काठमाडौं- वाणिज्य, आपूर्ति, तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागका कर्मचारीले बजार अनुगमनका क्रममा गुणस्तर चेकजाँचका लागि भन्दै नमुनाका रुपमा व्यवसायीबाट संकलन गरेका सुनचाँदीलगायत बहुमूल्य धातुका गहना गायब बनाएको खुलासा भएको छ।
साविकको आपूर्ति व्यवस्थापन तथा उपभोक्ता हित संरक्षण विभागले २०६९ सालपछि विभिन्न समयमा बजार अनुगमन गर्ने क्रममा व्यवसायीबाट संकलन गरेका गरगहना फिर्दा नदिई विभागकै कर्मचारीले गायब बनाएको खुलेको हो।
विभागले २०६९ सालपछि काठमाडौं, पोखरा, धरान, बर्दियालगायत सहरका सुनचाँदी तथा गरगहना पसलमा अनुगमन गरेको थियो। २४ क्यारेटको सुन भन्दै व्यवसायीहरूले कम गुणस्तरको सुन बेच्ने गरेको, मनोमानी ढंगले ज्याला/जर्ती निर्धारण गरेर उपभोक्ता ठगी गरेको, गरगहना नापजाँचमा प्रयोग हुने ढक तराजु ठिक अवस्थामा नरहेको भन्दै बजार अनुगमन भएको थियो।
यसरी अनुगमनमा खटिएका कर्मचारीले मुचुल्कासहित सबै विवरण खुलाउनुपर्ने व्यवस्था छ। तर विभागका तत्कालीन कर्मचारीले मुचुल्काबिनै वा कुनैमा मुचुल्कासहित सुनचाँदीलगायत गरगहनाको गुणस्तर जाँच्ने भन्दै नमुना संकलन गरेका थिए। त्यही नमुनाका रुपमा संकलन गरिएको सुन सरकारी कर्मचारीले व्यवसायीलाई हालसम्म फिर्ता गरेका छैनन् भने विभागको तथ्यांकमा व्यवसायीबाट संकलन गरेको सुनचाँदीको कुनै निस्सासमेत भेटिएको छैन।
विभागको महानिर्देशकमा २०६९ पछि क्रमशः नारायण विडारी, शम्भु कोइराला, गोकुलप्रसाद धिताल, कुमारप्रसाद दहाल र हाल योगन्द्र गौचन कार्यरत छन्। विभागको उच्च श्रोतका अनुसार यसअघिका महानिर्देशक कुमारप्रसाद दहालले यो विषयमा जानकारी पाएका थिए। तर दहालले आफ्नो कार्यकालभन्दा अगाडि भएका अनुगमनका विषयमा भन्दा पनि आफ्नो कार्यकालमा कर्मचारीले बदमासी नगरून् भनेर सुनचाँदी बजार अनुगमनमा कर्मचारीलाई पठाएनन्।
‘तत्कालीन महानिर्देशक कुमारप्रसाद दहाललाई जानकारी नै नदिई विभागका कर्मचारीहरु सुनचाँदी बजार अनुगमन गर्न भन्दै पोखरा गएका थिए,’उच्च श्रोत भन्छ। विभागका निर्देशक लक्ष्मण श्रेष्ठको संयोजकत्वमा पोखरा पुगेर उक्त टोलीले उपभोक्ता अधिकार सम्बन्धी एउटा कार्यक्रम गरेको थियो भने सोही क्रममा त्यहाँका ८ वटा पसलमा अनुगमन गरेको थियो। ८ वटा पसलबाट गुणस्तर चेकजाँचका लागि करिब ६ तोला सुन उक्त टोलीले ल्याएको भन्ने सुनिएको थियो,’ श्रोत भन्छ।
महानिर्देशकका रूपमा दहाल गएको एक महिनाभित्रै विभागका कर्मचारी उनलाई बाईपास गरी पोखरा पुगेका थिए। सो विषयमा महानिर्देशक दहालले कर्मचारीलाई मौखिक रूपमा स्पष्टीकरणसमेत सोधेको श्रोतको भनाइ छ। पोखरा गएका कर्मचारीहरूले नयाँ अनुगमनभन्दा पनि पुरानै अनुगमनका विषयमा थप अध्ययन गर्न गएको भन्दै दहाललाई जवाफ दिएका थिए।
तर त्यो बेला गरेको अनुगमनको कुनै प्रतिवेदन तयार पारेर विभागमा बुझाइएको देखिँदैन। सुनचाँदी वा गरगहना परीक्षण गर्न ल्याएको वा नमुना संकनलका लागि ल्याएको भनेर मुचुल्का पनि विभागमा भेटिएको छैन। सुनचाँदीलगायत गरगहनाको परीक्षण नापतौल तथा गुणस्तर विभागले गर्ने भएका कारण यो विषयमा गुणस्तर विभागका कर्मचारीको पनि संलग्नताको आशंका गरिएको छ।
पछिल्लो ७ वर्षको अवधिमा विभागको बजार अनुगमन शाखाको प्रमुखका रूपमा हरिनारायण बेल्बासे र त्यसपछि लक्ष्मण श्रेष्ठ रहेका थिए। श्रेष्ठ विभागबाट सरुवा भएर जाँदा आफूलाई सुन राख्न भनी एउटा पोको दिएको र आफूले विभागबाट सरुवा हुँदा स्टोर शाखालाई बुझाएर गएको विभागका शाखा अधिकृत रमेशकाजी श्रेष्ठ बताउँछन्। तर त्यो पोकामा कति सुन थियो भन्ने कुराको जानकारी भने आफूलाई नभएको र स्टोर शाखाले नै त्यसको विवरण राखेको हुनुपर्ने शाखा अधिकृत श्रेष्ठको भनाइ छ।
साविकको वाणिज्य विभाग र आपूर्ति व्यवस्थापन तथा उपभोक्ता हित संरक्षण विभाग दुई वर्षअघि गाभिएर वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभाग बनेको थियो। दुई वटा विभाग गाभिएर एउटै बनेपछि कर्मचारी पनि हेरफेर भएको थियो। यसरी कार्यालय सर्ने र कर्मचारी हेरफेर पनि भएको मेसोमा पारी नमुनाका रुपमा संकलन गरिएका सुनचाँदीलगायत गरगहना कर्मचारीले नै गायब बनाएको देखिन्छ।
१८ असार २०७५ मा नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघले जारी गरेको विज्ञप्तिमा 'व्यवसायीका पसलमा अनुगमन गर्दा पसलमा रहेको सुन चाँदीका गरगहना, हिरा जवाहरातसमेत विभागको टोलीले उठाएर लगेको' भनी उल्लेख छ। अवैध रुपमा खरिद भएको, स्थायी लेखा नम्बर बिना नै बिलभर्पाई गरी कारोबार गरेकोजस्ता विषयमा अनुगमन गर्ने सरकारी टोलीले २०७० सालमा पनि बजार अनुगमनका क्रममा उपत्यकाका ८ वटा सुनचाँदी पसलमा कैफियत भेटिएको भन्दै नमुना लिएको देखिन्छ। त्यसभन्दा अघि कति अनुगमन भए र कति गरगहना नमुनाका रुपमा संकलन गरिएको थियो भन्ने यकिन तथ्यांक विभागसँग भेटिँदैन।
विभागका महानिर्देशक योगेन्द्र गौचन भने आफूले यो विषय निकै ढिलो मात्रै थाहा पाएको बताउँछन्। ‘मैले यो विषय केही दिन अघि मात्र थाहा पाए। यो विषय ५-७ वर्ष अगाडिदेखिको रहेछ। मैले थाहा पाएपछि पनि अरु कार्यव्यस्तताका कारण केही गर्न सकिनँ,’ गौचन भन्छन्। यो विषयमा बुझ्न आफूले प्रयास गरेको तर वास्तविकता पत्ता लागि नसकेको उनले बताए। ‘हामी पछिल्लो समय बजार अनुगमनमा बढी व्यस्त भयौं। तर त्यसो भन्दैमा यो विषयलाई महत्व नदिएको भन्ने होइन। हामी गम्भीर भएर अध्ययन गर्छौं। पन्छिन मिल्दैन,’ उनले भने। महानिर्देशक गौचन अर्को महिना सेवाबाट अवकास लिँदैछन्।
एक किलोभन्दा बढी सुन गायब पारिएको व्यवसायीको आरोप
नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघका वरिष्ठ उपाध्यक्ष माणिकरत्न शाक्यका अनुसार विगत ७ वर्षयता १ सयभन्दा बढी सुनचाँदी पसलमा सरकारी टोलीले अनुगमन गरेको छ। प्रत्येक पसलबाट अनुगमन टोलीले कम्तीमा १ तोलादेखि २ तोलासम्म सुन नमुनाका रुपमा व्यवसायीहरूबाट लिने गरेको थियो। यसरी सरसर्ती हिसाब गर्दा पनि अनुगमन टोलीका कर्मचारीले व्यवसायीबाट हालसम्ममा १ किलोभन्दा बढी सुन लगेका छन्।
बजार अनुगमनका क्रममा सुनचाँदीलगायत गहनाको नमूना विभागले ल्याउने गरेको भए पनि फिर्ता नगरेको शाक्यले बताए। नमूनाका रुपमा ल्याएका धेरै गहना फिर्ता नभएको बताए पनि त्यसको परिणाम कति छ भन्नेबारे भने उनले केही खुलाएका छैनन्। काठमाडौं, पोखरा, धरान लगायतका सहरका सुनचाँदी पसलबाट परीक्षणका लागि भन्दै नमूना संकलन गरिएको थियो।
शाक्यले सरकारी निकायबाट भविष्यमा आफूहरुलाई अफ्ठ्यारो पर्नसक्ने देखिएपछि आफूहरु चुप लागेर बसेको स्पष्ट पारे। उनले भने, 'लामो समयदेखि सुन फिर्ता नभएपछि अहिले हामीहरुले गुनासो गरेका हौं।'
यसरी बाहिरियो विषय
सुनचाँदी बजारमा सरकारी अनुगमन नभएको र उपभोक्ता ठगिएको गुनासो आएको भन्दै मंगलबार वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले उपभोक्ता अधिकारकर्मी र सुनचाँदी व्यवसायीलाई बोलाएर छलफल गरेको थियो।
विभागका कर्मचारीले र व्यवसायी दुवैले लामो समयसम्म लुकाएको उक्त विषय मंगलबार भने बैठकमै बाहिरियो। उपभोक्ता अधिकारकर्मी प्रेमलाल महर्जनले सुनचाँदी पसलमा अनुगमन हुँदा परीक्षणका लागि भनेर संकलन गरिने नमुना व्यवसायीले किन फिर्ता लिएनन् र विभागले किन फिर्ता गर्दैन भन्दै प्रश्न गरे। महर्जनले व्यापारीहरुले पनि आफ्नो बदमासी लुकाउन कर्मचारीलाई त्यो सुन कानुन विपरीत दिएको र कर्मचारीले पनि त्यसको दुरुपयोग गर्ने गरेको विषय उप्काए।
‘६-७ वर्षदेखिको सुन विभागसँग व्यापारीले किन फिर्ता मागेनन्,’ महर्जनले प्रश्न गरे। महर्जनले यो विषय उठाएपछि नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघका वरिष्ठ उपाध्यक्ष माणिकरत्न शाक्यले पनि यो विषयमा सत्यता रहेको बताए। ‘धेरै गहना फिर्ता आएको छैन। अनुगमन भएका प्रत्येक पसलबाट कम्तीमा एकदेखि २ तोला सुन नमुनाका रुपमा विभागको टोलीले लिने गरेको थियो,’ शाक्यको भनाइ छ। त्यो समयावधिमा कम्तीमा पनि एक सयभन्दा बढी पसलमा अनुगमन भएको उनको भनाई छ। विभाग सरकारी निकाय भएका कारण थप अप्ठेरो पार्ने डरले व्यवसायीहरूले यो विषयमा आजसम्म नबोलेको पनि उनले बताए।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1751188744.png)
-1749826086.png)
