गृहमन्त्रीको १३१ सिटको दाबी : विपक्षीलाई दबाबमा राख्ने रणनीति कि सूचनाको दुरुपयोग?

निर्वाचन विशेष

नेपाल लाइभ आइतबार, कात्तिक २७, २०७९ १३:०९

काठमाडौं- भनिन्छ, प्रेम र युद्धमा सबै जायज हुन्छ। त्यसैले युद्धका बेलामा विपक्षीलाई कमजोर बनाउन अनेक रणनीति अख्तियार गरिन्छ। जायज र नाजायज सबै गरिन्छ। त्यस्ता रणनीतिको दीर्घकालीन अर्थ र व्याख्या जे सुकै होस्, युद्धमै सामेल भइसकेपछि जितको मात्रै सान्दर्भिकता रहन्छ। महाभारतको युद्धमा 'अश्वत्थामा हतः इति नरो वा कुंजरो वा' भन्ने सन्दर्भ नै छ।

नेपालमा पनि चुनाव नजिकिँदै गएको छ। जसलाई प्रमुख पार्टीका शीर्ष नेताहरुले युद्धकै रुपमा प्रस्तुत गरिरहेका छन्। यो चुनाव सामान्य अवस्थामा नभएको भन्ने नेताहरुको भाषणमा यो चुनावमा हुने जित हारले मुलुकको आगामी यात्रा तय गर्ने सन्देश जति प्रष्ट छ, आफ्नो दल/गठबन्धनले नजिते मुलुकको भविष्य खराब हुने चेतावति पनि उति नै प्रष्ट छ।

शनिबार मात्रै गृहमन्त्री बालकृष्ण खाणले सत्तारूढ गठबन्धनले प्रत्यक्ष चुनाव भै रहेका १६५ मध्ये १३१ सिट जित्ने दाबी गरे। भैरहवामा आयोजित नेपाल दलित संघको कार्यक्रममा एक 'गोप्य अध्ययन' लाई उद्धृत गर्दै गठबन्धन १३१ सिटमा अगाडि रहेको र एमाले २१ सिटमा अगाडि रहेको उनको दाबी थियो।

गृहमन्त्री भएकाले खाणसँग अनेकौँ गोप्य सूचना आइपुग्नु अनौठो होइन। उनी मातहतका निकायलाई परिचालन गरेर उनले अध्ययन गराउनु पनि अनौठो होइन। तर, खाणको यो अभिव्यक्तिले व्याख्याका लागि दुई प्रश्न प्रस्तुत गरिदिएको छ। पहिलो, प्रतिपक्षीलाई दबाबमा राख्ने गठबन्धनको रणनीति अन्तर्गत उनी बोलेका हुन्? दोस्रो, के पदीय जिम्मेवारीमा रहेको व्यक्तिले सार्वजनिक रुपमा गोप्य अध्ययनका रिपोर्ट सार्वजनिक गर्न मिल्छ?

पहिलो प्रश्नतिर जाऔँ। प्रतिनिधि सभाको ठूलो दल नेकपा एमालेले सार्वजनिक रुपमै प्रत्यक्षतर्फ आफ्नो १०० सिट आउने बताइरहेको छ। समानुपातिकतर्फ ५० सिटको लक्ष्य राखेको उसले 'मंसिर चार, ओली सरकार' भन्ने नारा नै तय गरेको छ। २७५ सदस्यीय प्रतिनिधि सभामा सरकार गठनका लागि न्युनतम १३८ सिट आवश्यक पर्छ। दुई चार सिट तलमाथि भए पनि आफ्नै नेतृत्वमा सरकार बनाउन सकिने एमालेको आत्मविश्वास छ।

विपक्षी कमजोर रहेको स्थापित गर्ने रणनीति
एमालेको प्रत्यक्ष निर्वाचनतर्फको लक्ष्यभन्दा झन्डै पाँच गुणा कम मात्रै सिट आउने खाणको अभिव्यक्ति विपक्षी कमजोर रहेको भनेर आममानिसमा स्थापित गर्ने रणनीति भएको आकलन गर्न सकिन्छ। चुनावको बेलामा कोही उम्मेदवार/पार्टी हार्दैछ भन्ने मान्यता मतदातामा स्थापित भएमा उसलाई कम मत खस्ने उनको/गठबन्धनको बुझाइ हुनसक्छ। उसै पनि हामीकहाँ आफ्नो आस्था र विश्वासको उम्मेदवार वा दललाई मत दिनेभन्दा पनि 'हार्नेलाई किन भोट दिने?' भन्ने मनोविज्ञान व्यक्त हुने गर्छ।

एमाले प्रचार विभाग उपप्रमुख विष्णु रिजाल गृहमन्त्री खाणको त्यस्तो दाबी अत्यन्तै आपत्तिजनक, हावादारी, आधारहीन र मनगढन्ते रहेको बताउँछन्। गृहमन्त्रीको दाबी अनुसारको नतिजा आउने सम्भावना नै नरहेको भन्दै उनले त्यस अभिव्यक्तिलाई पराजित मानसिकताको उपज भएको बताए। 'राजनीतिक रुपले एमालेसँग लड्न नसकेपछि, देशभर एमालेको पक्षमा जनलहर देखिएको छ, त्यसलाई सभाहरु र जनपरिचालन मार्फत चिर्न नसक्ने भएपछि मनोवैज्ञानिक रुपमा मतदातालाई प्रभावित पार्न खोज्नुभएको छ', नेपाल लाइभसँग कुरा गर्दै उनले भने, 'उहाँहरु मनोवैज्ञानिक युद्धमा ओर्लिनुभएको छ।'

दोस्रो प्रश्न, गृहमन्त्री जस्तो सूचनाको केन्द्रमा रहेका व्यक्तिले प्राप्त सूचनालाई आफ्नो बडप्पन देखाउने गरी सार्वजनिक गर्न मिल्छ? उनी त मनोवैज्ञानिक रुपमै पनि निष्पक्ष निर्वाचन गराउने दायित्वमा हुनुपर्ने हो। अनि उनले आफूले प्राप्त गरेको सूचनालाई प्रतिपक्षी दललाई होच्याउन वा कमजोर देखाउन प्रस्तुत गर्नु नैतिकपूर्ण हुन्छ? अर्कोतिर, उनले मौखिक रुपमा सार्वजनिक गरेको रिपोर्ट आम मानिसको पहुँचमा हुनुपर्ने होइन?

'गृहमन्त्रीलाई नियमित रुपमा आउने सूचनालाई उहाँले जसरी सार्वजनिक गर्नुभएको छ। यसबाट उहाँले राज्यविरुद्ध अपराध गरेको ठहर्छ। गोपनियताहरु भंग गरेको, गोपनियतालाई आफू अनुकूल बनाएर राज्यको रिपोर्टको रुपमा प्रस्तुत गर्नुभएको छ। उहाँले झुट कुरा गर्नुभएको छ। यो नेपालमा कस्ता मान्छेहरु मन्त्री पदमा जान्छन् भन्ने निकृष्ट उदाहरण हो', रिजाल भन्छन्, 'यसले निर्वाचन निष्पक्ष हुँदैन, सरकार निर्वाचनलाई जुनसुकै ढंगले प्रभावित पार्न चाहन्छ भन्ने देखिएको छ ।'

मतदानको दिन नजिकिंदै जाँदा दुवै पक्षबाट यस्ता दावी, प्रतिदावी अरु बढेर जाने सम्भावना त छँदै छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

नेपाल लाइभ Nepal’s independent digital media. Offers quick current affairs update, analysis and fact-based reporting on politics, economy and society. http://nepallive.com

लेखकबाट थप

पूर्वराष्ट्रपति भण्डारी चीन जाँदै

गाजामा इजरायलको पछिल्लो बम आक्रमणमा ७६ जनाको मृत्यु

कम्बोडियामा अलपत्र दुई नेपालीको उद्धार