कांग्रेसमा नेतृत्व ‘संग्राम’ : को कति बलियो?

महाधिवेशन विशेष

लिलु डुम्रे बिहीबार, मंसिर १६, २०७८ १८:३५

काठमाडौं- नेपाली कांग्रेसको १४औं महाधिवेशन मिति नजिकिँदै गर्दा नेतृत्वमा पुग्न जोडबल गरिरहेका फरक-फरक समूहले आफूहरु बलियो रहेको दाबी गरिरहेका छन्। संस्थापन (सभापति शेरबहादुर देउवा) र संस्थापन इतर (वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलसहितका नेताहरु संलग्न) दुवै पक्ष आसन्न महाधिवेशनबाट पार्टीको बागडोर आफ्नै पोल्टामा आउने बताउँछन्।

आफ्नो पक्षमा नतिजा प्राप्त हुने दाबी गर्ने नेताहरुले जीत निकाल्ने वस्तुपरक जवाफ दिन भने सक्दैनन्। जिल्ला सभापतिमा केही संख्या बढेको आधारलाई नै संस्थापन पक्षले आफू बलियो भएको दाबी गर्ने गरेको छ। अर्कोतिर, सभापति शेरबहादुर देउवाको ६ वर्षसम्मको कार्यकाललाई महाधिवेशन प्रतिनिधिले मूल्यांकन गरेकाले उनी नदोहोरिने विश्लेषण संस्थापन इतर पक्षको छ। संस्थापन इतरको बोली छ- ‘१३औं महाधिवेशनकै समय अहिले छैन। देउवाको कार्यक्षमता कांग्रेस कार्यकर्ताले हेरिसकेका छन्।’

जिल्ला सभापतिको जीतको आधारमा संस्थापन पक्ष केही हौसिएको देखिन्छ भने संस्थापन इतरमा केही ‘निराशा’ छ।

जिल्ला सभापतिमा कमजोर संस्थापनइतर
हालसम्म ६१ वटा जिल्लाका अधिवेशन सकिएका छन्। जसमध्ये ३१ वटा जिल्ला सभापति सभापति देउवापक्षका छन्। २७ जिल्लाका सभापति वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल नेतृत्वको संस्थापनइतर पक्षका छन्। दुई जिल्लाका सभापति नेता कृष्णप्रसाद सिटौला पक्षले जितेका छन्।

देउवापक्षले ‍उदयपुर, भक्तपुर, लमजुङ, सल्यान, डोल्पा, डडेल्धुरा, म्याग्दी, ताप्लेजुङ, मुगु, पाँचथर, मनाङ, हुम्ला, बझाङ, रामेछाप, जुम्ला, डोटी, रूकुम पश्चिम, ओखलढुंगा, पर्वत, इलाम, सुर्खेत, रूपन्देही, कास्की, काभ्रे, तनहुँ, ललितपुर, कञ्चनपुर, बर्दिया, धनकुटा, सोलुखुम्बु र रसुवाका जिल्ला सभापति जितेका छन्। फरक पक्षबाट जितेको भए पनि जाजरकोट, बैतडी र स्याङ्जाका सभापति आफ्नो पक्षमा खुल्ने यो पक्षको दाबी छ।

त्यस्तै, रामचन्द्र पौडेल पक्षले कपिलवस्तु, प्युठान, अर्घाखाँची, रोल्पा, बैतडी, दोलखा, गोरखा, कालिकोट, संखुवासभा, रूकुमपूर्व, मुस्ताङ, भोजपुर, बाजुरा, तेह्रथुम, नवलपरासी पश्चिम, पाल्पा, स्याङ्जा, खोटाङ, दार्चुला, नुवाकोट, दाङ, दैलेख, गुल्मी, काठमाडौं, धादिङ, सुनसरी र मोरङका जिल्ला सभापति जितेका छन्।

त्यस्तै, सिटौला पक्षले झापा र बागलुङ जिल्ला सभापति जितेका छन्। जाजरकोटका सभापतिले पक्षधरता खुलाएका छैनन्।

संस्थापन र संस्थापन इतर पक्षले यसअघि अर्को पक्षको नेतृत्व रहेको जिल्लामा आफ्नो जित निकालेका छन्। यसअघि संस्थापन इतरको नेतृत्व रहेको ताप्लेजुङ, इलाम, पाँचथर, सोलुखुम्बु, उदयपुर, काभ्रे, लमजुङ, कास्की, तनहुँ, बर्दिया, सुर्खेत, मुगु, सल्यान, डोल्पा र जाजरकोटमा अहिले संस्थापन पक्षले जित निकालेको हो।

त्यस्तै, यसअघि संस्थापन पक्षले नेतृत्व गरेको संखुवासभा, खोटाङ, भोजपुर, दोलखा, बागलुङ, गोरखा, बैतडी र बाजुरामा अहिले संस्थापन इतर पक्षले जित निकालेको हो।

तथ्यांक हेर्दा यसअघि संस्थापन इतर समूहले जितेका धेरै जिल्लाको नेतृत्व अहिले संस्थापन पक्षले खोसेको देखिन्छ।

१६ वटा जिल्लाहरु सिरहा, सप्तरी, रौतहट, धनुषा, पर्सा, बारा, महोत्तरी, सर्लाही, कैलाली, अछाम, बाँके, चितवन, मकवानपुर, सिन्धुली, पूर्वी नवलपरासी, सिन्धुपाल्चोकमा जिल्ला अधिवेशन भएको छैन। तर, त्यहाँबाट महाधिवेशन प्रतिनिधिहरु, मुख्यगरी संस्थापक्ष पक्षको रहेको बताइन्छ।

देउवा रणनीति
महाधिवेशन प्रतिनिधिमा आफू पक्षीय प्रतिनिधि बहुमत आएको देउवा पक्षको दाबी छ। पार्टीको गुटकै आधारमा प्रतिनिधि चयन भएकाले संस्थापन पक्षको बहुमत चयन भएको उक्त पक्षको दाबी छ।

सभापति देउवा पुनः दोहोरिने गरी संस्थापन पक्षले तयारी गरेको छ। पार्टीका आफ्नो संयन्त्रबाट प्रतिनिधिलाई आफ्नो पक्षमा पार्न अहिले बालुवाटारको प्रधानमन्त्री देउवाको ‘टिम’ पनि सक्रिय रहेको बताइन्छ। देउवाको सचिवालयमा कार्यरतहरु देउवालाई विजयी बनाउने गरी खटिएका छन्। संस्थापन इतरबाट विजयी भएका प्रतिनिधिहरुलाई आफ्नो पक्षमा ल्याउनका लागि ‘आश्वासन तथा प्रलोभन’ छरेको समेत आरोप लागिरहेको छ। संस्थापनइतरमा देखिएका प्रतिनिधिहरुलाई बालुवाटारबाटै कल समेत जान थालेको छ।

५५ प्रतिशत मत ल्याएर पहिलो चरणबाटै देउवा विजयी हुने संस्थापन पक्षको दाबी छ। पहिलो पटकमा मतपरिणाम आफ्नो पक्षमा पार्न नसके दोस्रो चरणमा अप्ठ्यारो पर्ने देउवा पक्षको बुझाइ छ। दोस्रो चरणमा मतदान हुँदा संस्थापनतइतर एकत्रित भएमा पराजित हुनसक्ने संस्थापन पक्षको विश्लेषण छ। देउवा पक्षको बुझाइमा संस्थापनइतरबाट शीर्ष स्थानको मत डा शेखर कोइरालाले प्राप्त गर्नेछन्। दोस्रो चरणमा पुग्दा शेखरलाई हराउन कठिन पर्ने भएकाले पहिलो पटकमै जित निकाल्नुपर्ने उनीहरुको रणनीति छ।

जित सुनिश्चित गर्न देउवाले अर्को समूहको शीर्ष तहको नेता तान्ने पनि तयारी गरिरहेका छन्। देउवाको प्राथमिक रोजाइमा डा शशांक कोइराला वा प्रकाशमान सिंह छन्। ती दुईमध्ये एक जनालाई आफ्नो समूहमा ल्याएर उपसभापतिमा उठाउने रणनीतिमा देउवा छन्।

संस्थापन इतरको स्वीकारोक्ति
आफ्नो पक्षबाट जिल्ला सभापतिमा जित निकाल्ने अपेक्षा गरेका कैयौं जिल्लामा संस्थापन इतर पक्षले पराजय बेहोर्नुपर्‍यो। लमजुङ, ताप्लेजुङ, कास्की, रामेछाप, इलाम, काभ्रे, सोलुखुम्बु, तनहुँ लगायतका जिल्लाका सभापति आफ्नो पक्षले जित्नेमा संस्थापनइतर ढुक्क थियो। तर, नतिजाले सो पक्षलाई आफूहरु कमजोर भएको भान परेको छ।

सुर्खेत अत्यत्तै कमजोर भएको आत्मानुभूति यो पक्षमा छ। बर्दिया, सिन्धुपाल्चोक, बाँके र काभ्रेलाई पनि कमजोर सूचीमा राखेको छ। लुम्बिनीका अधिकांश जिल्लामा आफ्नो पक्ष बलियो हुने सो पक्षले दाबी गरेको छ। लुम्बिनी प्रदेशका जिल्लाहरुबाट समग्रमा ६० प्रतिशतभन्दा बढी प्रतिनिधि आफ्नो पक्षका हुने विश्वासमा संस्थापन पक्ष छ।

लमजुङ, कास्की र तनहुँमा जिल्ला सभापति देउवा पक्षबाट विजयी भए पनि आफ्नो समूहका बढी प्रतिनिधि आउने बुझाइ संस्थापन इतर पक्षको छ। शेखर कोइराला सभापतिमा उठ्दा मनाङबाट केही मत आउनसक्ने तर उक्त समूहका अन्य उम्मेदवारलाई शून्य मत आउने बताइन्छ। मुस्ताङको २५ मत जुन पक्षमा खसे पनि एकै ठाउँमा खस्ने छ। बागलुङमा स्पष्ट रुपमा संस्थापनइतर पक्ष बहुमतमा रहेको दाबी गरिएको छ।

रामेछाप सभापतिमा हारेको भए पनि संस्थानपइतरबाट प्रतिनिधि ५० प्रतिशत आएको बताइन्छ। नुवाकोटमा संस्थापन र डा रामशरण महत पक्षको गठजोड भएकाले तुलनात्मक रुपमा संस्थापनका बढी छानिएको बताइएको छ। ललितपुर, भक्तपुर, मकवानपुरमा संस्थापन पक्ष बलियो छ।

धादिङमा बहुमत र काठमाडौंमा ६० प्रतिशत भन्दा बढी मत आफ्नो पक्षमा पर्ने संस्थापन इतर समूहको दाबी छ। मकवानपुरमा अल्पमत र चितवनमा बहुमत आउने संस्थापन पक्षको दाबी छ।

मोरङ, झापा र सुनसरीका ६० प्रतिशत बढी मत संस्थापन इतरलाई पर्ने विश्वासमा उक्त पक्ष छ। प्रदेश १ मा बहुमत सभापति देउवा पक्षमा देखिए पनि प्रतिनिधि आफ्नो पक्षमा बहुमत आउने उनीहरुको दाबी छ।

सुदूरपश्चिममा संस्थापनइतर कमजोर छ। डडेलधुरा र कैलालीमा साह्रै कमजोर भए पनि विगतभन्दा केही मत थपिने आशामा इतर पक्ष छ। कञ्चनपुर, अछाम, बझाङ, बाजुरामा यसपटक संस्थापनइतरमा बढी मत खस्ने आकलन छ। बैतडीमा जिल्ला सभापति जिते पनि महाधिवेशन प्रतिनिधि भने कम आउने बुझाइ छ। डोटीमा विगतको एक मतबाट केही संख्या बढाइएको दाबी यो पक्षले गरेको छ।

कर्णालीका जिल्लामा समेत १३औं महाधिवेशनको तुलनामा कमजोर रहेको संस्थापनइतर पक्षको स्वीकारोक्ति छ। तथापि, संस्थापन इतरले ‘ग्राउण्डको रियालिटी’ हेरेर सभापतिको उम्मेदवार छानेमा उक्त क्षेत्रबाट बहुमत आउने बुझाइ छ।

प्रदेश २ का आठ जिल्लाबाट प्रतिनिधि चयन भइसकेका छैनन्। प्रदेश २ का आठ जिल्ला सहित अछाम, कैलाली, बाँके, पूर्वी नवलपरासी, सिन्धुली, चितवन, सिन्धुपाल्चोक र मकवानपुरको जिल्ला अधिवेशन महाधिवेशन पश्चात् हुनेछ।

६१ जिल्लामा सम्पन्न अधिवेशनको परिणाम (निर्वाचित जिल्ला सभापतिहरु)