कुनै नराम्रो काम भएको थिएन। मस्तिष्कविज्ञान र शरीरविज्ञानले त भन्छन् ‘बिलकुल स्वभाविक’ अगाडिको कुरा म जान्दिनँ।
‘रमा’ सम्मानीत बाबुकी, सम्पन्न र मर्यादाशील कुल– परिवारकी छोरी। पढेकी, लेखेकी, गृहकार्यमा निपुण। उमेर बीस, बिहा भएको थिएन।
एउटा आदर्श थियो ‘बिहा गर्नु बन्धन हो, आफ्नो जीवन, यौवन, सौन्दर्य र सुखको दुरुपयोग।’
अनि– पढेर, लेखेर, आमा–बाबुलाई रिझाएर त्यसले माथिको सिद्धान्त बनाउने बल प्राप्त गरेकी थिई। आफ्नो विचारमा अलि–अलि दम्भ पनि संचित गरिराखेको थिई। गर्व थियो– ‘म जान्ने हुँ, म पवित्र हुँ, म आदर्शशील हुँ।’
उसकी आमा चाहन्थिन्- छोरीको चाँडै बिहा भइहालोस, गृहस्थी बनोस्। उमेर धेरै भइसक्यो। छोरी यत्तिको पढ्ने, लेख्ने, पोष्ट अफिसका थरी–थरीका टिकट बटुल्ने। दृश्यहरूको र मनुष्यहरूको फोटोसमेत बटुल्ने, फेरि कता–कता पठाउने र कुन्नि कता–कताबाट त्यस्तै आउने। सबैभन्दा ठूलो कुरा के त, कहाँ–कहाँका देश–विदेशका लोग्नेमान्छेहरूसित टिकट–सिकट लिएर चिनाजानी पनि राख्ने।
उनी डराइ पनि रहेकी थिइन्– पढेकी, लेखेकी एकमात्र छोरीलाई अलि केही दबाउन–होच्याउन खोजें भने ‘बिहै गर्दिनँ’ भनिदिई भने……! वा यस्तै अरु पनि केही भनिदिई भने….! सात पुरुखा नरकमा जाने, नाक काटिने, सबै हाँस्ने…..! होइन बा! अब त काम चलाउनैपर्याे। चारैतिर सँभालेर खालि कुनै तवरले बिहामात्र गरिदिन पाए…।
अनि एउटा लामो सास फेरेर भन्थिन्– हे पशुपतिनाथ!
बाबु चाहिँको अनौठो ढंग र संस्कार। आफ्नो हिसाबले शिक्षित मनुष्य, बीस वर्षअघिका ग्र्याजुएट। किन्तु हिजोआजका सबै थोकलाई नमान्ने। केवल ‘पूजा, पाठ, धर्म, आचार र परिवारको मर्यादा! इमान्दारी र नियमित जीवन!’ यतिमात्रै बिलकुल ठीक, बाँकी सबै बेठीक।
छोरीको हकमा शिक्षाको हिसाबले अलि–अलि खुकुलो, नियमको हिसाबले धेरै बढ्न नदिने! मर्यादापूर्वक आधुनिक रह्यो, झन् बेस। उत्तम, नभए यस्तो आधुनिकता चाहिन्न। टिकट र फोटो बटुल्ने, साट्ने, यो त शिक्षा हो! छापामा टिकट बटुल्ने–श्रेणीमा नाउँ निस्क्यो, शिक्षा हो। प्रसन्न हुने कुरा हो। चिनाजानी भएर के हुन्छ? खास गरेर त्यति टाढा–टाढा (!) टाढा नभए शायद अलि केही …।
आदर्श बाबु चाहन्थे– कुनै तवरले छोरीको बिहा हुनुपर्ने हो। उमेर धेरै चढिसक्यो। तर, बिहा त कुनै शिक्षित र सम्पन्न परिवारमा गर्न पाए मात्र बेस। कोशिश यही गर्नुपर्छ। पढेलेखेको छोरी, ठाउँमा पारिदिए नाउँ पनि हुने, यश पनि मिल्ने।
उनी छोरीलाई माया गर्थे। अलि–अलि खुकुलो पनि पारिराखेथे, आधुनिकताको मजा लिराखेथे। किन्तु बन्धन, तर राम्ररी समातिएकै थियो। कुन्नि कस्तो अवसर पर्न आउँछ, उस बखत च्वाट्ट डोरी तान्यो कि कस्सिन नै जाने।
सधैँ सुत्न जाने बेलामा सोच्तथे– कुनै लायक ठाउँ पाइदिए त… छोरीलाई अब त दिनैपर्ने हो।
रमा– उपन्यास, कथा पढेर प्रेमको महत्व बुझ्ने घमण्ड प्राप्त गरेकी थिई। त्यही अन्तरप्रवाहमा प्रेमको परिभाषा लिने कुनै अज्ञात चेतना उसको मस्तिष्कमा घुमिरहेको थियो।
उसको बाबुको घरकाज गर्ने एउटा मूल कारिन्दा थियो। एक दिन उसले आफ्नो छोरोलाई ल्यायो। कलकत्ताबाट आई.ए. पास गरेर छुट्टीमा आएको। मालिकको दर्शन त गराउनै पर्याे।
मालिक, मालिक्नी सबैले कुरा सोधे। शुभकामना, सहानुभूति प्रकट गरे। मैयाँसाहेबले पनि सोधिन्– पढाइलेखाइको कुरा, कलकत्ताको रमाइलो, सिनेमाहरूको आलोचना, नयाँ–नयाँ रेकर्डहरूको संगीत–उत्तमता इतयादि।
बिस्तार–बिस्तारै फोटोग्राफी र टिकट संकलनको आधुनिक फेशनले भरिएको आफ्नो–आफ्नो रुचि–प्रदर्शन पनि भयो। युवक कहिलेकाहीँ आफैँ दर्शन गर्न आउने र कहिलेकाहीँ मैयाँसाहेबले कुनै पढ्ने–लेख्ने विषयमा आफैँ डाक्ने अथवा पुर्जी लेखिपठाएर सोध्ने।
प्रेमको सोख भयो, प्रेमको उमेर, प्रेमको आकांक्षा। गर्न थाले दुवै परस्परमा प्रेम। पत्रहरू र दर्शन–भेटहरूमा अब एउटा कुनै अर्कै चेतना बग्न थाल्यो।
अनि दुवै एउटा रमाइलो जूनको तल, वासन्ती वायुको स्पर्शमा, तातो तातो सासभित्र दुवैले परस्पर समर्पणका अनेकौँ प्रतिज्ञा गरे, अनेकौं आश्वासन, अनेकौं पवित्र सहानुभूति। दुवैले आफूभित्र आफूलाई आदर्श प्रेमी निर्धारित गरे।
अन्तमा––
बाबुले अनासक्त भावमा एक दिन एकातिर आफैं भने– त्यतिको टिकट, फोटोग्राफी, किताब, उपन्यास लिएर कहाँसम्म नाउँ चलाउन खोजेकी! दुनियाँको कुन हिसाब–किताब चलाउन लागेकी रहिछ कुन्नि, रंग–न–ढंगको कुरा!
डोरी तानेर मनमनै भने– कुनै तवरले ठाउँमा बिहा गरिदिन पाए यही आधुनिकताले नै त कति इजजत हुने थियो!
आमाले सशंकित हुँदै, कंपित हुँदै, पशुपतिनाथलाई सम्झिँदै सम्झाउन–बुझाउन लागिन्– मैयाँ! दुनियाँको चाल–चलन अनौठै छ, कसैमाथि छिटो हाल्न बेर लाउँदैनन्, धेरै किसिमका कुरा, चाला गरेर के फाइदा? घरमा बस्नु, खानु, कुरा गर्नु, हामी स्वास्नीमान्छेहरूलाई यति भए त पुग्यो!
कुरा–कुरैमा बुझाइ दिइन्– अबउप्रान्त किताब–सिताबको लिनुदिनु नगर्नू, कसैसित धेरै चिनाजानी बढाउनुपर्दैन, त्यो हाम्रो को हो र? आफन्त पनि होइन, नातादार पनि होइन। भो अब, टिकटहरू बटुलेर हामीलाई नाउँ कमाउनुपर्दैन।
मनमनै भनिन् – पशुपतिनाथ! बिहा भइदेओस् प्रभु! एउटा गलग्रह छुट्ने थियो।
रमाले पनि स्वीकृति दिई ‘हुन्छ, हजुरको सुख, सन्तोष, आज्ञा जुन होला हामीले त्यही नै गर्नुपर्छ! त्यसै गरुँला। अझसम्म हजुरकै काखमा हुर्के–बढेकी हुँ, अब पनि त्यसमा कुनै बाधा पर्नेछैन।’
एकपल्ट उसको अन्तरमा उम्ल्यो ‘विचरा’। एकपल्ट सम्झना भयो ‘अनेकौँ हृदय–व्यथा, समर्पण पोखेका पत्रहरू, प्रतिज्ञा, हृदयको अतीत।’ तर…? ‘उँहु! केही पनि छैन।’ आमा–बाबुको भक्त! ‘कुरा नमानेर उहाँलाई दुःख दिन जान्दिनँ। मेरो मुक्त जीवन, मेरो पवित्र जीवन!’
कुरा गरी आमाको भक्ति, बाबुको मर्यादामा ओतप्रोत भई युवकलाई लेखिदिई– ‘हाम्रो परिवारको मर्यादाविरुद्ध छ, आमा–बाबुको आज्ञा छैन, अबउप्रान्त केही सम्बन्ध राखेर के लाभ?’
मनमा फेरि एक पटक चियायो– ‘विचरा…।’ भो! मलाई अरु काम छैन र? बेला छ, सितार छ, हार्बिन छ, अनेकौँ सोख, मोज, मज्जा!
दुइ दिनपछि सहन नसकेर फेरि एउटा पत्र बिचरा युवकले लेख्यो। दर्दले भरिएको कस्तो पीडापूर्ण थियो त्यो पत्र!
उत्तरमा रमाले लेखी– ‘अब फेरि यस्तो त के, केही पनि लेख्नुपर्दैन, मेरी आमा, मेरो बुबा…।’ यस्तै अरु कुन्नि के–के!
नारीको राक्षसले हाँस्यो– मूर्ख, पत्र लेख्छे। म पनि मूर्ख छु, यत्तिको बढ्नै दिने काम थिएन।
सामुन्ने एउटा सानो जातको कुकुर थियो। उसलाई उठाएर छातीमा च्यापी प्यारो गरेर म्वाइँ खाई ‘मेरो लूसी, मेरो लूसी।’
मूर्ख, कुकुर…! त्यस युवकले फेरि केही लेख्न सकेन। अनि सबै थोक एकदम बन्द।
साधारण जीवनको बिचरा युवकले बुझ्नै सकेन– प्रेमको यो कुन चाला हो, यो कुन श्रेणीको प्रेम हो, यो कुन रीति–थितिको प्रेम हो?
उसले यस कुराको थाहै पाउन सकेन कि राम्रा-राम्रा लुगा लगाउनु, राम्रा – राम्रा मिष्ठान्न खानु, राम्रा–राम्रा फेशन बनाउनु, नयाँ – नयाँ खेल खेल्नुझैँ कहिलेकाहीँ कतै नयाँ–नयाँ प्रेम पनि गरेर मानिस आफ्ना आनन्दको वृद्धि गर्दा रहेछन्।
मूर्ख अभागी युवकले आफ्नो सर्वस्व दिसकेर पछिबाट आजन्म यही सोचिरह्यो– ‘प्रेम लिएर मान्छे व्यवसाय कसरी गर्न सक्तछ? प्राणको खरीद–बिक्री, नाफा–टुट्टा, हिसाब–किताब र हृदयमा बेपारबन्द कसरी साध्य भएछ?’
-यो कथा हामीले 'गुनकेसरी'बाट लिएका हौँ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1764146706.png)
-1763721444.png)
