नेतृत्व र नीति महाधिवेशन छुट्टा–छुट्टै गर्दा कांग्रेसलाई के लाभ हुन्छ?

महाधिवेशन विशेष

लिलु डुम्रे सोमबार, कात्तिक २९, २०७८ २०:२६

काठमाडौं– कांग्रेसको तेह्रौं महाधिवेशन २०७२ फागुन २० देखि सुरु भएको थियो। खुलामञ्चमा उद्घाटन गरिएको महाधिवेशनको बन्दसत्र २१ गतेदेखि भृकुटीमण्डपमा आयोजना गरिएको थियो। २१ गते पेस गरिएको पार्टीको नीति तथा कार्यक्रम, सांगठनिक र आर्थिक प्रतिवेदनहरु २२ गतेको बन्दसत्रले पारित गरेको थियो।

तर, महाधिवेशन सुरु भएदेखि नै कांग्रेसका नेता तथा कार्यकर्तालाई नेतृत्वका लागि हुने निर्वाचनले छोपिसकेको थियो। त्यसको असर २२ गते देखियो। बन्दसत्रमा नीति तथा कार्यक्रममाथि छलफल हुँदै गर्दा सभापतिका प्रत्यासीहरु रामचन्द्र पौडेल, शेरबहादुर देउवा तथा कृष्ण सिटौला नै महाधिवेशन प्रतिनिधिहरुसँग भोट माग्न व्यस्त भएका थिए। पदाधिकारीका अन्य प्रत्यासीले पनि भोट माग्नै व्यस्त भए। नेतृत्वले नै 'बहिस्कार' गरेका कारण नीति तथा कार्यक्रममाथि सार्थक छलफल हुन सकेन।

महाधिवेशनभन्दा अघि र महाधिवेशन अवधिभर आगामी नेतृत्वको विषयमा चर्चा र चासो हुने तथा प्रत्यासीहरुले पनि आफूलाई त्यसैमा व्यस्त राख्ने उदाहरण तेह्रौं महाधिवेशनमा मात्रै होइन, त्यसअघि पनि देखिने गरेको छ। त्यसैले कांग्रेस लगायतका पार्टीका महाधिवेशनताका 'नीतिमा होइन, नेतृत्वमा बहस' भन्ने समाचारहरु सार्वजनिक हुन्छन्, आलोचना गरिन्छन्। यस्तै प्रवृत्तिबाट पाठ सिकेर नेकपा एमालेले विधान महाधिवेशन छुट्टै आयोजना गर्‍यो, राष्ट्रिय महाधिवेशन मंसीर १०-१२ मा आयोजना गर्दैछ। कांग्रेसले पनि यही शैली अपनाएको छ। अब उसको पनि राष्ट्रिय महाधिवेशन र नीति महाधिवेशन छुट्टाछुट्टै हुनेछ।

यसअघि भएका १३ वटा महाधिवेशनमा प्रचलित पद्धतिलाई थप परिष्कृत गर्दै नेतृत्व र नीति महाधिवेशन फरकफरक समयमा गर्न लागिएको हो। आइतबार केन्द्रीय कार्यसमितिबाट पारित निर्णय अनुसार १४औं महाधिवेशन नेतृत्व चयनको महाधिवेशन हुने भएको छ। नीतिका विषयमा छलफल गर्न छुट्टै नीति महाधिवेशन आयोजना गरिनेछ।

कांग्रेसमा चर्चामा नरहेको उक्त विषय अकस्मात आइतबारको बैठकमा प्रवेश पाएको थियो। शीर्ष नेताको बैठकमा सहमति भइसकेपछि उक्त प्रस्तावलाई केन्द्रीय समितिको बैठकमा पेश गरिएको थियो। उक्त प्रस्तावमा फरक विचार राख्ने कुनै केन्द्रीय सदस्य नभएपछि कांग्रेसले महाधिवेशनका लागि नयाँ बाटो अवलम्बन गरेको छ।

विगतका महाधिवेशनमा देखिएको परिदृश्य यसपटक हट्ने नेताहरुको दाबी छ। पार्टीको नीतिका सन्दर्भमा हलमा प्रस्ताव आए पनि औपचारिकतामा मात्रै सिमित हुने गरेको थियो। नेतृत्व चयनमा सबैको ध्यान केन्द्रित हुँदा पार्टीले अवलम्बन गर्ने नीतिमा खासै बहस नहुने परम्परा थियो। ‘नीति, विचार र सिद्धान्तमा छलफल कम हुन्थ्यो। औपचारिकताका लागि नीति पारित गरिन्थ्यो। नीतिको प्रस्ताव पनि औपचारिकतामा सीमित हुने थियो’, राजनीतिक विश्लेषक गेजा शर्मा वाग्ले भन्छन्।

महाधिवेशन प्रतिनिधिहरुको सबै ध्यान नेतृत्व चयनमा केन्द्रित हुँदा पार्टी नीतिमुखी नभइ नेतृत्वमुखी हुँदै गएको थियो। नीति महाधिवेशन छुट्टै गर्दा पार्टी संरचना पनि नीतिमुखी हुँदै जाने विश्लेषण गर्छन्, वाग्ले।

आइतबार पारित निर्णयले नीति, विचार, सिद्धान्तमाथि सघन बहस हुने अवस्था सिर्जना हुने विश्वास व्यक्त गरिएको छ। नेतृत्व र नीति महाधिवेशन फरक–फरक समयमा हुँदा पार्टी गतिशील हुन पनि सहयोग पुग्ने आकलन गरिएको छ। तथापि, नीति महाधिवेशन कुन पद्धतिबाट गर्ने खुलिसकेको छैन। ‘कुन रुपमा नीति महाधिवेशन गर्ने पार्टी नेतृत्वमा भरपर्छ’, वाग्ले भन्छन्, ‘पार्टी जीवनमा नयाँ विधिले अवश्य नै सकारात्मक प्रभाव पार्छ।’

पार्टी चलायमान भइराख्ने र विषय केन्द्रित फरक–फरक बहस हुने भएकाले नीति महाधिवेशनले पार्टीलाई उर्जाशील र गतिशील बनाउने विश्लेषण गरिएको छ। ‘महाधिवेशन हुँदै गर्दा धेरैको चासो नेतृत्वमा केन्द्रित हुने थियो। नीति र कार्यक्रमको विषयमा छलफल बहस कम भएको छ’, पार्टी प्रवक्ता विश्वप्रकाश शर्मा भन्छन्, ‘नीतिमा बहसहरु कम हुन्थे भन्ने जुन गुनासो आउँथे, ती स्वभाविक हुन्।’

१४औं महाधिवेशनलाई नेतृत्व चयनको महाधिवेशन बनाएर नयाँ कार्यसमितिले भावी दिशानिर्देश गर्ने गरी नीति महाधिवेशन गर्ने बाटो खुल्नेछ। नीति महाधिवेशनलाई छुट्टै आयोजना गर्दा बहालवाला कार्यसमितिले ल्याएको नीतिलाई नयाँ कार्यसमितिले अबलम्बन गर्नुपर्ने बाध्यकारी अवस्था पनि हट्ने भएको छ।

यसअघिसम्म नयाँ नेतृत्व चयन हुनुअघि नीति पारित हुन्थ्यो। तर, नीति प्रस्तुतकर्ता सभापति नै पुनः दोहोरिने निश्चित हुँदैनथ्यो। यसरी नीति प्रस्तुतकर्ता नेतृत्व र त्यसलाई कार्यान्वयन गर्ने नेतृत्व फरक–फरक हुने सम्भावना रहने भएकाले अनेक अन्यौल सिर्जना हुन्थ्यो। ‘जुन सभापतिले प्रस्ताव ल्यायो, त्यही सभापति निर्वाचित नहुन सक्दछ। नयाँ आउने निर्वाचित सभापतिलाई कांग्रेसको पाँच वर्षको नीति बनाउने अवसर नयाँ निर्णयले दिएको छ’, नेता गगन थापा भन्छन्।

नेतृत्व चयनका लागि मात्रै महाधिवेशन हुने भएपछि मंसीर २४ गते उद्घाटन गरी २५ गते नै उम्मेदवारहरुको निर्वाचन हुने भएको छ। निर्वाचन कार्यातालिका अनुसार २१ गते उम्मेदवारको मनोनयन दर्ताको समय तोकिएको छ।