कोरोना महामारीमा शैक्षिक क्षेत्र : सिकाइमा वैकल्पिक विधि लागू हुनसक्ला?

कोरोना अपडेट

लिलु डुम्रे बिहीबार, वैशाख ४, २०७७ १०:१६

काठमाडौं– शिक्षा क्षेत्रका विज्ञहरूले विगतको जस्तै गरी नियमित शैक्षिक सत्र अनुरुप कक्षा सञ्चालन हुन नसक्ने जनाउँदै वैकल्पिक सिकाइको विधि यथाशीघ्र अवलम्बन गर्न जोड दिएका छन्।

नेपाली कांग्रेसका नेता गगन थापाको पहलमा भएको अनलाइन संवादमा सरोकारवालाहरुले शैक्षिक सत्र भर्खरै सुरु भएकाले आत्तिनु नपर्ने अवस्था नरहेको बताएका थिए। लकडाउन खुकुलो भए पनि विद्यालयहरु खुल्न प्रशस्त समय लाग्ने धेरैको बुझाइ थियो। कोरोना भाइरसको संक्रमण नरोकिएकाले तत्काललाई खुले पनि बीचमै बन्द हुने अवस्था सिर्जना हुनसक्ने समेत आकलन गरिएको थियो।

अनलाइन संवादमा सबैको चिन्ताबारे थापाले भने, ‘अरु नियमित शैक्षिक सत्र जस्तै यस वर्षको शैक्षिक सत्र हुँदैन। काम गर्ने तरिकाहरु बदल्नुपर्छ।’

विश्वका अन्य मुलुक तथा विश्वविद्यालयहरुले अवलम्बन गरे जस्तै मूल्यांकनमा विधि तय गर्न सकिने थापाको सुझाव छ। वैकल्पिक रचनात्मक उपाय अपनाई यथाशीघ्र सर्टिफिकेसन गर्ने बाटो खोल्नुपर्ने थापाको राय छ। परीक्षा रोकिएको छ, विद्यार्थीमा कोरोना संक्रमणको मनोवैज्ञानिक डर पनि छ। त्यसैले अनुकूल समय नभएकाले मूल्यांकन पद्धति परिर्वतन गर्न उनले सुझाए।

मूल्यांकन पद्धतिका सम्बन्धमा फरकफरक विकल्प विज्ञहरुले सुनाएका थिए। अन्तिम अवस्थामा स्थगित भएका एसइई, कक्षा ११ र १२ का परीक्षाका लागि विद्यार्थीलाई लामो समय प्रतीक्षामा राख्नु उपयुक्त नहुने मत पनि आएका थिए।

क्याम्ब्रिजले गरेको जस्तै मुल्यांकन पद्धतिका आधारमा कक्षा चढाउन सकिने राय आएको छ। क्याम्ब्रिजले लागू गरेको मूल्यांकन पद्धतिमा विगतका जाँचमा विद्यार्थीले ल्याएको नतिजाका आधारमा मूल्यांकन गर्ने विधि सुझाइएको छ। ‘एसईइमा ग्रेडिङ प्रणाली छ। दशको विद्यार्थीलाई विगतमा विद्यार्थीले ल्याएको नतिजाको मुल्यांकन गरी ११ कक्षामा चढाइदिऔं’, थापाले भने।

मूल्यांकनको अर्को विधि समेत समेत विज्ञहरुले सुझाएका थिए। प्रविधिको माध्यमबाट विद्यार्थीको मूल्यांकन गर्ने तत्काल सकिने विकल्प समेत छ। साना कक्षामा विद्यार्थी बिना परीक्षा समेत कक्षा उक्लिए सरह एसइई र दश जोड दुईका विद्यार्थीले माथिल्लो तहमा पढ्न पाउने व्यवस्था गर्नुपर्ने सरोकारवालाहरुले उपाय निकालेका थिए।

अनलाइन संवादमा वैकल्पिक व्यवस्था अनुसार सिकाइका कक्षा सञ्चालन गर्नुपर्ने राय व्यक्त गरिएको थियो। सिकाइको वैकल्पिक व्यवस्था गर्ने भनिए पनि त्यसका लागि स्रोतको उपलब्धता र त्यसको व्यवस्थापन कसरी गर्ने बारेमा फरकफरक तर्क आएका थिए। निजी विद्यालयमा अध्ययन गरिरहेका धेरै बालबालिका अभिभावकसँगै गाउँमा छन्। विद्यालयसँग पूर्वाधार भए पनि विद्यार्थी प्रविधिसँग जोडिन नसक्ने अवस्था छ। विद्यालयहरू बन्द भए पनि विद्यार्थीको सिकाइ बन्द हुन नहुने र त्यसका लागि तत्कालै काम सुरु गर्नुपर्ने थापाले बताए।

विद्यालयमा स्रोतको उपलब्धता र त्यसलाई प्रयोग गर्ने ज्ञानका आधारमा विद्यार्थीको समेत विभिन्न समूह निर्माण भएको छ। पहिलो समूह जसको इन्टरनेटमा पहुँच छ, प्रयोग गर्ने ज्ञान पनि छ। अर्को समूह इन्टरनेटको पहुँच भए पनि त्यसको राम्रोसँग प्रयोग गर्न ज्ञानको कमी छ। तेश्रो समूह, जसलाई रेडियो/टेलिभिजनको माध्यमबाट कक्षा दिन सकिने छ। इन्टरनेट, रेडियो/टेलिभिजनमा पहुँच नभएको अर्को समूह छ। अभिभावकको सहयोगबाट कक्षा लिन सकिने विद्यार्थी समूह पहिलो, दोश्रो र तेश्रो समूह छ। तर, चौथो समूहका विद्यार्थीका अभिभावक नै निरक्षर छन्। ज्यालादारी गर्ने मजदुर, जसले काम नपाएर आफैं समस्यामा परेका छन्। उनीहरुको बच्चालाई पढाउने विधि प्रमुख चुनौती रहेको छ। थापाले भने, ‘फरकफरक समूहका विद्यार्थी भएकाले एउटै तरिकाले पढाउन नेपालमा सम्भव छैन। बहुविधि प्रयोग गर्नैपर्छ।’

सिकाइको विधि लागू गर्न स्थानीय तहलाई नै अघि सार्नुपर्ने थापाको सुझाब छ। स्थानीय तह र शिक्षकको संलग्नताबाट नयाँ विधि लागू गर्न सकिने थापाको बुझाई छ। थापाले बुधबार गरेको अनलाइन संवादमा विषम परिस्थितिमा के पढाउने बारेमा समेत फरकफरक राय आएका थिए। ‘यो बेला नियमित कक्षा जस्तै सबै पढाएर हुँदैन’, थापाले भने।
राष्ट्रिय अभियान सञ्चालन गरी दुई/चार महिनासम्म कुनै एक विषयमा विद्यार्थीलाई सिकाउन सकिने समेत आएको छ। निजी तथा सामुदायिक विद्यालयमा भाषामा विद्यार्थी कमजोर भएकाले विषम परिस्थितिमा भाषा सुधारकै अभियान सञ्चालन गर्न सकिने थापाले बताए।

महामारीले शैक्षिक सत्र पूरै प्रभावित गर्न सक्ने भएकाले वैकल्पिक तयारी र विविध रणनीति अपनाउनुपर्ने विज्ञहरुको राय छ। प्राप्त राय संसद् र छलफलको निचोड मन्त्रालय सामु राख्ने थापाले बताए।

कोरोना भाइरस महामारीले शैक्षिक क्षेत्रमा पारेको प्रभाव र व्यवस्थापनको वैकल्पिक उपायका सन्दर्भमा थापाले बुधबार गरेको विज्ञसँगको अनलाइन संवादमा छलफलमा शिक्षाविद्, शिक्षा प्रशासनका अधिकारी, नगरपालिका संघ तथा गाउँपालिका महासंघका प्रतिनिधिहरू, शिक्षक, पत्रकार लगायत थिए। अनलाइन सिकाइ, दूर शिक्षा र पहुँच बाहिरका विद्यार्थीको सिकाइका बारे छलफल भएको थापाले जानकारी दिए।

कोभिड–१९ महामारीले गर्दा एसइईको परीक्षा अनिश्चित बनेको छ। पूर्व निर्धारित चैत ६ को परीक्षा एक दिनअघि रोकिएको थियो। बैशाख ८ देखि कक्षा १२ र बैशाख २१ देखि कक्षा ११ को परिक्षा हुने भनिए पनि स्थगित गरिएको छ। विश्वविद्यालयका अन्तिम परीक्षा स्थगित भएका छन्।

सामुदायिक तथा निजी विद्यालयलाई चैत ५ भित्र परीक्षा सक्न शिक्षा मन्त्रालयले निर्देशन जारी गरेको थियो। कोरोनाका कारण सबै क्षेत्र प्रभावित भएसँगै देशको शैक्षिक प्रणाली समेत ठप्प छ। ‘लकडाउन’ विद्यालय खुल्न नसक्दा ७० लाख बढी विद्यार्थी घरमै बस्न बाध्य छन्।