काठमाडौं- चालु आर्थिक वर्षको सुरुआतबाटै विदेशबाट मुलुकमा भित्रिने रेमिट्यान्स घट्दै आएको तथ्यांकले देखाएको छ। तर, यही समयमा विदेशिने नेपालीको संख्या भने उल्लेख्य रूपमा बढेको छ।
नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार चालु आर्थिक वर्षको चार महिना (साउन-कात्तिक)मा विप्रेषण आप्रवाह (रेमिट्यान्स) ७.५ प्रतिशतले घटेर तीन खर्ब १२ अर्ब ४२ करोड रूपैयाँमा सीमित भएको छ। गत आर्थिक वर्षको सोही अवधिमा रेमिट्यान्स ११.२ प्रतिशतले बढेको थियो।
राष्ट्र बैंकको तथ्यांकअनुसार चालु आर्थिक वर्ष (आव)को चार महिनामा वैदेशिक रोजगारीका लागि अन्तिम श्रम स्वीकृति (संस्थागत तथा व्यक्तिगत- नयाँ र वैधानिकीकरण) लिने नेपालीको संख्या अघिल्लो आवको तुलनामा बढेर ९६ हजार ३८२ पुगेको छ।
अघिल्लो वर्षको यस्तो संख्या ९५.७ प्रतिशतले घटेको थियो। त्यसैगरी, वैदेशिक रोजगारीका लागि पुनः श्रम स्वीकृति लिने नेपालीको संख्या समीक्षा अवधिमा २४९.१ प्रतिशतले वृद्धि भइ ५९ हजार ७२३ पुगेको तथ्यांक छ। अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो संख्या ७८.९ प्रतिशतले घटेको थियो।
किन घट्दै छ रेमिट्यान्स?
पछिल्लो समय रेमिट्यान्स घट्नुको मुख्य कारण कोरोना महामारीको प्रभाव रहेको बताइएको छ। महामारीका कारण बन्द भएको आर्थिक क्षेत्र विस्तारै चलायमान भएका कारण यसको प्रभाव रेमिट्यान्समा देखिएको राष्ट्र बैंकका सहप्रवक्ता नारायणप्रसाद पोखरेल बताउँछन्।
उनी भन्छन्, ‘कोरोनाको कारण बन्द व्यवसाय खुल्यो। विदेशमा रहेका नेपालीहरु पनि नेपाल आवतजावत गर्न थाले। विदेशबाट आउने/जाने मान्छेको संख्यामा बृद्धि भयो। यसले गर्दा जो मान्छेले पैसा पठाउँदथे, उनीहरू अहिले आफैं आवतजावत गरिहेका छन्।’ विदेशबाट आउँदा पैसा पठाउनेभन्दा सामान ल्याउने क्रम बढ्दा त्यसको असर रेमिट्यान्समा देखिएको उनको भनाइ छ।
पछिल्लो समय विदेशबाट आउने यात्रुले सुन तथा अन्य विलासिताको सामान ल्याउनेक्रम बढ्दो रहेको त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको भन्सार कार्यालयका एक कर्मचारी बताउँछन्। विदेशबाट आउने नेपालीले महँगो सामान ल्याउने गरेका कारण पनि रेमिट्यान्समा असर परेको राष्ट्र बैंकको बुझाइ छ।
यता भन्सार ऐन, २०६४ को दफा ९ को उपदफा ३ बमोजिम नेपाल सरकारले २०७७ जेठ १५ गतेदेखि लागू हुनेगरी जारी गरेको ‘यात्रुले आफ्नो साथमा ल्याउन र लैजान पाउने निजी प्रयोगका मालवस्तुसम्बन्धी आदेश’मा भएको सुन तथा सुनको गहना ल्याउन पाउने व्यवस्थालाई कतिपय यात्रु तथा सुनको अवैध कारोबारमा संलग्न व्यक्तिहरूले दुरुपयोग गरेको पाइएको छ।
त्यससम्बन्धी व्यवस्थाको प्रभावकारी अनुगमनका लागि अर्थ मन्त्रालय र मातहतको भन्सार विभाग तथा त्रिभुवन विमानस्थल भन्सार कार्यालयले २०७८ मंसिर १३ गतेदेखि विशेष निगरानी थालेको थियो।
जसमा विभागले मंसिर १३ गतेदेखि २६ गतेसम्म दुई हप्ताको अवधिमा दुई हजार ५२ यात्रुले आफ्नो साथमा ल्याएका ९४ केजी सुनलाई राजस्व तिराउने प्रयोजनमा ल्याएको थियो। यसरी आयातित सामान ल्याउने क्रमले पनि रेमिट्यान्समा केही समस्या देखिएको हुनसक्ने राष्ट्र बैंकको अनुमान छ।
नेपालमा बाहिरबाट आउने रेमिट्यान्स घट्नुको अर्को कारण हुण्डीको व्यवसाय बढ्नु हो। पछिल्लो समय हुण्डीको कारोबार बढेको पूर्वगभर्नर चिरञ्जीवी नेपाल बताउँछन्। उनी भन्छन्, ‘पछिल्लो समय नेपालमा हुण्डीको व्यवसाय मौलाउँदो छ। जसले गर्दा रेमिट्यान्स घटेको छ। यसलाई नियन्त्रण गर्न राष्ट्र बैंकले अनुगमन तथा अनुसन्धान गर्न आवश्यक छ।’
विदेशिने नेपालीको संख्या बृद्धि हुँदा पनि रेमिट्यान्स घट्नु भनेको प्रभावकारी नीति तथा व्यवस्था नभएको पूर्वगभर्नर नेपालले बताए। नियामक निकायको सक्रियता प्रभावकारी नहुँदा हुण्डीको कारोबार मौलाउन पुगेको उनको भनाइ छ।
यता राष्ट्र बैंकका अधिकारीहरू भने रेमिट्यान्स घट्दो क्रममा रहेपनि आत्तिनुपर्ने अवस्था नभएको दाबी गर्छन्। राष्ट्र बैंकका एक अधिकारीले अन्य आर्थिक गतिविधि सुस्त भएको कारण पछिल्लो समय तरलतामा दबाब परेको बताए।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
