्ने हुँदा यता पनि बाछिटा आउने बताए। ‘नेपालमा जति पनि सामान विदेशबाट आउँछ ती सबैमा प्रभाव पर्न सक्छ,’ उनले भने, ‘युक्रेन र रुसबाट आउने सामग्रीमा त प्रत्यक्ष असर पर्छ नै, अन्य देशबाट आउने कतिपय सामग्रीमा पनि कडाइ हुनसक्छ।’
युक्रेन संकटको असर तत्कालै सुन, पेट्रोलियम पदार्थ र खानेतेल आयातमा देखिने नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघका अध्यक्ष माणिकरत्न शाक्यले बताए। उनी भन्छन्, ‘युद्ध सुरु भएको दिन बिहीबार सुनचाँदीको मूल्य हेर्ने हो भने सामान्य असर देखियो। सुनको मूल्य तोलाको ९६ हजार ५०० रुपैयाँबाट ९९ हजार रुपैयाँ पुग्यो। यद्यपि, त्यसपछि मूल्य घटेको छ। तर, युद्ध लम्बिँदा बढ्न सक्छ।’
सुन र कच्चा तेलको कारोबार र मूल्य अन्तर्राष्ट्रिय बजारबाट नियन्त्रण हुन्छ। त्यसैले युद्धको प्रभावले मूल्य बढ्न सक्ने परराष्ट्रविद् श्रेष्ठ बताउँछन्। यी वस्तुको मूल्य बढ्दा आयातका लागि थप रकम खर्च गर्नुपर्ने र नेपाली मुद्राको पनि मूल्य घट्न सक्ने श्रेष्ठको भनाइ छ।
पछिल्लो समय निरन्तर उकालो लागेको पेट्रोलियम पर्दाथको मूल्य युद्धका कारण झन् आकाशिन सक्ने नेपाल आयल निगमका प्रवक्ता विनितमणि उपाध्यायले बताए। उनी भन्छन्, ‘पछिल्लो समय यसै पनि नेपाल आयल निगम घाटामा छ। देशको युद्ध चर्किँदा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य अन्तराष्ट्रिय बजारमा उकालो लाग्न सक्छ। यसले गर्दा मूल्य अझ बढाउनु पर्ने स्थिति सृजना हुन्छ।’
नेपालमा पेट्रोलियम पर्दाथ भारतबाट आयात हुन्छ। भारतका विभिन्न सञ्चारमाध्यमले पनि पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य बढ्न सक्ने बताइरहेका छन्। भारतले अन्य देशबाट पेट्रोलियम पदार्थको कच्चा पदार्थ ल्याएर प्रशोधन गरेपछि नेपाललाई बेच्छ। यसकारण तेलको भाउ बढ्न सक्ने उपाध्याय बताउँछन्।
यता रुसका लागि पूर्वराजदूत सूर्यकिरण गुरुङ भने नेपाल र युक्रेनबीच प्रत्यक्ष हुने व्यापारको हिस्सा धेरै ठूलो नभएकाले सामान्य मात्र असर पर्न सक्ने बताउँछन्। युक्रेनबाट विभिन्न औद्योगिक कच्चा पदार्थ आयात गरिरहेका उद्योगी/व्यवसायी भने प्रत्यक्ष प्रभावित हुने हुँदा त्यसको असर युद्ध सुरु भएपछि नै देखिन थालेको उनले बताए।
एक व्यवसायीले पनि युद्धको सुरुआत नहुँदै नेपालमा युक्रेनबाट आयात हुने औद्योगिक कच्चा पदार्थको मूल्य बढिसकेको र अब आयात पनि ठप्प हुने बताए। युक्रेनमा रहेका सीमित नेपाली व्यवसायीले पनि उक्त मुलुक छाडिसकेकाले नेपालका व्यापारी निश्चित रूपमा प्रभावित हुने उनको भनाइ छ।
पूर्वराजदूत गुरुङले केही व्यापारिक सामग्रीबाहेक अन्य क्षेत्रमा नेपालमा युद्धको असर न्यून मात्र पर्ने बताए। ‘नेपालबाट केही विद्यार्थी अध्ययनका लागि गएका छन्। केही रोजगारीमा छन्। उनीहरूले युक्रेन छाड्दा रोजगारी र अन्य सामाजिक विषयमा प्रभाव पर्छ,’ गुरुङ भन्छन्, ‘तर, त्यसले ठूलो सामाजिक महत्त्व राख्ने क्षमता हुँदैन।’
नेपालमा यूक्रेन र रुसबाट कुन बस्तु कति आउँछ?
नेपाल र युक्रेनबीच वार्षिक झण्डै साढे १७ अर्ब १७ करोड ४५ लाख रुपैयाँको व्यापार हुन्छ। चालु आर्थिक वर्षको पहिलो सात महिना (साउदेखि माघ मसान्तसम्म) मा नेपालले १४ अर्ब ४२ करोड ३३ लाख रुपैयाँ बराबरको वस्तु युक्रेनबाट आयात गरेको भन्सार विभागको तथ्यांकले देखाउँछ। यसैगरी १५ लाख रुपैयाँ बराबरको नेपाली उत्पादन युक्रेन निर्यात भएको छ।
नेपालले युक्रेनबाट खानेतेल, केराउ, टेलिफोन र मोबाइलका उपकरण र तयारी कपडा आयात गर्दै आएको तथ्यांक छ। गत आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा ३५४ प्रकारका वस्तु नेपालले युक्रेनबाट आयात गरेको थियो।
सानो परिमाणमा भए पनि नेपालबाट कार्पेट, चिया र चित्रकला युक्रेन निर्यात भएको छ। आर्थिक वर्ष २०७४/७५ यता मात्रै नेपालले युक्रेनसँग करिब ५७ अर्ब रुपैयाँ बराबरको व्यापार गरिसकेको छ।
यसैगरी चालु आर्थिक वर्षको सात महिनामा रुसबाट नेपालमा दुई अर्ब ४० करोड १० लाख रुपैयाँ बराबरको सामान आयात भएको भन्सार विभागले जनाएको छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
