ढाड अर्थात् मेरुदण्ड, मानव शरीरको खम्बा हो। जसले सम्पूर्ण शरीरलाई धान्न महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको हुन्छ। विश्व स्वास्थ्य संगठन(डब्लुएचओ) को अनुसन्धान अनुसार विश्वभर करिब ६०–७० प्रतिशत मानिस मेरुदण्डको समस्याबाट ग्रसित छन्। नेपालमा ५५–६० वर्ष उमेर समूहका ९०–९५ प्रतिशत मानिसमा यसको समस्या देखिने गरेको छ। साथै, मेरुदण्डको समस्या युवाअवस्थामा पनि देखिन थालेको छ। युवा उमेर समूहमा पनि ढाडको समस्या बढ्दै गइरहेको तथ्यांकले देखाएका छन्। यो समस्याले मानिसमा शारिरीक, मानसिक, सामाजिक, आर्थिक, यौन सम्बन्ध आदिमा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रुपमा हानी पुर्याइरहेको हुन्छ। यसको असर क्षणिक वा दीर्घकालीन हुन सक्छ।
_x000D_
_x000D_
मेरुदण्ड दुख्नुका प्रमुख कारण
_x000D_
१. बढ्दो उमेर,
_x000D_
२. मांशपेशीहरुको कमजोरी,
_x000D_
३. बढी निहुरिएर काम गर्नुपर्ने अवस्था,
_x000D_
४. भारी तौल भएका सामानहरु उचाल्ने, बोक्नेजस्ता काम गर्नुपर्ने अवस्था,
_x000D_
५. लामो समयसम्म एउटै आसन वा पोजिसनमा बसेर, उभिएर काम गर्नुपर्ने अवस्था,
_x000D_
६. चोटपटक,
_x000D_
७. गर्भवती हुँदा र बच्चा जन्मिसकेपछि मांशपेशी र लिगामेन्ट कमजोर भएको अवस्था,
_x000D_
८. शरीरका विभिन्न भाग जस्तैः मिर्गौला, महिलामा पाठेघर आदि अंगको समस्या
_x000D_
९. मोटोपन, आदि।
_x000D_
_x000D_
यसका साथै भौतिक चिकित्सा अभ्यासका क्रममा ढाड तथा कम्मर दुख्नुका थप प्रमुख कारण यस्ता छन्।
_x000D_
– साइकल, मोटरसाइकल धेरैबेर चलाउनु,
_x000D_
– अग्लो हिल भएको जुत्ता लगाएर हिँड्नु,
_x000D_
– नियमित व्यायाम नगर्नु,
_x000D_
– चिकित्सक तथा दक्ष व्यक्तिको सल्लाहबिना आफूखुसी वा टेलिभिजन–भिडियो हेरेको भरमा गरिने व्यायाम, योग, आसनहरु
_x000D_
– लामो समयसम्म खाल्डाखुल्डी सडकमा यात्रा गर्नु,
_x000D_
– ध्यान नपुर्याईकन जिम तथा भारी कसरतहरु गर्नु, आदि।
_x000D_
_x000D_
रोकथाम र बच्ने उपाय
_x000D_
हाम्रो समाजमा ढाड/कम्मर/गर्दन दुख्ने समस्यालाई सुरुमा एकदमै सामान्य रुपमा लिने चलन छ। कतिपय मानिस ‘झस्को पसेको, नाग लागेको, सुताइ नमिलेर होला। दुई–चार दिनमा ठिक भइहाल्छ नि’ भन्दै आफैँ डाक्टर बन्न चाहन्छन्। अनि लामो समय उपचार नगरी बसिरहेका हुन्छन्। सकेसम्म आफैँ अडकलबाजी लगाउँदै अथवा साथीभाई, छरछिमेकीको सल्लाह लिएर गलत उपचारतर्फ लागिरहेका हुन्छन्। जसले क्षणिक समस्या समाधान भएजस्तो पनि हुन सक्छ। तर, त्यसले रोगलाई दीर्घकालतर्फ धकेलिरहेको हुन्छ भन्ने हामी हेक्का राख्दैनौँ।
_x000D_
_x000D_
मेरुदण्डको समस्या जति पुरानो हुँदै गयो उति समाधान गर्न गाह्रो हुँदै जान्छ। त्यसैले हेलचेक्राइँ नगरीकन आफूलाई पायक पर्ने ठाउँमा गई हाडजोर्नी रोग चिकित्सक, नशा रोग चिकित्सक वा फिजियोथेरापी चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ।
_x000D_
_x000D_
१. हरेक मानिसले दैनिक रुपमा एक घण्टा समय कसरतमा बिताउने। कुन–कुन कसरत कसरी गर्ने भन्ने कुरा मानिसको कुन मांशपेशी कति कमजोर छ, त्यसको जाँचबाट मात्र थाहा पाउन सकिन्छ। त्यसैले अनिवार्य रुपमा कुनै पनि फिजियोथेरापी सेन्टर, युनिट, क्लिनिक, हस्पिटल आदि स्वास्थ्य संस्थामा गएर सम्बन्धित फिजियोथेरापी चिकित्सकसँग परामर्श लिएर मात्र शारीरिक व्यायाम गर्दा फाइदाजनक हुन्छ।
_x000D_
_x000D_
२. अरुले गरेको देखेर, कुनै आफन्त, साथीभाइले बताएअनुसार, टिभी या इन्टरनेटमार्फत भिजुअल हेरेर शारीरिक व्यायाम वा योग गर्नु हुँदैन।
_x000D_
_x000D_
३. सकेसम्म जिउ ननिहुराईकन काम गर्नुपर्छ। जस्तैः कुचो लगाउँदा लामो डन्डी भएको कुचो प्रयोग गर्ने, ता कि निहुरिन नपरोस्।
_x000D_
_x000D_
४. कुर्सीमा बस्दा अनिवार्य रुपमा ढाडलाई सपोर्ट मिल्ने किसिमको कुर्सी प्रयोग गर्ने। ननिहुरिने र अनिवार्य रुपमा आफ्नो गोडालाई टेबुलमुनि ‘फुट रेस्ट’ गर्न मिल्ने डन्डीमा राख्ने ता कि हाम्रो घुँडा थोरै माथि उठोस्।
_x000D_
_x000D_
५. भारी सामानलाई जुरुक्क नउठाउने। खुट्टा अगाडि–पछाडि पारेर सन्तुलित ढंगले भारी उठाउनुपर्छ।
_x000D_
_x000D_
६. लामो समय उभिएर गर्नुपर्ने काम छ भने, सकेसम्म ३०–३० मिनेटको अन्तरमा पाँच मिनेट आराम गर्ने। उभिएर काम गर्ने बेलामा करिब ९–१० इन्च उचाइ भएको सानो पिर्का वा मेचलाई आफ्नो अगाडि राख्ने र पालैपालो एउटा–एउटा गोडालाई पाँच–पाँच मिनेट पिर्का वा मेचमाथि राखेर काम गर्ने।
_x000D_
_x000D_
७. लामो समय बसमा यात्रा गर्दा, मोटरबाइक चलाउँदा, लामो समय खेतबारीमा वा अन्य भारी खालको काम गर्दा आराम मिल्ने गरी कम्मरमा अनिवार्य पटुका कस्ने वा बेल्ट प्रयोग गर्ने।
_x000D_
_x000D_
८. गर्दन निहुराएर टिभी हेर्ने, मोबाइल, ट्याबलेट चलाउने, पत्रिका पढ्ने बानी गर्नु हुँदैन। साथै, सुतेर टिभी हेर्ने, पत्रिका, किताब पढ्ने बानी पनि राम्रो होइन।
_x000D_
_x000D_
९. सुत्नेबेलामा सधैँ होचो र सानो सिरानी प्रयोग गर्ने। साथै, उत्तानो परेर सुत्ने बानी भएका व्यक्तिले घुँडामुनि एउटा सिरानी राखेर सुत्ने।
_x000D_
_x000D_
१०. बाइक चलाउने व्यक्तिले धेरै भारी हेलमेटको प्रयोग नगर्ने।
_x000D_
_x000D_
११. शरीरको तौल बढ्न नदिने।
_x000D_
_x000D_
१२. भुटेको, तारेको, धेरै चिल्लो मसालेदार, विभिन्न केमिकलहरु मिसाएको खानेकुरा सकभर नखाने। आवश्यक मात्रामा हरेक दिन दूध–दह, सागसब्जी र, फलफूल खाने।
_x000D_
१३. सम्बन्धित चिकित्सकको सल्लाह बमोजिम हरेक वर्ष आफ्नो शरीरको क्याल्सियम, भिटामिन डि, बोन डेन्सिटी आदि परीक्षण गराउने।
_x000D_
_x000D_
(डा. गौतम फिजियोथेरापी विशेषज्ञ हुन्।)
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1749200817.png)
