• गृहपृष्ठ
  • मुख्य समाचार
  • नेपाल लाइभ

    • राजनीति
    • निर्वाचन विशेष
    • अनुसन्धान
    • प्रवास
    • विचार
    • फिचर
    • समाचार
    • ब्लग
    • समाज
    • अन्तर्वार्ता
    • सुरक्षा/अपराध
    • साहित्य डबली
    • विश्व
    • कोरोना अपडेट
    • नेपाल लाइभ विशेष
    • जीवनशैली
    • भिडियो

    बिजनेस लाइभ

    • अर्थ समाचार
    • बैंक/बिमा/सेयर
    • पर्यटन-उड्डयन
    • अटो
    • पूर्वाधार
    • श्रम-रोजगार
    • कृषि
    • कर्पोरेट
    • सूचना-प्रविधि
    • बिजनेस लाइभ भिडियो
    • बिजनेस टिप्स
    • अन्तर्वार्ता - विचार

    इन्टरटेनमेन्ट लाइभ

    • समाचार
    • सिनेमा
    • अन्तर्वार्ता
    • रंगमञ्च
    • फिल्म समीक्षा
    • गसिप
    • संगीत
    • विचार-विश्लेषण
    • इन्टरटेनमेन्ट लाइभ भिडियो
    • सञ्जाल
    • फेसन
    • मोडल

    स्पोर्टस लाइभ

    • फिचर
    • फुटबल
    • क्रिकेट
    • अन्य
    • लेख-विश्लेषण
    • अन्तर्वार्ता
हाम्रो बारेमा
  • हाम्रो बारेमा
शुक्रबार, कात्तिक १४, २०८२ Fri, Oct 31, 2025
  • गृहपृष्ठ गृहपृष्ठ
  • राजनीति
  • निर्वाचन विशेष
  • अनुसन्धान
  • बिजनेस लाइभ
  • इन्टरटेन्मेन्ट लाइभ
  • स्पोर्टस लाइभ
  • प्रवास
  • भिडियो

बिजनेस लाइभ

  • अर्थ समाचार
  • बैंक/बिमा/सेयर
  • पर्यटन-उड्डयन
  • अटो
  • पूर्वाधार
  • श्रम-रोजगार
  • कृषि
  • कर्पोरेट
  • सूचना-प्रविधि
  • अन्य
    • बिजनेस लाइभ भिडियो
    • बिजनेस टिप्स
    • अन्तर्वार्ता - विचार

इन्टरटेन्मेन्ट लाइभ

  • समाचार
  • सिनेमा
  • अन्तर्वार्ता
  • रंगमञ्च
  • फिल्म समीक्षा
  • गसिप
  • संगीत
  • विचार-विश्लेषण
  • इन्टरटेनमेन्ट लाइभ भिडियो
  • अन्य
    • सञ्जाल
    • फेसन
    • मोडल

स्पोर्टस लाइभ

  • मुख्य समाचार
  • फिचर
  • फुटबल
  • क्रिकेट
  • अन्य
  • लेख-विश्लेषण
  • अन्तर्वार्ता
ब्लग

उड्ने सिंह राखिने मन्दिर तयार, तर धारामा गाडिएका मूर्ति झिक्न किन विवाद?

64x64
गौरीबहादुर कार्की बिहीबार, चैत १७, २०७८  ०७:०४
1140x725
शिलु महादेवको मन्दिर (बीच) १९९० सालअगाडिको स्वरूपमा। यो चित्र एम्ब्रोज ओल्डफिल्डले वि.सं. १९१० मा कोरेका हुन्।

सम्पदा पुनर्निर्माण र जिर्णोद्धारमा अब्बल ठहरिएको भक्तपुर नगरपालिका एउटा मन्दिरको पुनर्निर्माणमा भने ‘चिप्लिन’ लागेको छ। विवादको बीच उक्त मन्दिर पुनर्निमाण त भयो, तर यहाँ राख्नुपर्ने दुई वटा ‘उड्ने सिंह’ फिर्ता भएनन्। उड्ने सिंहका मूर्ति भक्तपुर नगरबासीले नै फिर्ता नगरेका हुन्।

गौरीबहादुर कार्की

यसको अर्थ भक्तपुर नगरपालिकाले कामै नगरेको भन्ने होइन। यहाँका ५५ भ्mयाले दरबार, पाँचतले मन्दिर, भैरव मन्दिर, बत्सला मन्दिर, केदारनाथ मन्दिरलगायत धेरै सम्पदा लागत अनुमानभन्दा ४५ प्रतिशतसम्म कम खर्चमा बनेका छन्। मल्लकालपछि जीर्ण बनेको र ५० वर्षदेखि सेनाको कब्जामा रहेको ‘न्हु पुखु’ भनिने रानीपोखरी पुनर्निर्माण गरेर पानी भरिएको छ। यो रानीपोखरी काठमाडौंको रानीपोखरीभन्दा ४० वर्ष जेठो हो। भक्तपुर नगरपालिकाले यस्ता धेरै काम गरेको छ।

यत्रो ख्याति कमाएको नगरपालिका ‘छुद्र राजनीतिक खेल’ले गर्दा शिलु महादेव मन्दिरको पुनर्निर्माण गराउन भने पछाडि परेको छ। सुरुमा यो पुनर्निर्माणका लागि मन्दिरको शैलीमा नै विवाद थियो। पछि पुरातत्व विभागले ग्रन्थकुट अर्थात् शिखरशैलीमा मन्दिर बनायो। तर, बाहिरी चारै भित्ताको बीचमा राखिएका उड्ने सिंहमध्ये दुई वटा मन्दिरलाई दिइएको छैन।

शिुल महादेव मन्दिरको ऐतिहासिकता
शिलु महादेव मन्दिर भक्तपुर दरबार परिसरको पूर्वी चोकको उत्तरमा छ। यसलाई नीलकण्ठेश्वर महादेव पनि भनिन्छ। गोसाईकुण्डको नामबाट यसलाई शिलु महादेव भनिएको हो। गोसाईकुण्डलाई नेवारी भाषामा ‘शिलु’ भनिन्छ। 

१९९० सालको भूकम्पले भत्काउनुअघि उड्ने सिंहसहितको शिलु महादेव मन्दिर।

राजा जगतप्रकाश मल्लको पालामा नेपाल संवत् ७९८ (विसं १७०७) मा यो मन्दिर बनेको हो। अर्थात्, मन्दिर ३७१ वर्ष पुरानो हो। यसका निर्माता राजा जगतप्रकाश मल्ल हुन्। ग्रन्थकुट भनिने शिखर शैलीका मन्दिरमध्ये यो सबैभन्दा अग्लो हो। 

यो मन्दिर १९९० सालको भूकम्पले भत्काएको थियो। त्यसपछि पुनर्निर्माण हुँदा ग्रन्थकुट शैलीमा बनाइएन। त्यसयता अरु दुई–तीन पटक पुनर्निर्माण भए पनि उही डल्लो गुम्बज शैली अपनाइयो। फर्सीजस्तो डल्लो भएकाले स्थानीयले नेवारीमा ‘फसी देग’ (फर्सीजस्तो मन्दिर) नाम राखिदिए। वास्तवमा दक्ष कालिगढको अभावमा यो मन्दिरको शैली फेरेर विरूप बनाइएको थियो। 

उड्ने सिंह धारामा गाडियो
१९९० सालको भूकम्पले मन्दिर भत्काएपछि उड्ने सिंह नराखिकन नै मन्दिर पुनर्निर्माण भएको थियो। यी सिंहलाई नगरपालिकाको पुरानो भवन पुनर्निर्माण हुँदा त्यसको ढोकाको दुईतिर राखियो। बाँकी दुई वटा सिंह भने गोलमढी टोलको गहिरो ढुंगेधारा मर्मत गर्दा धाराको दुइतिर गाडियो। 

२०७२ सालको भूकम्पअघि शिलु महादेवको मन्दिर।

उड्ने सिंह धारामा पानी खस्ने ठाउँमा राखिँदैन। मन्दिरमा पनि भगवानको पहरेदारको रूपमा मन्दिरको ढोकाका दायाँ बायाँ र पेटीको तहमा राखिन्छ। सिंह राख्ने पनि पद्दति हुन्छ। तर, त्यति बेला ठाउँ नपाएर सुरक्षाको लागि धारामा राखिएको थियो। फाल्नुभन्दा कतै राख्नु उचित ठानेर स्थानीयले त्यसो गरेका थिए।

Ncell 2
Ncell 2

शिलु महादेवको मन्दिर पुनर्निर्माणपछि अहिले गोलमढी टोलका स्थानीयले ती सिंह मन्दिरलाई नै फिर्ता गर्न अस्वीकार गरिरहेका छन्। लामो समयसम्म ढुंगेधारामा राखिएको हुनाले स्थानीयले अब झिक्न नहुने तर्क गरेका छन्।

भक्तपुरको गोलमढी टोलको ढुंगेधारामा राखिएका उड्ने सिंह।

तर, गोलमढीको ढुंगेधाराछेवैबाट चोरिएका मूर्ति ४३ वर्षपछि अमेरिकाबाट फिर्ता हुने भएको छ। आफ्नै देशका मूर्ति फिर्ता गर्न विवाद भइरहँदा वीरभद्रेश्वर महादेव मन्दिरभित्रको पार्वतीको मूर्ति अमेरिकाको यल विश्वविद्यालयमा फेला परेको छ। उक्त मूर्ति नेपाल फर्काएर त्यही मन्दिरमा पुनर्स्थापना गरिने भएको छ। 

अहिले शिलु महादेवको मन्दिर पुनर्निमाण समाप्त हुने चरणमा छ। यी दुई सिंह राखिने ठाउँमा भने प्वाल मात्र राखिएको छ।

वास्तवमा यी उड्ने सिंह भएकाले भुईंमा राखिँदैन। धारा, ढोका वा पेटीमा राखिने सिंहको बनावट नै फरक हुन्छ। उड्ने सिंह मन्दिरको बाहिरी भित्ताको बीच भागमा राखिन्छ। यसलाई नेवारीमा ‘बो सिंह’  भनिन्छ। 

डिजाइनमै थिएन उड्ने सिंहको ठाउँ
२०७२ सालको भूकम्पले भत्काएको यो मन्दिर पुनर्निर्माणको लागि सुरुमा त निर्माण शैलीमा नै विवाद भयो। पछि पुरातत्व विभागले ग्रन्थकुट शैलीमा नै बनाउने निर्णय गर्‍यो। तर, डिजाइन हुँदा उड्ने सिंहका लागि ठाउँ राखिएन। ठेक्का दिएको पाँच वर्षपछि डिजाइन संसोधन गरेर यी सिंहका लागि ठाउँ राखियो।

पहिले यो मन्दिरमा इँटाको गारो मात्र थियो। अहिले भित्रपट्टि काठको फ्रेम राखेर भूकम्प प्रतिरोधी बनाइएको छ।

भक्तपुर नगरपालिकाको पुरानो भवनको ढोकामा रहेका उड्ने सिंह।

यो मन्दिरमा राखिने सिंह भक्तपुर नगरपालिकाले पहल गरेर फर्काउन सक्छ। तर, पुरातत्व विभागले पुनर्निर्माण गरेको हुनाले नगरपालिकाले सिंह फर्काउन पहल नगरेको धेरैको भनाइ छ। कतिपयले भने नगरपालिकाले गरिरहेको पुनर्निर्माणमा अवरोध गर्न उड्ने सिंह मन्दिर फर्काउन नदिइएको पनि आरोप लगाउने गरेका छन्। पुरातत्व विभागले भने प्रमुख जिल्ला अधिकारीलाई उड्ने सिंह फर्काइदिन पत्र लेखेको बुझिएको छ। 

मन्दिरको प्रमाणले पुष्टि हुने मूर्ति साविक शिलु महादेव मन्दिरमा फिर्ता गराउनेतर्फ भक्तपुर नगरपालिका, संघीय सरकार, पुरातत्व विभाग र स्थानीयले समन्वय र सहजीकरण गर्नुपर्छ। जे मूर्ति जहाँ राखिनुपर्ने हो, त्यहीँ राख्दा नै सुन्दर र वास्तविक हुन्छ। यसरी जथाभावी राख्ने हो भने नेपालको सम्पदा समाप्त हुँदै जान्छ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत १७, २०७८  ०७:०४

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्
64x64
गौरीबहादुर कार्की
लेखकबाट थप
निर्वाचन आचारसंहिता देखाउनका लागि मात्र हो?
सुपारी, मरिच र केराउ तस्करीलाई कहिलेसम्म 'राष्ट्रिय उद्योग' बनाउने?
उड्ने सिंह राखिने मन्दिर तयार, तर धारामा गाडिएका मूर्ति झिक्न किन विवाद?
सम्बन्धित सामग्री
'सुरक्षित' नारा, 'असुरक्षित' वास्तविकता ओखलढुंगा र दैलखकी यी दुई जना मात्र होइन, नेपालमा अझै पनि ५३ प्रतिशत गर्भपतन असुरक्षित रुपमा हुने गरेको तथ्यांक छ। नेपाल सरकारले सन्... शनिबार, असोज ११, २०८२
जब हेल्थ क्याम्पमै पोस्टमार्टम गराउन खोजियो! नेपालमा हेल्थ क्याम्प गर्ने चलन ठ्याक्कै कहिलेदेखि सुरु भयो भनेर यकिनका साथ ठोकुवा गर्न गाह्रो छ। तर प्रा.डा. हेमाङ्ग दीक्षितले एक ल... शनिबार, भदौ १४, २०८२
प्रेम र आकर्षणको मध्यबिन्दुमा ‘देवयानी’ आजभन्दा लगभग चार दशकअगाडिको परिवेश चित्रण गरिएको प्रेमभावनायुक्त उपन्यास हो ‘देवयानी’ । एक विवाहित पुरुषले कुमारी युवतीसँग कायम गरेक... शनिबार, भदौ ७, २०८२
ताजा समाचारसबै
पेट्राेलकाे मूल्य बढ्याे शुक्रबार, कात्तिक १४, २०८२
जेनजी आन्दोलनमा सुरक्षाकर्मीको पेस्तोल लुटेर बेच्ने पाँच जना पक्राउ शुक्रबार, कात्तिक १४, २०८२
महाधिवेशनको कार्यतालिका पेश गर्न नदिने भनिएपछि कांग्रेस केन्द्रीय समितिको बैठक स्थगित शुक्रबार, कात्तिक १४, २०८२
ओली र लेखकलाई तोकिएको स्थानहदविरुद्ध सर्वोच्चले दिएन अन्तरिम आदेश शुक्रबार, कात्तिक १४, २०८२
'मोन्था'को असर मधेश र कोशीमा, सुन्दर हरैंचामा २१० मिलिमिटर वर्षा शुक्रबार, कात्तिक १४, २०८२
सबै हेर्नुहोस
भिडियो ग्यालरीसबै
दुर्गा प्रसाईको पत्रकार सम्मेलन
दुर्गा प्रसाईको पत्रकार सम्मेलन मंगलबार, असोज ७, २०८२
सुरु भयो दशैं, कसरी राख्ने जमरा र घटस्थापना
सुरु भयो दशैं, कसरी राख्ने जमरा र घटस्थापना सोमबार, असोज ६, २०८२
पशुपति क्षेत्र, आन्दोलनमा ज्यान गुमाएकाहरुको अन्त्येष्टि गरिदै
पशुपति क्षेत्र, आन्दोलनमा ज्यान गुमाएकाहरुको अन्त्येष्टि गरिदै मंगलबार, भदौ ३१, २०८२
नवनियुक्त मन्त्रीहरुको सपथ ग्रहण || LIVE
नवनियुक्त मन्त्रीहरुको सपथ ग्रहण || LIVE सोमबार, भदौ ३०, २०८२
जङ्गी अड्डा लाइभ, Gen Z
जङ्गी अड्डा लाइभ, Gen Z बिहीबार, भदौ २६, २०८२
सबै हेर्नुहोस
ट्रेण्डिङ
ओली र लेखकलाई तोकिएको स्थानहदविरुद्ध सर्वोच्चले दिएन अन्तरिम आदेश शुक्रबार, कात्तिक १४, २०८२
त्रिपक्षीय बैठकमा मिरजको सात बुँदे सर्त : जिल्ला समन्वय समिति खारेजदेखि जेनजी आन्दोलनलाई जनआन्दोलन घोषणासम्म बिहीबार, कात्तिक १३, २०८२
फरार रहेका खगेन्द्र सुनार जिल्ला अदालत काभ्रेमा उपस्थित बिहीबार, कात्तिक १३, २०८२
विद्युत् प्राधिकरण अगाडि भाषण गर्दागर्दै ढलेका जिफन्ट उपाध्यक्ष गौतमको मृत्यु बिहीबार, कात्तिक १३, २०८२
आज यी चार प्रदेशमा आज भारी वर्षाको सम्भावना शुक्रबार, कात्तिक १४, २०८२
सबै हेर्नुहोस
अन्तर्वार्ता
ब्रेन ट्युमर आकस्मिक रुपमा देखिने होइन, लक्षणलाई सामान्य रुपमा लिँदा गम्भीर हुन्छः डा राजीव झा, न्युरोसर्जन लक्ष्मी चौलागाईं
महाशिवरात्रिमा भगवान पशुपतिनाथको सहजै दर्शनको व्यवस्था गरिएको छ - डा. मिलनकुमार थापा नेपाल लाइभ
जलवायु परिवर्तनले जुम्लामा समेत डेंगु देखिन थालिसकेको छ : मेयर राजुसिंह कठायत  नेपाल लाइभ
सबै हेर्नुहोस
विचारसबै
जेन-जी क्रान्ति: उपलब्धि, अवसर, चुनौती र अबको उत्तरदायित्व अरुण क्षेत्री
नेपालमा मुख स्वास्थ्य संकट: लाखौँलाई असर गर्ने दन्त रोग किन रोक्न सकिएन? नेपाल लाइभ
युवा उमेरमै किन थाक्छ मन र मस्तिष्क? बर्नआउटको कारण र समाधान डा. प्रज्ञा सिंह
दुर्गमका कर्मचारीको सुरक्षा : चुनौती र समाधान नेपाल लाइभ
सबै हेर्नुहोस
ब्लग
'सुरक्षित' नारा, 'असुरक्षित' वास्तविकता शनिबार, असोज ११, २०८२
जब हेल्थ क्याम्पमै पोस्टमार्टम गराउन खोजियो! शनिबार, भदौ १४, २०८२
प्रेम र आकर्षणको मध्यबिन्दुमा ‘देवयानी’ शनिबार, भदौ ७, २०८२
सबै हेर्नुहोस
लोकप्रिय
१३ दिनदेखि हराएकी बालिका टाउको र शरीर छुटिएको अवस्थामा मृत फेला शुक्रबार, कात्तिक ७, २०८२
नेपाल प्रहरीका एसएसपी रानाभाटले दिए राजीनामा बुधबार, कात्तिक १२, २०८२
किस्ट मेडिकल कलेज तथा शिक्षण अस्पताल र मृतकका आफन्तबीच सहमति मंगलबार, कात्तिक ११, २०८२
ओली र लेखकलाई तोकिएको स्थानहदविरुद्ध सर्वोच्चले दिएन अन्तरिम आदेश शुक्रबार, कात्तिक १४, २०८२
जिम्मेवार भइदिन प्रदर्शनकारीलाई गृहमन्त्रीको आग्रह शनिबार, कात्तिक ८, २०८२
सबै हेर्नुहोस
Nepal Live
Nepal Live

सम्पर्क ठेगाना

Nepal Live Publication Pvt. Ltd.,
Anamnagar, Kathmandu, Nepal

DEPARTMENT OF INFORMATION
AND BROADCASTING
Regd Number :

1568/ 076-077
अध्यक्ष : अनिल न्यौपाने

टेलिफोन

News Section: +977-1-5705056
Account : +977-1-5705056
Sales & Marketing: 9841877998 (विज्ञापनका लागि मात्र)
Telephone Number: 01-5907131

ईमेल

[email protected]
[email protected]

मेनु

  • गृहपृष्ठ
  • मुख्य समाचार
  • बिजनेस लाइभ
  • ईन्टरटेनमेन्ट लाइभ
  • स्पोर्टस लाइभ
  • महाधिवेशन विशेष
  • अभिलेख
  • कोरोना अपडेट
  • स्थानीय निर्वाचन
  • प्रतिनिधि सभाकाे निर्वाचन
  • युनिकोड
Nepal Live

सूचना विभाग दर्ता नं.

१५६९/०७६-७७

ईमेल

[email protected]
© 2025 Nepal Live. All rights reserved. Site by: SoftNEP
सर्च गर्नुहोस्