'क्लोज आउट'मा पर्दा लगानीकर्ताले तिरे साढे १० करोड ‍जरिवाना, अक्सन मार्केट नहुँदा समस्या

बैंक/बिमा/सेयर

अरुण सापकोटा बिहीबार, फागुन २९, २०७६ १६:१६

राजधानीस्थित एक सेयर ब्रोकर कार्यालयमा नेप्सेको बजार मूल्य अवलोकन गर्दै लगानीकर्ताहरू।

काठमाडौं- हतारमा सेयर बिक्री गरेर 'क्लोज आउट'मा पर्नेले साउन यता १० करोड ५२ लाख रुपैयाँ जरिवाना तिरेका छन्। लगानीकर्ताले गरेको गल्तीले तिर्नु परेको जरिवानाबाट नेपाल सरकारले २ करोड ६३ लाख रुपैयाँ राजस्व प्राप्त गरेको छ।

चालु आर्थिक वर्षमा ७ हजार ३ सय १२ वटा कारोबार क्लोज आउटमा परेको सिडिएस एन्ड क्लियरिङ (सिडिएससी)का आइटी विभाग प्रमुख सुरेश न्यौपानेले जानकारी दिए। लगानीकर्ताहरूले आफूसँग नभएको ११ लाख ७६ हजार कित्ता सेयर बिक्री गर्दा क्लोज आउटमा परेका हुन्। बजार मूल्यका आधारमा ५२ करोड ६४ लाख रुपैयाँका लागि लगानीकर्ताले जरिवाना तिरेका हुन्।

लगानीकर्ताले आफूसँग नभएको सेयर बिक्री गरेमा क्लोज आउटमा पर्छन्। यदि लगानीकर्ताले सेयर बिक्री गरेपछि राफसाफका लागि 'डिआइएस स्लिप' नबुझाए पनि क्लोज आउटमा पर्न सक्छन्।

कुनै लगानीकर्ताले आफूसँग भएको सेयरभन्दा धेरै कित्ता सेयर बिक्रीका लागि आवेदन दिन्छन्। आफूसँग कति कित्ता छ नहेरिकन धेरै कित्ताको लागि आवेदन दिदा उनीहरु समस्यामा पर्छन्। नेप्सेको अनलाइन प्रणालीको कारणले पनि धेरै लगानीकर्ता क्लोज आउटको समस्यामा परेका थिए।

क्लोज आउटमा पर्‍यो भने लगानीकर्ताले आफूले बिक्री गरेको सेयर मूल्यको २० प्रतिशत जरिवाना तिर्नु पर्छ। यदि सेयरधनीले १० लाख रुपैयाँको सेयर बिक्री गर्‍यो र ऊसँग सेयर छैन भने दुई लाख रुपैयाँ जरिवाना तिर्नु पर्छ। उक्त दुई लाखको २५ प्रतिशत सरकारले राजस्वका रुपमा प्राप्त गर्छ। बाँकी ७५ प्रतिशत सेयर खरिद गर्ने लगानीकर्ताले प्राप्त गर्दछ।

एक पटक आवेदन दिँदा 'कन्फर्म नोटिफिकेसन' ‍नआउने तर प्रणालीबाट भने बिक्री भइसक्ने अवस्था थियो। उक्त नोटिफिकेसन नआउँदा लगानीकर्ताले बिक्री नभएको भन्दै दोहोर्‍याएर आवेदन दिँदा क्लोज आउटमा पर्ने समस्या थियो। अनलाइन प्रणालीमा समस्या आउँदा यस्ता घटना दोहोरिने गरेको ब्रोकर एसोसिएसनका अध्यक्ष भरत रानाभाटले जानकारी दिए।

सेयर बिक्री गर्नुअघि लगानीकर्ता चनाखो नहुँदा क्लोज आउटमा पर्ने समस्या धेरै देखिएको रानाभाटले जानकारी दिए। गलत मनशाय नराखी झुक्किएर भएको गल्तीबाट लगानीकर्ताले करोडौं रुपैयाँको जरिवाना तिर्नु पर्ने अवस्था आएको उनले बताए।

सिडिएससीले गत साता राफसाफको समय तीन दिनबाट दुई दिनमा झारेको थियो। सेयर बिक्री गरेपछि दुई कारोबार दिन भित्रमा अनलाइन सुविधा लिनेले मेरो सेयरबाट र नहुने डिआइएस स्लिप बुझाइ सक्नु पर्छ।

'टि प्लस थ्री' हुँदा धेरै जना लगानीकर्ता क्लोज आउटमा पर्ने गरेका थिए। सिडिएससीले राफसाफ प्रणाली परिवर्तन गर्दै 'टि प्लस टु' (कारोबार भएको दुई दिन)भित्र अनिवार्य डिआइएस स्लिप ल्याउनैपर्ने व्यवस्था गरेपछि क्लोज आउटको समस्या केही हदसम्म घट्ने अध्यक्ष रानाभाटले जानकारी दिए। तर, केही लगानीकर्ताले सेयर बिक्री गरेपछि डिआइएस स्लिप बुझाउँदैनन्। यसका कारण नयाँ व्यवस्था गरिएको थियो।

नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से)मा कम्पनीहरूले वितरण गरेको बोनस सेयर तथा हकप्रद सेयर दोस्रो बजारमा सूचीकृत भएको जानकारी पाएर कतिपय लगानीकर्ताहरूले हत्तपत्त सेयर बिक्री गरिदिन्छन्। सूचीकृत भएको सूचना आए पनि डिम्याट खातामा नआएको अवस्थामा बिक्री गरे लगानीकर्ताहरु क्लोज आउटमा पर्छन्।

क्लोज आउट समस्याको समाधान
यदि लगानीकर्ताहरूले झुक्किएर सेयर बिक्री गरेका रहेछन् भने अक्सन बजारबाट सेयर खरिद गरेर बिक्री गर्न पाउनुपर्ने रानाभाटले बताए। झुक्किएर सेयर बिक्री भएको छ तर उसको गलत नियत थिएन भने ऊ अन्यायमा पर्ने उनको तर्क छ। अहिलेकै अवस्थामा राफसाफलाई एक दिन घटाउँदा क्लोज आउटमा पर्ने समस्या थप बढ्ने उनले बताए।

बजारका लागि राफसाफ हुने दिन घट्नु राम्रो हो तर क्लोज आउटका कारण करोडौं रुपैयाँ जरिवाना तिर्नु पर्ने अवस्थाको समाधान हुनु पर्ने ब्रोकरहरू बताउँछन्। यदि अक्सन बजार हुने हो भने लगानीकर्ताले तुरुन्तै खरिद गरेर खरिदकर्तालाई दिन सक्छन्। जसले गर्दा थोरै जरिवाना तिरे पुग्छ।

नेपाल स्टक एक्सचेन्ज र सिडिएससीले अक्सन मार्केटको नियम बनाइरहेको छ। अक्सन मार्केटको लागि नियमको मस्यौदा बनिसकेको नेपाल स्टक एक्सचेन्जका प्रवक्ता मुराहरी पराजुलीले जानकारी दिए। अक्सन मार्केट नै क्लोज आउट समस्या समाधानको उपाय नभएको पराजुलीले बताए। लगानीकर्ताले सेयर बिक्री गर्नु भन्दा अगाडि हेरेर मात्रै अर्डर दिनु पर्ने उनको सुझाव छ। नेपाल स्टक एक्सचेन्जले अक्सन मार्केटको नियम नल्याउँदासम्म यस्तो समस्या थप बढ्नेछ।

सरकार, धितोपत्र बोर्ड र नेप्सेले छिटो अक्सन मार्केटको व्यवस्था गरेर लगानीकर्तालाई राहत प्रदान गर्नुपर्ने रानाभाटको भनाइ छ।