काठमाडौं– नेपाली कांग्रेसको सभापतिमा ‘उपविजेता’ बनेका शेखर कोइराला गृह प्रदेश (१ नंम्बर)बाट फर्केपछि एकाएक राष्ट्रिय राजनीतिमा सक्रिय भएका छन्। बुधबार प्रमुख प्रतिपक्ष दल नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीलाई भेटेका उनले बिहीबार माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल ‘दाहाल’ प्रचण्डसँग भेटे।
वैशाख ३० को चुनाव, फागुन १६ भित्रै एमसीसी पास गर्नुपर्ने समयसीमा र सत्ता गठबन्धनमा देखिएका फरक मतले राष्ट्रिय राजनीति तातेको छ। यही तापमा भेटवार्ताको ‘घन’ बोकेर कोइराला हिँड्नु स्वभाविक देखिँदैन। गहिरिएर हेर्दा उनी यसलाई आफ्नो अनुकूलको आकारमा ढाल्ने प्रयासमा लागेका संकेतहरु भेटिन्छन्।
कांग्रेसको अधिवेशनपछि आन्तरिक राजनीतिमा ‘स्पेस’ निर्माण गरेका उनले त्यसको उपयोग गर्ने सही समय कुरिरहेका थिए। त्यो समय आइपुगेको महसुस गरेरै अघि बढेको उनी निकटस्थहरु बताउँछन्। कोइराला यो ‘मुभ’मार्फत् पार्टीभित्र र बाहिर विभिन्न सन्देश दिन खोजिरहेका छन्।
देउवालाई स्वीकार्न बाध्य पार्ने दाउ
सत्ता साझेदार ४ दलसँग सम्बन्ध सुमधुर राख्न चाहेका प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले पार्टीभित्रका प्रतिष्पर्धीलाई ढिम्किन दिइरहेका छैनन्। कांग्रेसको महाधिवेशनमा ४० प्रतिशत मत ल्याएर देउवाइतर प्यानलको नेता बनेका कोइरालालाई त्यही रुपमा स्वीकार्न देउवालाई सकस परिरहेको छ।
त्यसकारण सभापतिका लागि दोस्रो चरणमा आफूलाई सघाउने प्रकाशमान सिंह र मौनता साँधेर सहयोगी बनेका रामचन्द्र पौडेलसँगै सहयोग आदानप्रदान गरिरहेका छन्, देउवा। कोइरालालाई पार्टी वरियतामा पछाडि पारेर मात्रै होइन, महिनाको आरम्भमा सम्पन्न राष्ट्रिय सभाको निर्वाचनमा उनीहरु (पौडेल)लाई भाग दिएर देउवाले आफूलाई प्रमाणित गरिसकेका छन्।
सरकारमा गठबन्धनका कारण र पार्टीभित्र पौडेल र सिंहका कारण आनन्ददायी अवस्थामा रहेका थिए देउवा। तर, अमेरिकी सहयोग नियोग मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेशन (एमसीसी)सँगको सम्झौता संसद्बाट पास गर्न बढ्दो दबाबले समस्यामा पारेको छ। सत्ता सहयात्री ३ दल माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी र राष्ट्रिय जनमोर्चा यसको विपक्षमा उभिएका छन्।
यसले देउवाका आगामी दिन विगत जस्तो सहज नरहेको दर्शाउँछ। पार्टीभित्रकै एउटा शक्तिलाई ‘इग्नोर’ गर्दा त्यसले थप संकट सिर्जना हुनसक्छ। यही दाउ छोप्ने संकेत कोइरालाको मुभले दर्शाएको छ।
कोइरालानिकट एक नेता भन्छन्, ‘महाधिवेशनको त्यो जनमत अनदेखा गर्न मिल्दैन। सभापतिले बेवास्ता गरे पनि राष्ट्रिय राजनीतिमा पार्टीभित्रको जनमतले अर्थ राख्छ। त्यही कारण एमसीसीको गाँठो फुकाउन, संसदको अवरोध हटाउन र सर्वदलीय सद्भाव कायम राख्न उहाँ सक्रिय हुनुभएको हो।’
कोइरालाले पहिल्यै महाधिवेशनका मतदाताले दिएको स्थानमा रहने बताइसकेकाले यो सक्रियता त्यसैको परिणाम भएको उनको दाबी छ। ‘लामो समय विराटनगरतिर बस्नुभयो। काठमाडौं आएपछि मतदाताले दिएको भूमिकाअनुसार उपस्थिति देखाउन खोज्नुभएको हो।’
सरकारमा गठबन्धन, चुनावमा एकल
प्रधानमन्त्री तथा कांग्रेस सभापति देउवा सत्ता गठबन्धन आगामी निर्वाचनसम्म लैजाने बताइरहेका छन्। सत्ता साझेदार नेताहरुलाई आश्वासन मात्रै दिएका छैनन्, सार्वजनिक रुपमा समेत आफ्नो मनशाय चुनावसम्म गठबन्धन कायम राख्नु रहेको बताइसकेका छन्।
गठबन्धनका आशा देखाएर एमसीसीलगायत महत्त्वपूर्ण अजेन्डालाई चुनावअघि नै उम्काउन खोजेका छन् देउवाले। एमसीसीलाई संसद्मा टेबुल गर्ने कुरामा पार्टीमै अन्तरविरोध खेपिरहेको माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ बिहीबारसम्म अलमलिरहेका थिए। खुलेर विपक्षमा उभिँदा आसन्न निर्वाचनमा गठबन्धन गुमाउने डर कायम थियो।
बिहीबार कोइरालाले डेढ घण्टा प्रचण्डसँग छलफल गर्नु र त्यसपछि प्रचण्डले बालुवाटार पुगेर एमसीसीमा सहयोग गर्न नसकिने बताउनु ‘बाघ कराउनु र बाख्रो हराउनु’को संयोग मात्रै होइन। कोइरालाले प्रचण्डसँग स्पष्ट रुपमा ‘कांग्रेस र माओवादीबीच गठबन्धन हुन नसक्ने’ बताउनुको प्रभाव पनि हो।
बिहीबार बिहान ९ बजे नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’सँगको भेटवार्ताका लागि खुमलटार पुगेका नेता कोइरालाले आगामी वैशाख ३० का लागि तोकिएको स्थानीय तहको निर्वाचनमा कांग्रेस र माओवादीबीच गठबन्धन हुन नसक्ने बताएका थिए।
कांग्रेस नेता कोइरालाका स्वकीय सचिव दिनेश थपलियाका अनुसार दुई नेताबीचको भेटमा कोइरालाले भनेका थिए, ‘गएको निर्वाचनमा हामीले हेरिसक्यौं, माओवादीले कांग्रेसलाई भोट हाल्दैनन्। बरु एमालेलाई हाल्छ।’ उनले यसो भन्नुको अर्थमा कांग्रेस कार्यकर्ताले माओवादीलाई भोट नहाल्ने संकेत पनि हो।
गएको निर्वाचनमा विवादविहीन गठबन्धन गर्दा समेत केही ठाउँमा कांग्रेस, तर धेरै ठाउँमा माओवादी केन्द्रका उम्मेदवारले धोका खाएको इतिहास छ। कांग्रेसको ४० प्रतिशत समर्थन बोकेका नेताले यसरी स्पष्ट रुपमा भनेर हिँड्दा गठबन्धन फेरि कांग्रेसका उम्मेदवार जिताउन मात्रै प्रभावी हुने कुरा प्रचण्डले नबुझ्ने कुरै भएन।
कोइरालासँगको भेटपछि एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधव नेपालसहित बालुवाटार पुगे प्रचण्ड। उनले देउवालाई स्पष्ट रुपमा भने, ‘एमसीसी सम्झौता अनुमोदन गर्न सहयोग गर्न सकिँदैन।’
कोइरालाले गठबन्धन गर्न नसकिने प्रचण्डलाई बताउनुको अर्थ रहेको उनी निकट नेताहरु बताउँछन्। कोइराला निकट एक नेताले भने, ‘देउवाले गठबन्धन लिएर चुनाव जाने बताउँदा प्रचण्डले कोइरालाको कुरा उनीसम्म राख्नेछन्। विश्वास नभएको बताउनेछन्। चुनावमा गठबन्धन गर्ने कुरा त्यहीँ सकिनेछ।’
तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको अलोकतान्त्रिक कदम विरुद्धको गठबन्धनलाई त्यही मर्मअनुसार संघीय निर्वाचनसम्म पुर्याउनुपर्छ भन्ने मान्यता कोइरालाको छ। ‘निर्वाचन आगामी सरकारका लागि हो, त्यसैले गठबन्धन नै गरेर निर्वाचन गर्ने कुरा राम्रो होइन। निर्वाचनसम्म भने यो गठबन्धन कुनैपनि हालतमा लैजानुपर्छ। निर्वाचपछि फेरि बनाउनुपर्छ’, कोइरालानिकट ती नेता बताउँछन्।
एमसीसीमा विशेष चासो
नेता कोइरालाको बुझाइ छ– एमसीसी अहिले गलपासो भयो। यो गाँठो जति जेलिँदै गयो, त्यति कांग्रेसलाई हानी हुन्छ। मुलुकको प्रतिष्ठामा आँच आउँछ।
कोइरालाले ओली र प्रचण्ड दुवैलाई भेट्दा एमसीसीका बारेमा लामो कुराकानी गरेको उनीनिकट स्रोत बताउँछ। दुवै नेतासँगको भेटमा एमसीसी पास गर्नुपर्ने प्रष्ट धारणा राखेका कोइरालाले संसद्मा पुर्याउने वातावरण बनाउन आग्रह गरेका छन्।
कोइरालानिकट स्रोतले भन्यो, ‘एमसीसीको गाँठो फुकोस् भन्ने उहाँको चाहना हो। यो तलमाथि भयो भने मुलुकले नै मूल्य चुकाउनुपर्छ। सबैभन्दा सिरियस यसैमा हुनुहुन्थ्यो।’
कोइरालाले यसमा सर्वदलीय सहमति कायम गरेर अघि बढ्ने प्रयासमा आफू लाग्ने निकटस्थलाई बताएका छन्। त्यही कारण उनले प्रमुख प्रतिपक्ष दल र एमसीसीको विरोधमा रहेको माओवादी केन्द्रका अध्यक्षलाई उनले प्राथमिकतामा राखेर भेटेका हुन्। ‘सके सर्वदलीय सहमति कायम गरौं। नभए संसद्मा टेबुल गर्नेसम्मको सहमति जुटाऔँ। यसको पक्ष र विपक्षको मत संसद्मै प्रकट होस्,’ कोइरालाले ओली र प्रचण्डसँग राखेको कुरा उद्घृत गर्दै उनीनिकट स्रोतले भन्यो, ‘यो मुलुककै प्रतिष्ठाको विषय भयो। एउटा सहायताको विषय मात्रै नभएर डिप्लोमेटिक तहमा पुग्यो।’
स्थानीय तहको निर्वाचन र संकेत
सबैजसो पार्टीमा योग्यभन्दा पनि नेता र गुटले पत्याएको नेताले चुनावमा टिकट पाउने यथार्थ छ। कांग्रेसमा प्रधानमन्त्री तथा सभापति देउवानिकटहरु आगामी निर्वाचनमा हाबी हुने कुरा नयाँ विषय रहेन।
कांग्रेसको महाधिवेशनमै भागबण्डा नगर्ने वाचा गरेका कोइराला त्यहीँ फर्किन नसक्ने अवस्थामा छन्। आफूनिकटका योग्य उम्मेदवार किनारामा नपारिउन् भन्नका लागि पनि उनी सक्रियता देखाउन थालेका हुन्।
कांग्रेसको नयाँ विधानअनुसार भागबण्डाभन्दा पराजित पक्षको सक्रियताले अर्थ राख्ने देखिएको छ। वडादेखि केन्द्रसम्म पराजित सभापति कार्यसमिति सदस्य बन्ने प्रावधान छ। यसले पार्टीभित्रको प्रतिपक्ष पनि कार्यसमितिमै रहने व्यवस्था गरिएको छ।
विगतमा सभापतिले लेटरप्याडमा चिठी लेखेर उम्मेदवार तोक्ने परम्परा पनि नयाँ विधानबाट भंग भएको छ। उम्मेदवार बन्नका लागि विभिन्न तहबाट सिफारिस हुने र निर्णय गर्ने तोकिएको छ। ती समितिमा पराजित पक्षका नेताहरु पनि रहने भएकाले यसपल्ट गुटकै आधारमा कसैमाथि अन्याय हुनसक्ने सम्भावना कम छ। त्यसरी अन्याय हुन नदिन पार्टीभित्रको ‘प्रतिपक्ष’ले शक्ति भने देखाइरहनु पर्नेछ।
कोइरालाको सक्रियतामा महाधिवेशनमा आफूलाई सघाएकै नाममा कुनै नेता–कार्यकर्ता अन्यायमा नपरोस् भन्ने दबाब पनि रहेको बुझिएको छ। केन्द्रमा आफू सक्रिय भएर तल्लो तहमा आफूनिकटलाई पनि त्यहीअनुसार परिचालन गर्ने रणनीति उनले अख्तियार गरेको उनीनिकटको दाबी छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
