काठमाडौं– नेकपा एमालेले २०५१ सालमा ९ महिना चलाएको सरकारले वृद्धभत्ता दिने नीति लियो। जुन यति धेरै लोकप्रिय भयो कि उक्त पार्टीले हालसम्म त्यसको ब्याज खाइरहेको छ। अन्य पार्टीहरुमा वृद्ध बन्ने उमेर घटाएर भत्ता दिने होडबाजी चलेको छ।
वृद्धभत्ता बजेटमार्फत् ल्याउँदा अर्थमन्त्री थिए भरतमोहन अधिकारी। ७० वर्ष उमेर पुगेकालाई वृद्ध भन्दै भत्ता दिने अधिकारी आफू पनि विधानत: वृद्ध हुँदै सक्रिय राजनीतिबाट अवकाश भए। एमालेले गरेको ७०वर्षे उमेर हदको व्यवस्थाले उनलाई पार्टीबाट बाहिरिन बाध्य पारेको थियो। नवौं महाधिवेशनबाट उमेरहदका कारण बिदा हुनेमा अधिकारीसँगै सिद्धिलाल सिंह थिए। १०औं महाधिवेशनबाट अमृत बोहोरा, केशव बडाल, सत्यनारायण मण्डल पार्टी कमिटीबाट बाहिरिए।
एमालेले ७० वर्षमा जनतालाई वृद्धभत्ता दिनुको अर्थ हो- त्यो उमेरपछि उनीहरु काम गर्न सक्दैनन्। जनताले काम गर्न नसक्ने भन्दै राज्यबाट भरणपोषण दिलाउने एमाले, ‘नेताले’ चाहिँ काम गर्ने सक्ने निष्कर्षमा पुगेको छ। आफैंले तय गरेका पूर्व मानकहरु भत्काउँदै फेरि उमेर हद निलम्बन गर्ने ठाउँमा आइपुगेको छ। केही दिनअघि सचिवालय बैठक बसेर ७० वर्षे उमेर हद निलम्बन गर्ने निर्णय लिएको छ।
चाहिएका छन् युवा, नीति वृद्धमैत्री
एमालेले केही दिनअघि जारी गरेको अन्तर पार्टी निर्देशन (अपानि) हालसम्मकै विरोधाभाषपूर्ण दस्तावेज बन्न पुगेको छ। अपानिलाई नियाल्ने हो भने एमालेलाई अहिले युवाहरु पार्टीमा जोड्नुपर्छ भन्ने लागेको छ। युवाहरु टाढिन लागेको संकेत नेतृत्व तहले पाएको छ। युवाहरु टाढिनु भनेको पार्टी वृद्ध हुँदै जानु हो। त्यसको महसुस नेतृत्व पंतिमा देखिएको छ।
त्यसैले ‘अपानि’मा युवा लक्षित केही कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने भनिएको छ। एक महिनाअघि सम्पन्न एमाले केन्द्रीय कमिटी बैठकमा अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले राखेको प्रस्ताव अनुसारकै कार्यक्रम लागू गर्न निर्देशन गरिएको हो। एमालेका युवा लक्षित कार्यक्रममा एक हो- ‘देशैभरी–छोराछोरी’। एमाले नेता-कार्यकर्ताकै सन्तान पार्टीबाट टाढिन लागेको महसुस भएपछि अघि सारिएको अवधारणा हो यो। यस्तै अन्य कार्यक्रम छन्, प्रत्येक वडा– कम्तीमा १० युवा।
यो अभियानबारे व्याख्या गर्दै भनिएको छ, ‘हाम्रो पार्टी संरचनामा पाका उमेर समूह र युवा उमेर समूहका नेता-कार्यकर्ताको संख्यामा असन्तुलन देखिँदैछ, त्यसैले पार्टीमा युवा आकर्षण र युवा सहभागिता विस्तार गर्न नयाँ अभियान आवश्यक छ।’ अहिलेका युवाहरु ‘आफैं नेता, आफैं प्रधानमन्त्री’ जस्ता न्यारेटिभ्सबाट प्रभावित देखिएको बताउँदै यस्तो अभियान थालिनुपर्ने आवश्यकता बोध गरिएको पनि त्यहाँ उल्लेख छ।
नेता अनुकूल नीति
हरेक संगठनमा नीति प्रमुख कुरा हो। त्यही नीतिअन्तर्गत रहेर नेता अघि बढ्नुपर्ने मान्यता हुन्छ। तर, एमाले लगातार नेता अनुकूल नीति बनाएर अघि बढ्न खोजिएको देखिएको छ। १०औं महाधिवेशनअघि एमालेले विधान अधिवेशन गर्यो। जहाँ ७० वर्षे उमेर हद कायम राखियो, तर त्यसको व्याख्या त्यहाँ भएको थियो।
वर्तमान एमाले उपाध्यक्ष विष्णु पौडेल विधानबारे व्याख्या गर्ने क्रममा रमाइलो ढंगले प्रस्तुत भएका थिए। ‘कुनै पनि कमिटीको कार्यकारी पदमा ७० वर्ष पूरा नहुँदासम्म उम्मेदवार हुन पाउने र कार्यकालको बीचमा ७० वर्ष पूरा भएमा सो कार्यकालभरि जिम्मेवारीमा रहेर कार्य गर्न पाउने व्यवस्था गर्नुपर्छ,’ पौडेलले प्रस्ताव गरेका थिए।
त्यतिले कुरा नबुझिएला भनेर पौडेलले मुसुक्क मुस्कुराउँदै थपेका थिए- ‘कमरेडहरुले बुझ्नुभयो होला।’ त्यहाँ उपस्थित अधिकांसले कुरा बुझे र गलल हाँसे।
त्यो समय एमाले अध्यक्ष ओली ७० वर्षको लाइनमा पुगेका थिए। फागुनमा उनी ७० वर्ष नै पूरा हुँदै थिए। यदि त्यस्तो व्याख्यासहित विधान पास नगरिएको भए मंसिरमा अध्यक्ष चुनिएका उनले फागुनदेखि अनिवार्य अवकाश लिनुपर्ने अवस्था थियो। उनी अध्यक्ष भइसकेपछि ७० वर्ष पूरा भएकाले पदबाट राजीनामा दिनुपरेन।
एमालेका एक नेताका अनुसार यो ७० वर्षे उमेरहद पनि कुनै नेतालाई रोक्न र कसैलाई सजिलो पार्नकै लागि घुसाइएको थियो। एमालेको नवौं महाधिवेशनका क्रममा उक्त प्रावधान घुसाइएको थियो। अध्यक्ष ओलीकै डिजाइनमा तत्कालीन महासचिव ईश्वर पोखरेलले यसलाई ‘इन्डोर्स’ गरेको ती नेताको आरोप छ।
एमालेको नेतृत्व गर्ने उत्कट चाहना बोकेर कुदिरहेका बामदेव गौतमको रफ्तार रोक्न उक्त प्रावधान घुसाइएको उनी बताउँछन्। १०औं महाधिवेशनमा अध्यक्षका लागि गौतम अघि सर्ने अवस्थालाई पहिल्यै रोक्न उक्त प्रावधान ल्याइएको उनको दाबी छ।
अहिले तिनै गौतमलाई समेत पार्टीमा भित्र्याउन उमेर हद निलम्बन गर्न खोजिएको नेताहरुको तर्क छ। अहिले ७२ वर्ष पुगेका मुकुन्द न्यौपानेलाई पार्टी केन्द्रमा समेट्न उक्त उमेर हद हटाइएको एमाले नेताहरुको दाबी छ। पार्टी विभाजनका क्रममा एकीकृत समाजवादीतर्फ लागेका न्यौपानेले त्यहाँ उपयुक्त अवसर प्राप्त गर्न नसकेपछि एमालेमै फर्किएका छन्। नेकपा ब्युँताउने भनेर कहीँकतै नलागेका गौतम पनि यतिबेला एमालेमै फर्किने तयारी गरिरहेका छन्।
एक्सन एक, शंका अनेक
उमेर हद निलम्बन पार्टी भित्रिन चाहने नेताहरुका लागि भनिएको छ। तर, एमालेकै युवा नेताहरु यसप्रति आश्वस्त छैनन्। एमालेको केन्द्रीय कमिटीमा रहेकी एक युवा अनुहार उषाकिरण तिमिल्सिनाले यसलाई प्रतिगामी कदम भनेकी छिन्। एमालेमा फर्किन लागेका न्यौपाने र गौतमलाई मोहरा बनाएर प्रणालीमै गडबड गर्ने खोजिएको आशंका उनले समेत गरेकी छिन्। उनी भन्छिन्, ‘उहाँहरुलाई झटारोको रुपमा किन प्रयोग गर्नुपर्यो? पार्टीभित्रको प्रक्रिया हो। उहाँहरु पार्टीमा फर्किँदा ७० वर्ष कटिसकेको किन आएको कसैले भन्थ्यो र?’
कुनै समय कक्षा नदोहोर्याउने घोषणा गरेका एमाले अध्यक्ष ओलीले आफ्नै उक्त बोली उल्लंघन गरेर दोस्रोपटक अध्यक्ष भए। एमालेमा अहिले ओली जसरी हाबी छन् र जुन रुपमा सक्रिय छन्, दोस्रो पुस्ताका नेतामा सक्रियता र प्रभाव दुवै देखिएको छैन। ओलीको उत्तराधिकारी अनुहार प्रस्ट चिनिने गरी देखिसकेको छैन। काकतालीमा प्रतिष्पर्धा उपाध्यक्ष विष्णु पौडेल र महासचिव शंकर पोखरेलबीच हुने देखिएको छ। विधानत: ७० वर्षे उमेर हद कायम रहँदा उनीहरु नै दाबेदार पनि हुन्।
उमेर हद निलम्बनले भने अरु नै आशंका सिर्जना गरेको छ। उमेरले ७० वर्ष पार गरिसकेका वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेल र उपाध्यक्ष सुवास नेम्वाङ पनि प्रतिष्पर्धामा देखिनेछन्।
उनीहरुमध्ये एकलाई नेतृत्व सुम्पन अहिलेदेखि नै अभ्यास गरिएको हुनसक्ने एकथरी नेताहरुको आशंका छ। अर्कोथरी नेताहरु अध्यक्ष ओली नै तेहरिन सक्ने बताउन थालेका छन्। यो आशंका पुष्टि हुनेगरी अध्यक्ष ओलीले अभिव्यक्ति समेत दिन थालेका छन्। शनिबार मात्रै अखिल नेपाल महिला संघ, बागमती प्रदेश कमिटीको कार्यक्रममा उनले ७० वर्ष माथिकाले काम गर्न सक्ने अवस्थामा पनि राजनीति छोडनुपर्ने अप्ठ्यारो अवस्था आएको बताए। चीनलगायतका दुनियाँका सबै पार्टीहरुले परित्याग गरिसकेको ७० वर्षे उमेरहद हटाउने निर्णय एमालेले गर्दा त्यसको विरोध गर्न आवश्यक नभएको समेत उनको जिकिर थियो।
‘युवाहरुलाई ७० वर्ष कटेकाहरुसँग प्रतिस्पर्धा गरेर महाधिवेशनमा अध्यक्ष, उपाध्यक्ष, महासचिव बन्न कसले रोकेको छ?’ उनले प्रश्न गरे, ‘काम गर्न सक्छन् भने ७० वर्ष कटेकाहरुलाई पार्टीभित्र प्रतिबन्ध लगाउनुपर्ने कुनै कारण छैन।’
एमाले ओलीअनुकूल रहेकाले दुई कार्यकालभन्दा बढी अध्यक्ष हुन नपाइने विधानको व्यवस्था परिमार्जन गर्न कठिन देखिँदैन। तर, एमालेले आफ्ना नीतिहरुमा युवाहरुलाई नेतृत्व दिने वातावरण बनाएन भने वृद्ध भत्ताको नीति ल्याउने पार्टी, वृद्ध उमेरका नेताहरुको सुस्ताउने चौतारी जस्तो बन्नेछ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
