नेपालपक्षमा ‘फाइनल’ बहस : आत्महत्या गर्ने कि मृत्युदण्ड कुर्ने?

राजनीति

डिबी खड्का आइतबार, वैशाख २६, २०७८ २२:५३

काठमाडौं– पूर्ववत् निर्णयअनुसार सांसदबाट राजीनामा गर्न दिउँसो २ बजे नै नेकपा एमालेका वरिष्ठ नेता माधवकुमार नेपाल र झलनाथ खनाल पक्षका केही सांसद सिंहदरबार पुगिसकेका थिए। स्थायी कमिटीले सामूहिक राजीनामा गर्ने निर्णय गरिसकेकाले एउटै कार्यक्रम तय भएको थियो, राजीनामाको औपचारिक पत्रमा हस्ताक्षर।

प्रधानमन्त्री तथा नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीपक्षका नेता सुवास नेम्वाङका अनुसार ओलीले वरिष्ठ नेता नेपाललाई फोन गरेर राजीनामाका लागि हतार नगर्न आग्रह गरे। संवादका लागि सक्रियता बढाउने संकेत गरे। तर, नेपालले आफू सिंहदरबार पुगिसकेको भन्दै त्यहीँ आए मात्रै भेट्न सकिने बताए।

प्रधानमन्त्री ओली आफैं आएनन्। आफूनिकट नेताहरु सुवास नेम्वाङ र विष्णु पौडेललाई पठाए। प्रधानमन्त्री ओलीका दूत मात्र बनेर आइपुगेका उनीहरुले नेपाललाई ‘नहतारिन’ आग्रह गरे। नेपालले उही अडान अर्थात् पार्टीलाई २०७५ जेठ २ को अवस्थामा फर्काउनुपर्ने कुरा राखे। धेरै समय प्रधानमन्त्री ओलीबाट आफूले खेप्नुपरेको अपमान सुनाएर बिताए। त्यस विषयमा प्रधानमन्त्रीसँग कुरा गर्ने भन्दै नेताद्वय नेम्वाङ र पौडेल बाहिरिए।

बाहिरिँदै गर्दा नेम्वाङको प्रतिक्रिया थियो, ‘हामीले अध्यक्षको चिन्ता र सरोकारको कुरा राखेका छौं। उहाँले (नेपालले) पनि आफ्नो कुरा खुलस्त रुपमा राख्नु भयो। हामी ती कुरा प्रधानमन्त्रीसँग पुर्‍याउँछौं।’

नेपाल पक्षका २१ जना सांसद सिंहदरबास्थित संसद सचिवालयको सार्वजनिक लेखा समितिको हलमा वार्ताको निष्कर्ष कुरिरहेका थिए। एमाले छाडेर जाने कुराले मन अमिलो बनाइरहेका उनीहरुमा स्वाभाविक आशा थियो। तर, नेपाल उही धेरै आशावादी नदेखिने हाउभाउसहित हलमा पसे। धेरैले त्यसबाट वार्ता सफलताउन्मुख नरहेको अनुमान लगाए। उनीहरुका आशावादी आँखाले निराशा देखे।

बैठकमा सहभागी नेपाल पक्षीय एक सांसदका अनुसार धेरैले एकअर्कासँग अरु दिनजस्तो आपसमा संवाद गर्न खोजिरहेका थिएनन्। उनीहरु आफैंभित्र अन्तरसंघर्ष गरिरहेको जस्तो मनोवृत्तिमा थिए।

राजीनामा प्रस्ताव ‘स्वीकार्न असहज’
बैठकको सुरुमा एमाले उपाध्यक्ष भीम रावल आफ्नो स्वभावअनुसार प्रष्ट प्रस्तुत भए। उनको प्रस्ताव थियो, ‘धेरै छलफल गर्नुपर्ने केही छैन। ओली सच्चिँदैनन्। म प्रस्ताव राख्छु, तपाईंहरु ताली बजाउनुहोस् र राजीनामा पत्रमा हस्ताक्षर गरौं।’
वरिष्ठ नेता नेपाल त्यसैमा सहमत थिए।

त्यो प्रस्ताव नेपाल पक्षका त्यहाँ उपस्थित सांसदको साझा त थियो तर धेरैलाई तुरुन्तै स्वीकार्न मुश्किल पर्‍यो। बैठकमा सहभागी एक सांसदले माहोलको दृष्य वर्णन गर्दै नेपाल लाइभसँग भने, ‘सबैलाई उकुसमुकुस भइरहेको थियो। आफ्नो भावना सुनाउनुपर्ने थियो। त्यसैले भनाइ राख्न पाउनुपर्ने आवाज उठ्यो। हामी आत्मदाह नै गर्ने हो। तर, त्यसअघि कुरा राखौं भन्ने भयो।’ त्यसपछि एक–एक गरी सांसदले आफ्ना भनाइ राखे। उनीहरुको भनाइमा अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री ओलीले अन्याय गरेको त झल्किन्थ्यो तर ‘अहिल्यै बाटो लागि हाल्ने र?’ भन्ने प्रश्न पनि सँगै देखिन्थ्यो।

बैठकको माहोल शब्दमा दृष्यांकन गर्दै एक सांसदले भनिन्, ‘साथीहरुले बोल्न थालेपछि माहोल त एकाएक ‘घर छाड्ने रात’ मनोवाद जस्तो बन्यो। त्यो युवा जान त प्रगतिका लागि नै जाँदै थियो तर मनमा अनेक प्रसंगको अन्तरसंघर्ष थियो।’

धेरैले आफूले नेकपा एमाले बनाउन गरेका संघर्षहरु सम्झिए। कार्यकर्ताले पठाएका सन्देशहरु सुनाए। ती सांसद भन्छन्, ‘अरु दिन अग्रसर भएर आफ्ना कुरा राख्ने नेताहरु पनि आज त्यति उत्साही देखिनुभएन। सुरुमा बोल्न रहर गरेजस्तो गर्नेहरु पनि बरु पालो आइहाल्यो, यति कुरा राखौं जस्तोगरी प्रस्तुत हुनुभयो।’

आत्महत्या गर्ने कि मृत्युदण्ड कुर्ने?

धेरैले ‘मृत्युको विकल्प मृत्यु’को जस्तो अवस्था आइलागेको उल्लेख गरे। उनीहरुको भनाइको सार थियो, ‘एमालेबाट हाम्रो मृत्यु निश्चित भयो। अब सामूहिक आत्महत्या गर्ने कि अरुले दिने मृत्युदण्ड कुर्ने?’यहीबीचमा पनि केही सांसद कार्यकर्ताको मनोदशालाई प्रस्तुत गर्दै थिए। आफूले गर्ने निर्णयले अरु सयौं नेता र हजारौं कार्यकर्ताको व्यक्तिगत जीवन र राजनीतिक जीवनमा पर्ने प्रभावलाई ख्याल गरेर अघि बढ्नुपर्ने बताइरहेका थिए।

त्यसक्रममा कतिले आफैलाई चोट पर्ने कटाक्ष गरिरहेका थिए, ‘हामीले त दोस्रोपल्ट घर छाड्नुपर्ने भयो। पहिलोपल्ट बामदेव गौतमको लहलहैमा छाडियो। अहिले निकालामा परिने अवस्था सिर्जना भयो।’ तर, त्यहाँ मुख्यतः जुन बाटो हिँड्दा पनि सहज नभएको समिक्षा भयो। ‘मृत्यु वा विद्रोह एउटा बाटो रोज्नुपर्ने ठाउँमा आइपुगियो, व्रिदोहलाई नै रोजौं,’ सांसदहरुको निष्कर्ष थियो।

यसरी माहोल भावकु बन्दै गर्दा धेरैको अनुहारमा शून्यता छाएको थियो। एकअर्काको अनुहारमा हेर्न मुश्किल परिरहेको थियो। ‘रुवाबासी भएन। बाँकी सवै भयो,’ एक सांसदले बैठकको माहोल बताउँदै भने, ‘रुने वातावरण भएन, सवै टाढाटाढा बसियो। एकले अर्कोलाई नजिकबाट देख्न सक्ने अवस्था थिएन, नत्र त रुने अवस्था पनि हुन्थ्यो कि?’

र, ओलीको विज्ञप्तिपछि आक्रोश
माहोल भावुक बनिरहेको थियो। त्यहीबीचमा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले जारी गरेको बिज्ञप्ति सार्वजनिक भयो। आशावादी हुँदै विज्ञप्तितर्फ आँखा लगाएका नेपालपक्षीय नेताहरुको चेहरामा एकाएक आक्रोश छायो। भावुक बन्दै गएको माहोल एकाएक आक्रोशमा परिणत भयो।

विज्ञप्तिमा उनले माधवकुमार नेपाल पक्षलाई लक्षित गर्दै कतिपय व्यक्तिमा वैयक्तिक स्वार्थ, अहंकार, असन्तुष्टि र इश्र्याका कारण यस्तो अवस्था आएको उल्लेख गरेका थिए। भनेका थिए, ‘यस आन्दोलनलाई उनीहरूको स्वार्थपूर्तिको माध्यम वा त्यसको शिकार बनाउनु हुँदैन। आफ्नो पार्टीलाई फुटाउन, ढाल्न, पराजित गर्न र विरोधीहरूका स्वार्थलाई मलजल गर्न कतै फ्लोर क्रस गर्ने, कतै अविश्वास प्रस्ताव राख्ने र कतै केही नलागे सामूहिक राजीनामा गरी र गराई आफ्नो राजनीतिक जीवन नै समाप्त पारेर भए पनि पार्टीलाई पछारी छाड्नेजस्ता हानिकारक प्रयास भएका छन्। कुनै पनि तहमा पार्टीका सरकारलाई ढालिछाड्ने र विरोधीहरुको दिग्विजय गराएर उत्सव मनाउनेजस्ता घातक र दुःखद् प्रवृत्तिहरु पनि आज देखापरेका छन्। यी प्रवृत्ति कुनै पनि हिसावले उपयुक्त होइनन् र यी हानिकारक छन्।’

प्रधानमन्त्री ओलीसँग रहेको झिनो आशा पनि यो विज्ञप्तिबाट समाप्त भएपछि ‘बालुवाटारसँग लिबरल’ नेपाल पक्षीय सांसद पनि ‘वारपार’मै आइपुगेको त्यहाँ सहभागी एक सांसद बताउँछन्। त्यसपछि प्रसंग मोडियो। पूर्वअडानमा सम्झौता नगरेरै अगाडि बढ्नुपर्ने आवाज उठ्न थाल्यो। आफूहरुले समानान्तर कमिटी बनाइसकेको बताउँदै कार्यकर्ता समेत फुटका लागि राजी रहेका प्रसंगहरु आउन थाले। ‘हामीलाई अब खुट्टा कमाउने छुट छैन। नयाँ बाटो हिँड्ने निर्णय गरेर अघि बढौं। आजै राजीनामा दिउँ,’ फेरि प्रस्ताव आयो।

प्राविधिक कारणले अल्टिमेटम
उपस्थित सांसदहरु राजीनामा गर्न राजी भइसकेका थिए। तर, एकरात पर्खिनुपर्ने आवाज पनि सँगै उठ्यो। प्रधानमन्त्री तथा अध्यक्ष ओलीलाई पार्टी एकता जोगाउने अवसर दिनुपर्ने केहीले बताए। यो कारणमा प्राविधिक कारण पनि जोडियो, ‘आज राजीनामा बुझाउन कार्यालय समय पनि घर्किसक्यो। भोलि बिहान ९ बजेसम्मलाई पर्खिनु नै छ।’

त्यसपछि प्रधानमन्त्री ओलीलाई अल्टिमेटम दिने प्रस्ताव आयो र सवैको सहमति जुट्यो। अध्यक्ष ओलीलाई माग सम्बोधनका सन्दर्भमा सोमबार बिहान ९ बजेसम्मको समयसीमा दिने निर्णय गरेको नेपाल–खनाल पक्षका नेता योगेश भट्टराईले औपचारिक रुपमा जानकारी दिए।

आफूहरुले उठाएका विषयमा सोमबार बिहान ९ बजेसम्म प्रतिबद्धता नआए ‘आवश्यक निर्णय’ लिइने पनि भट्टराईले जानकारी दिए। बैठकले दुई विषय तय गरेको छ। पहिलो, पार्टीलाई २०७५ जेठ २ गतेको अवस्थामा फर्काउनुपर्ने। दोस्रो, आगामी दिनमा पार्टीलाई सहमतिका साथ अगाडि बढाउने कुरामा प्रतिबद्धता जनाउनुपर्ने।

‘उहाँले त्यो प्रतिबद्धता जनाउनुभयो भने प्रतिनिधि सभामा हाम्रो उपस्थिति हुन्छ। र हामी विश्वासको प्रस्तावको पक्षमा मतदान गर्छौं। त्यो स्थिति भएन र एउटा समूहलाई पेल्ने, धकेल्ने, कारबाही गर्ने, हतोत्साही गर्ने, डर धाक धम्की दिने, सत्ताको दुरुपयोग गर्ने जस्ता क्रियाकलापहरु निरन्तर भए भने हामीले भोलि वैशाख २७ गते जे निर्णय गर्नुपर्ने हो, त्यो निर्णय गर्छाैं,’ भट्टराईले भने।

प्रधानमन्त्री तथा अध्यक्ष ओलीले सोमबार बिहानसम्म माग पूरा नगरे आइतबार रातिसम्म सिंहदरबारमा बसेको बैठक ‘घर छाड्ने रात’मै परिणत हुनेछ। बैठकमा सहभागी एक सांसदले भने, ‘भोलिबाट हामी भर्चुअल्ली एमाले हुँदैनौं भन्ने मनोदशाले जस्तो बनाउँछ, त्यस्तै बनायो।’

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।