काठमाडौंमा के गर्दैछ नाम्खाको सीमाक्षेत्र निरीक्षण गरेको टोली?

राजनीति

दुर्गा दुलाल बुधबार, असोज २१, २०७७ १७:४४

काठमाडौँ- हुम्लाको नाम्खा गाउँपालिका क्षेत्रमा रहेको ११ नम्बर र १२ नम्बर सीमा पिल्लरको विवाद देशभर मात्र चर्चा नभएर अन्तराष्ट्रिय रुपमै चर्चित भयो। सधैँजसो भारतीय पक्षले मात्र नेपाली सीमा मिचेकोको सार्वजनिक भइरहनेमा यसपटक उत्तरी छिमेकी चीनले पनि सीमा मिचेको कुरा आएपछि यसले तरंगित तुल्याएको छ।

चीनियाँ पक्षले हालै मात्र चरन खर्कमा ९ वटा आधुनिक भवन बनाएपछि यो विवाद सुरु भएको थियो। उक्त क्षेत्रमा सुरुमा दुई वटा भवन मात्र रहेका थिए। तर चीनियाँ पक्षले थप ९ वटा भवन निर्माण गरेको तर नेपाली पक्षलाई जानकारी नै नभएपछि यो क्षेत्र मिचिएको आशंका गरिएको थियो।

नाम्खा गाउँपालिका पुगेको हुम्लाका सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी दत्तराज हमालको टोलीले स्थानीयसँग गरेको कुराकानीको आधारमा पहिलो चरणको सूचना सार्वजनिक गरिएको थियो। उक्त टोलीले ११ नम्बर पिल्लर फेला पार्न नसकेपछि चीनियाँ पक्षले बनाएको भवन नेपाली क्षेत्रमा पर्न सक्ने अनुमान गरेको थियो। उनीहरुको टोलीले १२ नम्बर पिल्लर मात्र फेला पारेको थियो।

पहिलो चरणको सूचना लगत्तै हुम्लाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी चिरञ्जीवी गिरीको नेतृत्वमा दोस्रो टोली सीमा क्षेत्रमा पुगेको थियो। उक्त टोलीले ११ नम्बर पिल्लर फेला पारेको थियो। टोलीले स्थलगत अध्ययनको रिर्पोट केन्द्रमा पठाएको थियो।

चीनसँगको भूमि विवाद सार्वजनिक भए लगत्तै चीनियाँ दूतावास र सरकारका तर्फबाट पनि उक्त भूमिबारेमा प्रष्ट पारिएको थियो। ११ र १२ नम्बर पिल्लरको विवाद केही मत्थर भएको छ। यहीबीचमा नाम्खा गाउँपालिकाको टोली काठमाडौमा उच्चस्तरीय भेटमा सक्रिय छ।

नाम्खा गाउँपालिकाका अध्यक्ष विष्णुबहादुर तामाङ (लामा)को नेतृत्वमा काठमाडौँ आएको टोलीले लिमी लाप्चा क्षेत्रभित्र ललुङजङमा निर्माण भएका भवन भएको भूमि र नक्साको बारेमा जानकारी गराइरहेको अध्यक्ष लामाले बताए। ‘हामीले हेर्दा उक्त क्षेत्र चीनमा नै परेको जानकारी केन्द्रमा गराएका छौँ,’ काठमाडौँ आउनुको कारणबारे सोधिएको प्रश्नमा अध्यक्ष लामाले भने, ‘नक्साअनुसार उनीहरुकै हो। नेपालतिर नपर्ने यही जानकारी गराउन र भेटघाटका लागि आएका थियौँ।’

गाउँपालिकाको टोलीले रक्षा तथा उपप्रधानमन्त्री ईश्वर पोखरेल र परराष्ट्रमन्त्री प्रदिप ज्ञवालीसँग भेट गरेको छ। भेटमा सीमामा चौकी राख्नेदेखि सीमालाई व्यवस्थित बनाउनेसम्मका कुरा भएको अध्यक्ष लामाले बताए।

उक्त क्षेत्रबाट कैलाश मानसरोवरसम्म दर्शन गर्न सकिने भएकाले यातायातको विकास र चीनियाँसँग सहकार्य गरेर पर्यटकीय रूपमा विकास गर्न सकिने सुझाव पनि उक्त टोलीले दिएको छ। सीमा छुट्याउने विषयमा स्पष्ट हुन नसके भोलिका दिनमा पनि यस्ता विवाद आइराख्ने भएकाले ठोस कदम चाल्न उनीहरुले सुझाव दिएका छन्। उक्त क्षेत्र विगतमा आवतजावत गर्न सहज भएको तर अहिले असहज भएकाले कुराकानी गर्न पनि मन्त्रालयलाई उनीहरुले सुझाव दिएका छन्।

सुरुमा चिनियाँ पक्षले एकतर्फी रुपमा भवन बनाएको अध्यक्ष लामाले बताएका थिए। गाउँपालिकाको टिम, सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी र प्रमुख जिल्ला अधिकारीको टिममा सिलसिलेवार सीमा निरीक्षणमा पुगेको थियो।

सीमा विवाद आएपछि हुम्लाबाट निर्वाचित नेकपाका सांसद छक्कबहादुर लामाको टोली सीमा निरीक्षणमा गर्न पुगेको थियो। उक्त टोली नेपाली भूभाग दाबी गर्न सक्ने प्रमाण नदेखिएको भन्दै फर्किएको थियो। टोलीमा गाउँपालिकाका अध्यक्ष लामा पनि थिए।

काठमाडौं आएर मंगलबार मन्त्रीहरुलाई भेटेपछि गाउँपालिका अध्यक्षले निष्कर्ष सुनाएका थिए। सांसद लामाले आफ्नो पार्टीको निरीक्षणको निष्कर्ष भूमि चीनकै भन्ने भएको जानकारी पाएको कुरा पार्टी र मन्त्रीलाई गराएका थिए। उक्त निष्कर्षसहित मंगलबार उपप्रधान तथा रक्षामन्त्री ईश्वर पोखरेल र परराष्ट्रमन्त्री प्रदीप कुमार ज्ञवालीलाई भेटेर ब्रिफिङ गरिएको लामाले बताए।

सन् १९८२ को नक्साअनुसार उक्त भूमि चीनमा पर्ने देखिएको थियो।

१२ नम्बर पिल्लर नयाँ निर्माण भएको हो
११ नम्बर पिल्लर हराएर भेटिए लगत्तै १२ नम्बर पिल्लर पुनर्निर्माण भएको विवाद सार्वजनिक भएको थियो। उक्त विवाद के हो भनी सोधिएको प्रश्नमा गाउँपालिका अध्यक्ष लामाले आफूले निरिक्षणमा यस्तो नपाएको बताए।

‘नयाँ बनाएको भन्ने भ्रम मात्रै होला, हामी पनि निरीक्षणमा गएका थियौं, केही भेटिएन,’ अध्यक्ष लामाले भने, ‘शुरुमा ११ नम्बर पिल्लर र नक्साबारे जानकारी नहुँदा अन्यौल भएको थियो। तर अब होइन भन्ने निष्कर्षमा पुगेका छौँ।’ कुनै समयमा त्यो क्षेत्र नेपालीहरुले चरन गरेको रहेछ तर हामीसँग नक्सा नभएकाले दाबी गर्न नसक्ने उनले बताए।

उनले हुम्लामा अब कुनै विवाद नरहे पनि उच्चस्तरीय नापी टोली लगेर तय गरे राम्रो हुने बताए। हुम्लामा सर्वदलीय बैठकले चीनले बनाएको भवन कहाँ पर्छ भनी यकिन नापजाँचका लागि केन्द्रबाट उच्चस्तरीय टोली माग गरेको थियो।

कांग्रेसको टोली स्थलगत अध्ययनमै
चीनसँग सीमा विवाद देखिएपछि प्रमुख प्रतिपक्षी नेपाली कांग्रेसको टोली हाल सीमा निरीक्षणमा छ। कर्णाली प्रदेशका प्रतिपक्षी नेता एवं हुम्लाका प्रदेश सांसद जीवनबहादुर शाहीको नेतृत्वमा कांग्रेसको टोली विगत एक सातादेखि पिल्लर तथा चिनियाँ भवनको निरीक्षणमा पुगेको छ।

नेकपाको टोलीले निरीक्षण सकेर सरकारलाई ब्रिफिङसमेत गरिसकेका बेला कांग्रेसको टोली ११ नम्बर र १२ नम्बर पिल्लर तथा नयाँ भवन निर्माण क्षेत्रको अनुगमनमा रहेको छ।

प्रारम्भिक चरणमा कांग्रेसको टोलीले लाप्चाको १२ नम्बर पिल्लर नयाँ बनाइएको अवस्थामा फेला परेको दाबी गरेको थियो।

१२ नम्बर पिल्लर नयाँ बनाएको पाइएको हुम्लाकी सांसद रंगमती शाहीले बताइन्। एक वर्षको आसपासमा उक्त पिल्लर नयाँ बनेको हुनसक्ने उनको आशंका देखिएको बताएकी थिइन्।