काठमाडौं– सरकारले कोरोना संक्रमणको जोखिम न्यूनीकरणका लागि भन्दै लकडाउन घोषणा गरेको साढे २ महिना हुन लागिसकेका छ। पटकपटक थप गरी लकडाउन जेठ ३२ गतेसम्मका लागि जारी भएको छ। लकडाउनसँगै आन्तरिक तथा अन्तर्राष्ट्रिय उडान पनि बन्द छन्। तर, उद्धार र मेडिकल सामान ल्याउनका लागि भने कार्गो उडानमा अनुमति दिइएको छ। त्यसको सबैभन्दा बढी सदुपयोग नेपाल एयरलाइन्सले गरेको छ।
लकडाउन अवधिमा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट झन्डै १ सय वटा उडान तथा अवतरण भइसकेको छ। जसमा सबैभन्दा बढी नेपाल एयरलाइन्सको हिस्सा छ। सयभन्दा बढी उडान तथा अवरतण मार्फत नेपालबाट विश्वका विभिन्न देश जाने हवाई यात्रुको संख्या भने ८ हजारको हाराहारीमा पुगेका छ। यसबाहेक ८५ को हाराहारीमा बालबालिकाले पनि नेपाल छोडेको विमानस्थल कार्यालयले जनाएको छ।
लक डाउनको अवधिमै नेपाल एइरलाइन्सले अन्तर्राष्ट्रियतर्फ ४४ वटा उडान तथा अवतरण (उदाहरणका लागि नेपालबाट जापानको नारिता उडान १ र अवतरण १ गरी दुई वटा उडान तथा अवतरण ) गरेको छ। यसरी गरिएको उडान तथा अवतरणबाट नेपाल एयरलाइन्सले ३ हजारको हाराहारीमा विदेश तथा नेपाली नागरिलाई विश्वको विभिन्न स्थानमा पुर्याएको छ।
नेपाल एयरलाइन्सकी प्रवक्ता अर्चना खड्काका अनुसार लकडाउनको अवधिमा २२ वटा उडान र २२ वटै अवतरण भएको छ।
जसमा कार्गो चार्टरतर्फ ९ वटा उडान भएको छ। ९ वटा उडान हुने भनेको कार्गोतर्फ १८ वटा उडान तथा अवतरण हुनु हो।
कार्गो उडानमा पनि नेपाल एयरलाइन्सले चीनको गोन्जाओमा ६ वटा उडान, चाङ्सामा १ उडान तथा कुन्मिङमा १ उडान गरेका छ। यो सबै उडान मेडिकल सामान ल्याउनका लागि भएको थियो।
यसैगरी प्यासेन्जर चार्टरतर्फ १३ वटा उडान भएको छ। १३ वटा उडान हुनु भनेको प्यासेन्जर चार्टरतर्फ २६ वटा उडान तथा अवतरण हो।
प्यासेन्जर चार्टर उडानतर्फ नेपाल एयरलाइन्सले जापानको नारितामा ६ वटा उडान गरेको छ। यसैगरी प्यासेन्जर चार्टरतर्फ नै हङकङमा ३, बंगलादेशको ढाका १, दिल्ली १ र अष्ट्रेलिया २ वटा उडान गरेको छ।
आन्तरिकतर्फ ११ चार्टर उडान
यसैगरी लकडाउनकै अवधिमा नेपाल एयरलाइन्सले त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल हुँदै आन्तरिकतर्फ ११ वटा चार्टर उडान गरेको छ। त्यो भनेको २२ वटा उडान तथा अवतरण हुन हो। तर, एउटा अवतरण भने हुने पाएको छैनन। कोरोना परीक्षणका लागि स्वाब लिन नेपालगञ्ज गएको जहाज दुर्घटना हुँदा नेपालगञ्ज विमानस्थलमै दुर्घटना भएको थियो। नेपाल एयरलाइन्सको एउटा वाई–१२ जहाज नेपालगञ्जमा दुर्घटना भएको थियो। दुर्घटनामा कुनै मानवीय क्षति नभए पनि जहाज भने काम नलाग्ने अवस्थामा पुगेको छ। जहाज अहिले पनि नेपालगञ्ज विमानस्थलमै छ।
आन्तरिक उडानमा नेपाल एयरलाइन्सले सगरमाथा आधार क्षेत्रमा अलपत्र परेको विदेशी नागरिक उद्धार तथा कोरोना परीक्षणका लागि संकलित स्वाब ल्याउने काममा चार्टर उडान भएको थियो।
१३ जहाज अवस्था के छ?
नेपाल एयरलाइन्ससँग अहिले अन्तर्राष्ट्रिय उडानतर्फ ४ वटा जहाज छन्। जसमा दुईवटा ए–३३० वाइडबडी र दुईवटा एयरबस–३२० छन्। निगमले अहिले जापानको नारिता, भारतका ३ सहर, मलेसिया, दुबई, कतार, थाइल्यान्ड र हङकङमा उडान गर्दै आएको छ।
यसैगरी निगमको आन्तरिक उडान भने प्रभावकारी हुन सकेको छैन। ९ वटा जहाज रहेको निगमले निरन्तर रुपमा ३ देखि ४ वटा मात्रै जहाज उडान गर्दै आएको छ। ५ वटा जहाज भने सधैं ग्राउन्डेड भएर बस्ने गरेका छन्।
निगमले आन्तरिक उडानमा प्रयोग गर्दै आएको ४ वटा चिनियाँ वाई–१२ जहाजमध्ये २ वटा ग्राउन्डेड छन् भने एउटा सञ्चालनमा छ। एक जहाज भने लकडाउनकै अवधिमा नेपालगञ्जमा दुर्घटना भएदेखि ग्राउन्डेड भएर बसको छ। यसैगरी दुईवटा एमए– ६० जहाजमध्ये एउटा ग्राउन्डेड छ भने एउटामात्रै उडानमा छ।
साथै ३ वटा ट्विनअटर जहाजमध्ये एउटा ग्राउन्डेड छ भने २ वटा उडानमा छन्।
एक वर्षमा २ अर्ब घाटा
नेपाल वायुसेवा निगम (नेपाल एयरलाइन्स)ले आर्थिक वर्ष २०७५/०७६ मा झण्डै २ अर्ब रुपैयाँ नोक्सानी व्यहोरेको छ। अर्थ मन्त्रालयले सार्वजनिक गरेको सार्वजनिक संस्थानको वार्षिक स्थिति विवरणअनुसार नेपाल एयरलाइन्स गत आर्थिक वर्ष २०७५/०७६ मा कुल १ अर्ब ९६ करोड ५४ लाख रुपैयाँ घाटामा गएको थियो।
आर्थिक वर्ष २०७४/०७५ मा २० करोड रुपैयाँ नाफामा रहेको नेपाल एयरलाइन्स गत आर्थिक वर्षमा भने घाटामा गएको हो। त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको ग्राउन्ड ह्यान्डलिङ समेत गर्दै आएको निगम पछिल्ला केही वर्षदेखि नाफामा थियो। तर, दुईवटा वाइडबडी जहाज खरिद गर्दै प्रभावकारी रुपमा जहाज फूल फेजमा सञ्चालन गर्न नसक्दा र आन्तरिक उडानमा रहेका चिनियाँ जहाजका कारण नेपाल वायुसेवा निगम घाटामा गएको हो।
योसँगै एयरलाइन्सको सञ्चित घाटा बढेर ५ अर्ब ५३ करोड ५२ लाख रुपैयाँ पुगको छ। चालू आर्थिक वर्ष २०७६/०७७ मा भने नेपाल एयरलाइन्सले अझै योभन्दा बढी नोक्सानी व्यहोर्ने निश्चित छ। कोभिड–१९ का कारण नेपाल एयरलाइन्सको व्यापार नै घटेकाले यसको घाटा बढ्ने भएको हो।
नेपाल एयरलाइन्सले सरकारलाई बुझाउनुपर्ने ऋणमात्रै ३ अर्ब ६० करोड ९८ लाख रुपैयाँ रहेको छ। यसको ब्याज पनि ३५ करोड ७ लाख रुपैयाँ रहेको अर्थ मन्त्रालयले सार्वजनिक गरेको सार्वजनिक संस्थानहरुको वित्तीय विवरण उल्लेख छ।
यसबाहेक नेपाल एयरलाइन्सले विभिन्न वित्तीय संस्थासँग लिएको ऋण ३५ अर्ब ५९ करोड २३ लाख रुपैयाँ छ। यसको ब्याज रकममात्रै २ अर्ब ३१ करोड ५८ लाख रुपैयाँ हुन आउँछ। साथै भाका नाघेको ऋणको साँबा रकम ४९ करोड १३ लाख रुपैयाँ र ब्याज रकम ३५ करोड ७ लाख रुपैयाँ पुगेको छ। नेपाल एयरलाइन्समा कुल १ हजार ४ सय ७५ जना कर्मचारी छन्। नेपाल एयरलाइन्सले चालु आर्थिक वर्षमा ३ अर्ब २२ करोड ४० लाख रुपैयाँभन्दा बढी नाफा गर्ने लक्ष्य लिए पनि समीक्षा अवधि (फागुनसम्म)मा ४१ करोड ९३ लाख रुपैयाँभन्दा बढी नोक्सानीमा गएको अनुमान गरिएको छ।
संकटकै बेला बजेटमा अवहेलना
सरकारले आगामी आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ को बजेट प्रस्तुत गरिसकेको छ। बजेटमाथि उठेको विषयमा अर्थमन्त्री युवराज खतिवडाले समेत सामान्य जवाफ दिइसकेका छन्। योसँगै संसद सचिवालयले मन्त्रालयगत बजेटको विषयमा २३ गतेबाट छलफल सुरु गर्दैछ। तर, सरकारले जेठ २ गते ल्याएको नीति तथा कार्यक्रम र बजेट दुवैमा आर्थिक संकटमा फस्दै गएको नेपाल एयरलाइन्सको विषयमा कुनै पनि विषय समावेश भएको छैन।
आर्थिक संकटमा फसेको नेपाल एयरलाइन्स सुधारका लागि सरकारले बजेटबाट सम्बोधन गर्न नसकेको निगमका उच्च कर्मचारीहरू नै बताउँछन्। बजेटमाथिकै छलफलको क्रममा सांसद दिव्यमणि राजभण्डारीले समेत नेपाल एयरलाइन्सको उद्धार र सुधारमा लागि कुनै बजेटको व्यवस्था नभएको प्रश्न उठाएका थिए।
तर, केही समयअघि मात्रै बजेटको विषयमा मन्त्रालयमै भएको पत्रकारसँगको छलफलमा नेपाल एयरलाइन्सको सुधार र व्यवसायिक क्षमता बढाउने बजेटको व्यवस्था हुने संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्री योगेश भट्टराईले बताएका थिए। उनले भनेका थिए, ‘नेपाल एयरलाइन्सको क्षमता विस्तारका लागि आवश्यक मात्रामा पुँजी समेत विस्तार गरिने र रणनीतिक साझेदार भित्र्याउने गरी नीतिगत व्यवस्थासँगै बजेट आउनेछ।’
तर, मन्त्री भट्टराईको वाचा न त नीति तथा कार्यक्रममा समावेश भयो न त बजेटमा।
मन्त्री भट्टराईले नेपाल एयरलाइन्सको आन्तरिक उडान प्रभावकारी बनाउन बजेट समेत व्यवस्थापन हुने विश्वास गरेका थिए। पछिल्लो समय नेपाल एयरलाइन्सलाई कम्पनी मोडलबाट समेत सञ्चालन गर्ने तयारी भइरहेको बेला बजेटको व्यवस्था भएको छैन। ८३ पेजको बजेटमा एक ठाउँमा पनि नेपाल एयरलाइन्सलाई समेटिएको छैन।
लकडाउनसँगै बन्द भएको अन्तर्राष्ट्रिय उडानका कारण नेपाल वायुसेवा निगममा झन् आर्थिक संकट थपिएको छ। आर्थिक संकटकै कारण १५ सय हाराहारीमा रहेका कर्मचारीलाई तलब तथा भत्ता खुवाउन नेपाल एयरलाइन्ससँग रकम अभाव भइसकेको छ। लकडाउनकै बेला २० भन्दा बढी कार्गो तथा उद्धार उडान गरे पनि त्यसबाट भएको आम्दानीले निगमको दैनिक खर्च चल्ने अवस्था छैन।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।
