काठमाडौं- कुलेश्वरको फुटपाथमा तरकारी बेच्ने गुनामाया भुजेल गत शुक्रबार कालीमाटी तरकारी बजारबाट दुवै हातमा तरकारीको झोला बोकेर निस्किँदै थिइन्। उनले एउटा हातमा गोलभेँडाको पोको झुण्ड्याएकी थिइन् भने अर्कोमा कागती र हरियो धनियाँ। कुलेश्वर चोकमा तरकारी बेच्दै आएकी उनी विगत ८ वर्षदेखि कालीमाटी तरकारी बजारबाट थोक मूल्यमा तरकारी किनेर लगिरहेकी छन्।
८ वर्षअघि र अहिले तुलना गर्दा कालिमाटीमा तरकारीको भाउ अचाक्ली बढेको उनले बताइन्। ‘जे को भाउ पनि बढेर हो कि किन हो होलसेलमै छोइसाध्य छैन। मैले आफूलाई थोरै फाइदा राखेर बेच्दा पनि महँगो भो भनेर धेरैले किन्नै मान्दैनन्। किनिहाले पनि घटाउन खोज्छन्,’ उनले भनिन्।
पहिले तरकारी बेचेर राम्रो आम्दानी गर्ने उनी हिजोआज बासी रहने र कुहिएर घाटा लाग्ने बताउँछिन्। ‘पहिले त खान र छोराछोरीलाई पढाउन पुग्दै थियो। अहिले त खर्च पुर्याउन मुस्किल पर्छ,’ उनले भनिन्।
धुम्बाराहीमा १३ वर्षदेखि तरकारी पसल सञ्चालन गर्दै आएका विक्रम खत्री पनि कालीमाटीका नियमित ग्राहक हुन्।
‘पहिलेभन्दा अहिले तरकारीको मूल्य निकै बढेको छ। यो विषयमा सरकारलाई कुनै चासो छैन। यसप्रति सरकारको ध्यान जान सकेन भने झन् मूल्यवृद्धि भइरहन्छ,’ उनले भने।
सरकारले देशमा आधुनिक प्रविधिको विकास गरेर कृषिजन्य वस्तु उत्पादन गर्न प्रोत्साहन गर्न सके हामीलाई पुग्ने तरकारी यहि उत्पादन हुने उनको तर्क छ।
के भन्छन् कालीमाटीका थोक व्यापारी?
२०४६ सालदेखि कालीमाटी तरकारी बजारमा आलु र प्याजको स्टल सञ्चालन गर्दै आएका व्यापारी अमेजन महर्जन आफूले तीन रुपैयाँ प्रतिकेजी आलु बेचेको सम्झन्छन्,‘मैंले व्यापार थालेको बेला त आलु प्रतिकेजी ३ देखि ५ रुपैयाँ पर्थ्यो। त्यो बेला नेपालले पो भारतलाई तरकारी निर्यात गर्थ्यो। अहिले भारतबाट आउँछ।’
सुकेको प्याज त नेपाली उत्पादन नहुँदा कालीमाटीले भारतीय र चिनियाँ मात्रै बेच्ने गरेको उनले बताए। ‘समयसँगै महँगी पनि थपिँदै गयो। अझ पेट्रोल डिजेल सबैको भाउ बढेको बढ्यै छ। त्यसले ढुवानी खर्च नै बढेको छ। महँगीने त भयो नै। यो त स्वाभाविक नै हो,’ उनले भने।
२३ वर्षदेखि स्टलमा तरकारी बेच्दै आएका अर्का व्यापारी रामसरण उप्रेती उत्पादनै नहुँदा तरकारी महँगिएको हुनसक्ने आँकलन गर्छन्। ‘मौसम पनि बदली भइरहेको त। त्यसमाथि समयसँगै महँगी त्यसै थपिँदै गएको छ। मल, बीउ जस्ता सबै कुरामा महँगी छ। उतैबाट भाउ बढेर आएपछि यहाँ पनि बढाउनु परिहाल्छ’ उनले भने।
कालीमाटी तरकारी तथा फलफूल बजारमा आइतबार रातो आलुको थोक मूल्य प्रतिकिलो(प्रतिकेजी) न्यूनतम ४० र अधिकतम ४२ रुपैयाँ छ। यस्तो आलुको औसत मूल्य ४१.५०रुपैयाँ तोकिएको छ।
त्यस्तै स्थानीय काउली प्रतिकेजी न्यूनतम रु.४०, अधिकतम रु५०, औसत रु.४५, लोकल काक्रो प्रतिकेजी न्यूनतम रु.७०, अधिकतम रु.८०, औसत रु.७५, गोलभेडा ठूलो न्यूनतम रु.११० अधिकतम रु.१२०, औसत रु.११५ रहेको कालीमाटी फलफूल तथा तरकारी बजार बिकास समितिले जनाएको छ। बन्दाको मूल्य प्रतिकजी न्यूनतम ४० रुपैयाँ छ। अधिकतम रु.५०,औषत रु.४५ तोकिएको छ।
आलु, प्याज,बन्दा र गोलभेँडाको भाउ भने थोक मूल्यमै दोब्बर
आलु, प्याज,बन्दा र गोलभेँडाको भाउ भने थोक मूल्यमै दोब्बरले बढेको देखिएको छ। बजारको पाँच वर्षअघिको तथ्यांकसँग तुलना गर्दा आलु, प्याज र गोलभेँडाको मूल्य दोब्बरले बढेको पाइएको हो।
पाँच वर्षअघि २०७४ असार १९ गते गोलभेँडाको मूल्य प्रतिकेजी अधिकतम् ४० रुपैयाँ थियो। भने यस वर्ष असार १९ गते गोलभेँडा प्रतिकेजी रु.१२० पुगेको कालीमाटी तरकारी तथा फलफूल विकास समितिले बताएको छ। त्यस्तै पाँच वर्षअघि २३ रुपैयाँ प्रतिकेजी रहेको प्याजको मूल्य बढेर हाल ४० रुपैयाँ पुगेको छ। आलु(रातो) को मूल्य पाँच वर्ष अघि प्रतिकेजी २६ रुपैयाँ थियो। जसको मूल्य प्रतिकेजी ५० रुपैयाँ पुगेको छ भने बन्दाको मूल्य प्रतिकेजी २० रुपैयाँ थियो भने हाल प्रतिकेजी ६० रुपैयाँ पुगेको छ।
हरेक वर्ष सबैजसो सामग्री महँगिदै जाँदा तरकारीको भाउ पनि महँगो हुनु स्वभाविक भएको कालीमाटी फलफूल तथा तरकारी बजार विकास समितिका सूचना अधिकारी विनय श्रेष्ठ बताउँछन्।
‘कुनै तरकारीको भाउ बढेको छ। कुनैको घटेको पनि छ। आलु, प्याज, बन्दा जस्ता तरकारीको भाउ किन दोब्बर बढ्यो भनेर भन्न सकिने कारण छैन। बीउ, मलको भाउ पनि बढेको छ। यीनै कारण हुन सक्छ,’ उनले भने।
अन्य मौसमको तुलनामा वर्षात्को समयमा तरकारीको मूल्य आकशिने श्रेष्ठ बताउँछन्। उनका अनुसार वर्षात्मा उत्पादनमा गिरावट आउने तथा उत्पादित तरकारी पनि कुहिने समस्या हुन्छ। त्यसमाथि मौसम बदलीका कारण पनि तरकारी उत्पादनमा ह्रास आएको छ। यसले गर्दा उत्पादनमा कमी आई मूल्य बढेको उनको भनाइ छ।
‘इन्धनको मूल्य बढेको छ। यसले ढुवानी खर्च बढेको छ। यसो हुँदा तरकारीको भाउ पहिलेको भन्दा बढ्नै नै भयो,’ उनले भने।
आलु, प्याज, गोलभेँडा र बन्दाबाहेक अरु तरकारीहरुको मूल्य भने पाँच वर्ष अघिकै हाराहारिमा देखिन्छ।
केही मुख्य तरकारीको पाँच वर्ष अघि र अहिलेको मूल्य तुलना गरेर हेरौँ।
यस्तो छ मुख्य १० तरकारीको पाँच वर्ष अघि र अहिलेको मूल्य
यो त थोक मूल्य भयो। अब खुद्रा अर्थात् उपभोक्ताले खरिद गर्ने मूल्यको कुरा गरौँ।
ठगिँदै उपभोक्ता, छैन बजार अनुगमन
कालीमाटीमा प्रतिकेजी ३०० रुपैयाँ थोक मूल्य पर्ने कन्य च्याउ कलंकी मन्दिर नजिकैको पसलमा पुग्दा उपभोक्ताले ५०० रुपैयाँ तिरेर खरिद गर्नु परेको पाइयो। त्यस्तै कालीमाटीमा ६० रुपियाँ प्रतिकिलो पर्ने घिउसिमी रविभवन पुग्दा १२० रुपैयाँ परेको पाइयो।
कलंकी बस्ने अर्खाखाँचीकी उषा पौडेल अघिल्लो वर्ष २० रुपैयाँ मुठा आउने फर्सिको मुन्टा यो वर्ष ४० रुपैयाँ पर्न थालेको बताउँछिन्।
‘ठूलै मुठा भए पनि ३० रुपैयाँमा त पाइन्थ्यो नि। अहिले त ४० घटि आउँदैन। अरु तरकारी पनि किलोकै १०० घटेर आउँदैन,’ उनले गुनासो गरिन्।
विगत ७ वर्षदेखि काठमाडौंमा बस्दै आएकी उनको पाँच जनाको परिवार छ।
पाँच जनाको परिवारलाई अघिल्लो वर्षसम्म दिनमा बढीमा १०० रुपैयाँको तरकारीले पुग्थ्यो। अहिले त्यतिनै तरकारी खाँदा दिनको दुई सयदेखि तीन सय रुपैयाँसम्म खर्च हुने उनी बताउँछिन्।
काठमाडौंमा ज्यामी काम गरेर गुजारा चलाउँदै आएका काभ्रेका श्याम तामाङ बिहानको छाक होटलमै खान्छन्। बेलुका घरमै पकाउँछन्।
‘परिवार गाउँमै छ। म यहाँ कमाउन आएको एक्लो छु। अहिले त जे पनि मुगो छ। काम गरेर बचाउनै मुस्किल भइसक्यो। आधाउधि पैसो त तिउनमै खर्च हुने भइसक्यो,’ उनले भने।
पाँच वर्षदेखि काठमाडौं बस्दै आएका उनी सुरुमा २० रुपैयाँको तरकारीले आफूलाई प्रशस्त पुग्ने बताउँछन्। ‘अहिले त एक पाउ किन्दा नै ५० रुपियाँ घटि आउँदैन,’ उनी भन्छन्।
उषा र श्याम त प्रतिनिधि पात्र मात्रै हुन् उनीहरु जस्ता हजारौं मानिसहरु यतिबेला महँगीको मारमा छन्। कालीमाटी तरकारी बजारको थोक मूल्यको तुलनामा खुद्रा मूल्य तीन गुणभन्दा बढी तिर्न बाध्य छन्। त्यसमाथि पसलैपिच्छे भाउ पनि फरक–फरक छ।यसमा सम्बन्धित निकायले अनुगमन गर्न सकेको छैन।
कालीमाटीमा भारतबाट आउँछ झण्डै ४० प्रतिशत कृषि उपज
कालीमाटी बजारमा नेपाल तथा अन्य मुलुकबाट वार्षिक कुल २ लाख ५९ हजार ७ सय १२ मेट्रिक टन कृषि उपजहरु आयात हुने कालीमाटी फलफूल तथा तरकारी बजार विकास समितिका उप निर्देशक मनोज धितालले बताए।
जसमध्ये भारतबाट ३९.८० प्रतिशत, चीनबाट ०.४१ प्रतिशत, बंगलादेशबाट ०.३२ प्रतिशत र अन्य देशबाट १.२८ प्रतिशत तरकारी तथा फलफूल आयात हुने गरेको छ। बजारमा नेपालकै तरकारी भने ५८.१७ प्रतिशत आउँछ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
