• गृहपृष्ठ
  • मुख्य समाचार
  • नेपाल लाइभ

    • राजनीति
    • निर्वाचन विशेष
    • अनुसन्धान
    • प्रवास
    • विचार
    • फिचर
    • समाचार
    • ब्लग
    • समाज
    • अन्तर्वार्ता
    • सुरक्षा/अपराध
    • साहित्य डबली
    • विश्व
    • कोरोना अपडेट
    • नेपाल लाइभ विशेष
    • जीवनशैली
    • भिडियो

    बिजनेस लाइभ

    • अर्थ समाचार
    • बैंक/बिमा/सेयर
    • पर्यटन-उड्डयन
    • अटो
    • पूर्वाधार
    • श्रम-रोजगार
    • कृषि
    • कर्पोरेट
    • सूचना-प्रविधि
    • बिजनेस लाइभ भिडियो
    • बिजनेस टिप्स
    • अन्तर्वार्ता - विचार

    इन्टरटेनमेन्ट लाइभ

    • समाचार
    • सिनेमा
    • अन्तर्वार्ता
    • रंगमञ्च
    • फिल्म समीक्षा
    • गसिप
    • संगीत
    • विचार-विश्लेषण
    • इन्टरटेनमेन्ट लाइभ भिडियो
    • सञ्जाल
    • फेसन
    • मोडल

    स्पोर्टस लाइभ

    • फिचर
    • फुटबल
    • क्रिकेट
    • अन्य
    • लेख-विश्लेषण
    • अन्तर्वार्ता
हाम्रो बारेमा
  • हाम्रो बारेमा
  • गोपनीयता नीति
  • प्रयोगका सर्त
सोमबार, वैशाख २९, २०८२ Mon, May 12, 2025
  • गृहपृष्ठ गृहपृष्ठ
  • राजनीति
  • निर्वाचन विशेष
  • अनुसन्धान
  • बिजनेस लाइभ
  • इन्टरटेन्मेन्ट लाइभ
  • स्पोर्टस लाइभ
  • प्रवास
  • भिडियो

बिजनेस लाइभ

  • अर्थ समाचार
  • बैंक/बिमा/सेयर
  • पर्यटन-उड्डयन
  • अटो
  • पूर्वाधार
  • श्रम-रोजगार
  • कृषि
  • कर्पोरेट
  • सूचना-प्रविधि
  • अन्य
    • बिजनेस लाइभ भिडियो
    • बिजनेस टिप्स
    • अन्तर्वार्ता - विचार

इन्टरटेन्मेन्ट लाइभ

  • समाचार
  • सिनेमा
  • अन्तर्वार्ता
  • रंगमञ्च
  • फिल्म समीक्षा
  • गसिप
  • संगीत
  • विचार-विश्लेषण
  • इन्टरटेनमेन्ट लाइभ भिडियो
  • अन्य
    • सञ्जाल
    • फेसन
    • मोडल

स्पोर्टस लाइभ

  • मुख्य समाचार
  • फिचर
  • फुटबल
  • क्रिकेट
  • अन्य
  • लेख-विश्लेषण
  • अन्तर्वार्ता
कृषि
१० वर्ष यताको कृषि: खेतीयोग्य जमिन घट्दै, कृषिमा आश्रित परिवार बढ्दै
64x64
नेपाल लाइभ आइतबार, भदौ २४, २०८०  १५:१३
1140x725

काठमाडौं- सातौं कृषि गणना- २०७८ को तथ्यांकले ६२ प्रतिशत घर-परिवार कृषिमा आश्रित देखाउँछ। तर कृषियोग्य जमिन भने घट्दो क्रममा रहेको छ। बिहीबार सार्वजनिक भएको सो तथ्यांकअनुसार नेपालमा २२ लाख १८ हजार हेक्टर जमिनमा खेती हुन्छ। २०६८ सालको तुलनामा कृषियोग्य जमिन ३ लाख ८ हजार हेक्टरले घटेको देखिएको छ। अघिल्लो कृषि गणनाको तथ्यांकअनुसार २५ लाख ३१ हजार हेक्टर जमिनमा खेती हुन्थ्यो। 

खेती हुने जमिन घटे पनि कृषिमा आश्रित हुने परिवारको संख्या भने बढेको छ। कृषि गर्ने परिवारको संख्या ३ लाखले वृद्धि भएको छ। देशभर ४१ लाख ३१ हजार परिवार कृषिमा आबद्ध छन्। २०६८ को तथ्यांकमा कृषिमा आबद्ध परिवारको संख्या ३८ लाख ३१ हजार थियो।

कृषि प्रधान देशमा खेतीयोग्य जमिन घट्नु तर खेतीपातीमा आश्रित परिवार संख्या बढ्नु कृषिमा ठूलो समस्या रहेको पूर्व कृषि सचिव योगेन्द्रबहादुर कार्की बताउँछन्। ‘कृषियोग्य जमिन घट्नु भनेको कृषिजन्य वस्तुको उत्पादन घट्दै जानु हो। कृषिमा आश्रित परिवार चाहिँ बढेको देखिन्छ। यो नकारात्मक पक्ष हो,’ कार्कीले भने। 

अन्य देशको कृषि हेर्ने हो भने इजराइलमा २.५० प्रतिशतले, अमेरिकामा ३ प्रतिशतले, दक्षिण कोरियामा ३ प्रतिशतले जापानमा ४ प्रतिशतले कृषि गरेका छन् र संसारभरि निर्यात गरिरहेका छन्। तर नेपालमा ठूलो जनसंख्या कृषिमा लागेर पनि नाफामूलक हुन नसक्दा नेपालको कृषि व्यावसायिक नभएको कार्की बताउँछन्। 

२०६८ को भन्दा २०७८ मा कुल जनसंख्या कम रहेको छ। तर कृषिमा आश्रित परिवार भने बढेको देखिन्छ। यस्तै प्रति कृषक परिवारको जग्गाको क्षेत्रफल पनि घटेको देखिएकाले कृषि क्षेत्र नकारात्मक दिशातिर गएको कार्कीको भनाइ छ। 

२०७८को कृषि गणनाअनुसार प्रति कृषक जग्गाको संख्या १ करोड १५ लाख ८३ हजार ९५० र प्रति कृषक परिवार कित्ता संख्या २.८ देखाएको छ। अघिल्लो कृषि गणनाले संख्या क्रमशः १ करोड २० लाख ९६ हजार ४१७ र ३.२ रहेको देखाएको थियो।

कृषि गणना २०७८ अनुसार अधिकांश ८८ प्रतिशत कृषक परिवारको मुख्य कृषि उत्पादन र क्रियाकलाप खाद्यान्न बाली रहेको छ भने दोस्रो र तेस्रो स्थानमा क्रमशः तरकारी बाली ६ प्रतिशत र पशुपालन ३ प्रतिशत रहेको देखिन्छ। तर यी वस्तु स्वदेशी उत्पादनले नपुगेर बाहिरबाट ल्याउनुपर्ने दुःखद अवस्था रहेको कार्की बताउँछन्।

यस्तै, आफ्नो कृषि कार्यबाट भएको सबै उत्पादन घरायसी उपभोगको लागि हो भनी बताउने कृषक परिवार ६८.८ प्रतिशत छन्। सबै बिक्रीको लागि हो भनी बताउने १.१ प्रतिशत मात्रै छन्। मुख्यतः घरायसी उपभोग र केही बिक्रीको लागि हो भनी बताउने २४.७ प्रतिशत र मुख्यत: बिक्री र केही घरायसी उपभोगका लागि हो भनी बताउने ५.४ प्रतिशत रहेको देखिएको छ। यसर्थ नेपालमा प्रविधि मैत्री कृषि नहुँदा उत्पादकत्व बढ्न नसकेको र किसानले आफ्नो जीविकोपार्जनका लागि मात्रै कृषि गरेको देखिएको कार्कीको भनाइ छ।

Ncell 2
Ncell 2

‘नेपालमा धेरैजसो खेतीपाती आफ्नो जीविकोपार्जनका लागि मात्रै हुने गरेको छ। प्रविधिमैत्री व्यवसायमुखी कृषि हुन सकेको छैन। कृषिमा प्रविधि भएन भने उत्पादन बढ्न सक्दैन,’ कार्कीले भने।

कृषि कर्जा लिने ११.७ प्रतिशत छन् अघिल्लो कृषि गणनामा २१.८ प्रतिशत रहेका थिए। जसअनुसार कर्जा लिनेको संख्या पनि घटेको छ। कृषि बीमा गर्ने पनि ४.४ प्रतिशत मात्रै छन्। ७.५ प्रतिशतले मात्रै कृषि अनुदान पाएको २०७८को कृषि गणनाले देखाएको छ।

यति मात्र नभएर कृषिका समग्र क्षेत्रमा समस्या देखिएको पूर्व कृषि सचिव योगेन्द्रबहादुर कार्की बताउँछन्। १० वर्षको अन्तरालमा कृषिमा सुधार नदेखिएको उनको भनाइ छ। 

‘१० वर्षसम्ममा पनि कृषिमा खासै सुधार देखिएन। कृषि क्षेत्रको समग्र क्षेत्रमा समस्या देखिएको छ,’ कार्कीले भने।

कसरी सुधार गर्ने?
कृषि क्षेत्रको सुधारका लागि सरकारले स्थानीय सरकारसँग मिलेर काम गर्नुपर्ने कार्कीले बताए। किसानलाई कृषि पेसामा आकर्षित गर्नका लागि सरकारले सबैभन्दा पहिला किसानलाई समयमा मल र बिउको उपलब्ध गरिदिनुपर्ने उनको भनाइ छ।  सरकारले सहजै कर्जा, अनुदान र राहतको व्यवस्था गरिदिनुपर्ने उनको भनाइ छ। किसानले सहजरुपमा कर्जा नपाउँदा कृषि क्षेत्रमा समस्या भएको उनी बताउँछन्।

कृषिका नाममा लगानी भएको कर्जा कहाँ, कसले,कसरी लगानी गर्‍यो र के/कति आम्दानी भयो भएन भन्नेबारे सरकारले लेखाजोखा गर्नु पर्ने उनको भनाइ छ। 

‘कृषि क्षेत्रमा लगानी भएको भनिएको कर्जा कृषि क्षेत्रकै लागि खर्च भएको छ कि अन्यत्र भएको भन्नेबारे सरकारले खोजी गर्नुपर्छ। कृषिका लागि भनेर कर्जा दिने तर कहाँ लगानी भयो भन्नेबारे बेवास्ता गर्नाले कृषि क्षेत्रमा असर देखिएको छ। कृषिमा भनेर ऋण दिएर मात्र हुँदैन। के-कति कृषि उपज उतपादन भएको छ भन्नेबारे पनि सरकारले ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ,’ कार्कीले भने।

किसानले उत्पादन गरेका कृषि उपज सहजै बिक्री गर्नका लागि स्थानीय स्तरमै बजार व्यवस्थापन तथा शीत भण्डारको व्यवस्था गरिदिनुपर्ने कार्की बताउँछन्।

‘अहिले किसानले उत्पादन गरेको कृषि उपज सजिलै बजारमा लगेर बिक्री गर्ने बजार छैन। त्यसलाई केही दिन भण्डारण गर्नका लागि भण्डार गृह, शीत भण्डार गृह छैन। कृषिलाई व्यवस्थित गर्नका लागि स्थानीय तहले नै सरकारसँग समन्वय गर्नुपर्छ,’ कार्कीले भने।

प्रकाशित मिति: आइतबार, भदौ २४, २०८०  १५:१३

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्
64x64
नेपाल लाइभ
Nepal’s independent digital media. Offers quick current affairs update, analysis and fact-based reporting on politics, economy and society. http://nepallive.com
लेखकबाट थप
साढे ३ वर्षपछि पहिलो पटक राप्रपा कार्यालय पुगे कमल थापा
कम्युनिष्ट पार्टीहरु एक ठाउँमा आउनुपर्छ : महासचिव वैद्य
गर्मी बढेसँगै सर्पको बिगबिगी
सम्बन्धित सामग्री
डीडीसीले ६ महिनासम्म किसानलाई दूधको पैसा दिएन : सांसद सापकोटा प्रतिनिधिसभाको आजको बैठकमा शून्य समयमा बोल्दै सांसद सापकोटाले यस्तो गुनासो गरेका हुन्। बिहीबार, वैशाख २५, २०८२
६ अर्ब बराबरको अलैँची निर्यात, सबैभन्दा धेरै भारतमा यो  अवधिमा ६ अर्ब २६ करोड ९  लाख ३० हजार रुपैयाँको ३४ लाख ४४ हजार २९५ किलो अलैँची निर्यात भएको भन्सार विभागले जनाएको छ। बिहीबार, वैशाख १८, २०८२
बीउ-विषादी छर्किन ड्रोनको प्रयोग : उत्पादनमा वृद्धि, किसानलाई सन्तुष्टि काठमाडौंको एक ‘पोलिहाउस’मा टमाटरखेती देखेपछि उनी स्वदेशमै खेती गर्ने योजना बनाएर फर्किए। काठमाडौंबाट टमाटरको बीउ लिएर कञ्चनपुर फर्कि... मंगलबार, वैशाख १६, २०८२
ताजा समाचारसबै
साढे ३ वर्षपछि पहिलो पटक राप्रपा कार्यालय पुगे कमल थापा आइतबार, वैशाख २८, २०८२
कम्युनिष्ट पार्टीहरु एक ठाउँमा आउनुपर्छ : महासचिव वैद्य आइतबार, वैशाख २८, २०८२
गर्मी बढेसँगै सर्पको बिगबिगी आइतबार, वैशाख २८, २०८२
भुसमुनि भेटियो ७२ लाखको सामान आइतबार, वैशाख २८, २०८२
गभर्नर सिफारिस समितिबाट विश्व पौडेलले दिए राजीनामा आइतबार, वैशाख २८, २०८२
सबै हेर्नुहोस
भिडियो ग्यालरीसबै
सय दिने प्रगति विवरण सार्वजनिक गर्दै प्रधानमन्त्री केपी ओली [प्रत्यक्ष प्रसारण]
सय दिने प्रगति विवरण सार्वजनिक गर्दै प्रधानमन्त्री केपी ओली [प्रत्यक्ष प्रसारण] बुधबार, कात्तिक ७, २०८१
Nepal Live Samachar नेपाल लाइभ समाचार, भदौ १९ [भिडियाे]
Nepal Live Samachar नेपाल लाइभ समाचार, भदौ १९ [भिडियाे] बुधबार, भदौ १९, २०८१
प्रधानमन्त्रीसँग प्रश्नोत्तर [प्रत्यक्ष प्रशारण]
प्रधानमन्त्रीसँग प्रश्नोत्तर [प्रत्यक्ष प्रशारण] बिहीबार, असार ६, २०८१
भारत भ्रमणबारे प्रतिनिधि सभा बैठकमा जवाफ दिँदै प्रधानमन्त्री प्रचण्ड [प्रत्यक्ष प्रशारण]
भारत भ्रमणबारे प्रतिनिधि सभा बैठकमा जवाफ दिँदै प्रधानमन्त्री प्रचण्ड [प्रत्यक्ष प्रशारण] बिहीबार, असार ६, २०८१
Nepal Live Samachar नेपाल लाइभ समाचार, जेठ ३० [भिडियाे]
Nepal Live Samachar नेपाल लाइभ समाचार, जेठ ३० [भिडियाे] बुधबार, जेठ ३०, २०८१
सबै हेर्नुहोस
ट्रेण्डिङ
विश्वकप लिग २ : स्कटल्याण्डमा हुने सिरिजका लागि नेपाली टोलीको घोषणा, दीपेन्द्रलाई उपकप्तानको जिम्मेवारी शनिबार, वैशाख २७, २०८२
अमेरिकी विदेशमन्त्रीले भारतीय विदेशमन्त्री र पाकिस्तानी सेना प्रमुखलाई यस्तो भने शनिबार, वैशाख २७, २०८२
भारत–पाकिस्तानबीच युद्धविराम शनिबार, वैशाख २७, २०८२
आफै अमेरिका छाड्न चाहने अवैध आप्रवासीले अब बोनस पाउने आइतबार, वैशाख २८, २०८२
युक्रेनलाई सिधा वार्ताको लागि रुसी राष्ट्रपति पुटिनको आह्वान आइतबार, वैशाख २८, २०८२
सबै हेर्नुहोस
अन्तर्वार्ता
महाशिवरात्रिमा भगवान पशुपतिनाथको सहजै दर्शनको व्यवस्था गरिएको छ - डा. मिलनकुमार थापा नेपाल लाइभ
जलवायु परिवर्तनले जुम्लामा समेत डेंगु देखिन थालिसकेको छ : मेयर राजुसिंह कठायत  नेपाल लाइभ
नेपाल र जिम्बाब्वेको अध्ययनले जलवायु परिवर्तनको असरबाट स्वास्थ्य प्रणालीलाई जोगाउने उपायहरू पत्ता लगाउनेछ : डा जोआना रेभन नेपाल लाइभ
सबै हेर्नुहोस
विचारसबै
स्मार्टफोनको दुष्प्रभाव : विद्यार्थीहरू किन जोखिममा छन् ? नेपाल लाइभ
बैंकिङ्ग व्यवसायलाई उद्यमशीलताको भर नेपाल लाइभ
दास मानसिकता बोकेको विचारबाट परिवर्तन सम्भव छैन : पूर्वन्यायाधीश खतिवडा नेपाल लाइभ
नौ महिना अन्तरिक्षमा बिताउँदाको स्वास्थ्य प्रभाव: पृथ्वीमा फर्किएपछि शरीरमा हुने परिवर्तन   नेपाल लाइभ
सबै हेर्नुहोस
ब्लग
बैंकिङ्ग व्यवसायलाई उद्यमशीलताको भर मंगलबार, वैशाख २, २०८२
हितेन्द्र र कुलमानको रिट हेर्न नमिल्नेमा आइतबार, चैत १७, २०८१
चौरासी वर्षका क्यान्सरविजेताको जीवन वृत्तान्त ‘कालसँग कुस्ती’ सार्वजनिक आइतबार, फागुन १८, २०८१
सबै हेर्नुहोस
लोकप्रिय
विश्वकप लिग २ : स्कटल्याण्डमा हुने सिरिजका लागि नेपाली टोलीको घोषणा, दीपेन्द्रलाई उपकप्तानको जिम्मेवारी शनिबार, वैशाख २७, २०८२
वामपन्थी नेता प्रदीप नेपालको निधन मंगलबार, वैशाख २३, २०८२
भारतीय आक्रमणमा जैस-ए-मोहम्मदका कमाण्डरको परिवारका १० जना मारिए बुधबार, वैशाख २४, २०८२
भारत–पाकिस्तान ड्रोन र मिसाइल हानाहान पछि भारतले बन्द गर्‍यो दुई दर्जन बढि विमानस्थल शुक्रबार, वैशाख २६, २०८२
पाकिस्तानले ३-४ सय ड्रोनमार्फत सैन्य पूर्वाधारलाई निशाना बनाएको भारतको दाबी शुक्रबार, वैशाख २६, २०८२
सबै हेर्नुहोस
Nepal Live
Nepal Live

सम्पर्क ठेगाना

Nepal Live Publication Pvt. Ltd.,
Anamnagar, Kathmandu, Nepal

DEPARTMENT OF INFORMATION
AND BROADCASTING
Regd Number :

1568/ 076-077
अध्यक्ष : अनिल न्यौपाने

टेलिफोन

News Section: +977-1-5705056
Account : +977-1-5705056
Sales & Marketing: 9841877998 (विज्ञापनका लागि मात्र)
Telephone Number: 01-5907131

ईमेल

[email protected]
[email protected]

मेनु

  • गृहपृष्ठ
  • मुख्य समाचार
  • बिजनेस लाइभ
  • ईन्टरटेनमेन्ट लाइभ
  • स्पोर्टस लाइभ
  • महाधिवेशन विशेष
  • अभिलेख
  • कोरोना अपडेट
  • स्थानीय निर्वाचन
  • प्रतिनिधि सभाकाे निर्वाचन
  • युनिकोड
Nepal Live

सूचना विभाग दर्ता नं.

१५६९/०७६-७७

ईमेल

[email protected]
© 2025 Nepal Live. All rights reserved. Site by: SoftNEP
सर्च गर्नुहोस्