विदेशमा रहेका नेपालीलाई आईपीओमा कोटा छुट्याउने तयारी, कति सम्भव?

बैंक/बिमा/सेयर

सुमित्रा कार्की बुधबार, फागुन १८, २०७८ ०९:१८

काठमाडौं– पछिल्लो समय वैदेशिक रोजगारका क्रममा विभिन्न मुलुकमा रहेका नेपालीलाई पनि सेयर बजार लगानीकर्ताका रुपमा समेट्ने चर्चा भइरहेको छ। उनीहरुलाई आइपीओमा छुट्टै कोटा दिने विषय पनि चर्चामा छ।

अर्थ मन्त्रालय, नेपाल राष्ट्र बैंक तथा राष्ट्रिय योजना आयोगले नै यसबारे पहल गरिरहेका छन्। उनीहरुले वैदेशिक रोजगारका निम्ति विभिन्न मुलुकमा रहेका नेपालीलाई बैकिङ प्रणाली मार्फत् पैसा पठाउनका लागि प्रोत्साहन गर्न भन्दै आइपीओमा कोटा छुट्याउने विषय अगाडि बढाउन खोजेका हुन्।

वैदेशिक रोजगारमा रहेका नेपालीलाई आइपीओमा कोटा छुट्याउन सकिने सम्भावना कति छ भनेर अध्ययन गर्न अर्थ मन्त्रालय, राष्ट्र बैंक र योजना आयोगले धितोपत्र बोर्ड र नेपाल स्टक एक्सचेन्जसँग कुरा गरेको एक्स्चेन्ज स्रोतले नेपाल लाइभलाई बतायो।

चालु आर्थिक वर्षको सुरुवातदेखि नै वैदेशिक रोजगारमा जाने नेपालीको संख्यामा उल्लेख्य बृद्धि भए पनि नेपालमा भित्रिने रेमिट्यान्स भने हरेक महिना घट्दो छ। जसले गर्दा देशको आर्थिक स्थितिमै असर परेको जानकारहरुले बताउँदै आएका छन्।

यतिबेला रेमिट्यान्स घट्नुको कारण विदेशमा रहेका नेपालीले बैंकिङ प्रणालीबाट नभई हुन्डी र डिजिटल करेन्सीको माध्यमबाट पैसा पठाउनु रहेको उनीहरुको बुझाइ छ। यसलाई रोक्न सरकार तथा राष्ट्र बैंकले आफ्नो तहबाट विभिन्न अध्ययन र पहल पनि गरिरहेका छन्।

यसरी गैरकानुनी माध्यमबाट भित्रिइरहेको पैसा औपचारिक प्रणालीमा तान्न सरकारले विदेशमा रहेका नेपालीलाई बैकिङ माध्यमबाट बचत खातामा पैसा पठाउँदा अन्य बचतकर्ताको भन्दा एक प्रतिशत बढी ब्याज दिने व्यवस्था पनि गरेको छ। विदेशमा रहेका नेपालीलाई बैंकिङ प्रणालीमा पैसा पठाउन प्रोत्साहन गर्नकै लागि आइपीओमा कोटा छुट्याउन लागिएको नेप्सेको उक्त स्रोत बताउँछ।

यसरी आइपीओमा कोटा छुट्याउँदा आइपीओकै लागि भए पनि बैंकिङ च्यानलमार्फत् रेमिट्यान्स भित्रिन थाल्ने जानकारहरुको आकलन छ। डिजिटल करेन्सी तथा गैरकानुनी माध्यमबाट आउने पैसालाई निरुत्साहित गर्न आइपीओमा कोटा छ्ट्याउने पनि एउटा विकल्प भएको राष्ट्र बैंक स्रोत बताउँछ। स्रोत भन्छ, ‘आइपीओमा कोटा छुट्याउन मिल्ने वा नमिन्ने तथा यस विषयमा के गर्दा उचित हुन्छ भनेर नेपाल धितोपत्र बोर्डले भन्ने कुरा हो।’

यसमा राष्ट्र बैंकले कुनै पनि खालको हस्तक्षेप नगर्ने उक्त स्रोतले बतायो। ‘अहिलेसम्म आइपीओमा कोटा छुट्याउने भन्ने कुरा भएको छ, तर त्यो अध्ययनमै छ,’ स्रोतले भन्यो, ‘यसरी कोटा छुट्टयाउँदा भने विदेशी मुद्रा लगानी गर्न पाइँदैन, नेपाली मुद्रा नै लगानी गर्ने हो। नेपालीले नेपाली मुद्रामा नै किन्ने हो। तर, यसबारे निर्णय धितोपत्र बोर्डले गर्ने हो।’

नेपाल एनआरएन फण्डका कार्यकारी अधिकृत (सीइओ) अनलराज भट्टराई भन्छन्, ‘हामीले एनआरएनलाई आइपीओमा कोटा छुट्याउनेदेखि एनआरएनहरुको लागि नेपालमा रहेको एनआरएन डेभलपमेन्ट फण्डले नै आइपीओ जारी गर्ने तयारी पनि गरिरहेका छौं। गैरआवासीय नेपाली तथा विदेशी मुलुकका नेपाली नागरिक दुबैलाई नेपालमा लगानी भित्र्याउनको लागि नै एनआरएन डेभलपमेन्ट फन्ड लागिपरेको छ।’

नेपाल एनआरएन फण्डको उद्देश्य विदेशमा रहेका नेपालीलाई नेपालमा लगानी भित्र्याउन र नेपालको सेयर बजारसम्म जोड्नु रहेको उल्लेख गर्दै भट्टराईले थपे, ‘यसले नेपालमा पुँजी भित्र्याउनुका साथै नेपालको पुँजी बजारमा पनि लगानी भित्र्याउँछ। यो पूँजी बजारको माध्यमबाट विदेशमा रहेका नेपालीलाई नेपालमा लगानी गर्नको लागि प्रोत्साहन गर्ने एउटा माध्यम हुन सक्छ।’

विदेशी लगानी भित्र्याउन र विदेशमा रहेका नेपालीलाई कानुनी माध्यमबाट नेपालमा पैसा पठाउन प्रोत्साहित गर्नको लागि विभिन्न माध्यम तथा अवधारणा प्रयोग गर्न सकिने उनको बुझाइ छ। ‘विदेशमा रहेका नेपालीलाई आइपीओमा कोटा छ्ट्याउने भन्ने कुरा सम्भव छ। यो प्रक्रियागत कुरा हो। तर, यसमा सिद्धान्तगत हिसाबले हामीले निर्णय गर्नुपर्ने हुन्छ। त्यसमा बाहिर रहेका नेपालीलाई कसलाई कसरी दिने भन्नेबारे चाहिँ अध्ययन आवश्यक छ।’

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।