काठमाडौं–न्युयोर्कको एक विद्यालयमा कक्षा ६ मा पढ्ने ग्लोरिया थापाले एक दिन विद्यालयको गृहकार्य गर्ने क्रममा आफ्नो पाठ्यपुस्तकमा गौतम बुद्ध भारतमा जन्मिएको लेखिएको देखिन्। उनलाई थाहा थियो–गौतम बुद्ध नेपालको लुम्बिनीमा जन्मिएका हुन् भनेर। यो कुरा उनले आफ्ना बाबु ज्ञानल थापालाई समेत बताइन्। उनले गलत उत्तर नलेख्ने भन्दै ‘गौतम बुद्ध नेपालमा जन्मिएको’ भनेर लेखिन्। यस्तो उत्तरपछि उनी उक्त विषयमा फेल भइन्।
‘यहीकारण विवाद भएपछि मेरी छोरीले उक्त विद्यालय छोड्नुपर्यो। यो घटनाले मलाई निकै पीडा दियो,’ ज्ञानलले सम्झिए, ‘कैयौं दिनसम्म मेरो मनमा नराम्रो लाग्यो, मलाई कैयौं रात यसले पीडा दियो।’
अनि ज्ञानलले निर्णय गरे–अमेरिकी पाठ्यक्रममा लेखिएको यस्तो गलत तथ्य सच्याउन पहल गर्नेछु।
गत वर्षदेखि उनले थालेको पहलको परिणामस्वरुप अहिले न्युयोर्क राज्यको शिक्षा विभागले पाठ्यक्रममा भएको गौतमबुद्धको जन्मस्थलसम्बन्धी त्रुटि सच्याएको छ।
उनको यो अभियान अहिले अमेरिकाभरि चलिरहेको छ। ‘एक विद्यालयबाट अभियान सुरु भएकोमा अहिले हामी समग्र अमेरिकाको पाठ्यक्रम परिर्वतनका लागि पहल गरिरहेका छौं,’ थापाले नेपाल लाईभसँग भने, ‘गलत कुरा सच्याउनुपर्छ, यो हाम्रो पुर्खा र इतिहासप्रतिको दायित्व हो। ’
न्यूयोर्क राज्यको शिक्षा विभागअन्तर्गत कक्षा ६ को सामाजिक शिक्षा, कक्षा ९ को सामाजिक शिक्षा र कला तथा प्रविधि विषय, कक्षा ११ र कक्षा १२ को विश्वव्यापी इतिहास विषयमा भगवान गौतम बुद्ध भारतमा जन्मिएको भनि लेखिएका छन्। गत वर्षदेखि यस्ता त्रुटि सच्याउन विभिन्न चरणको कूटनीतिक माध्यमबाट निरन्तर पहल गर्दा न्यूयोर्कको शिक्षा विभागले पाठ्यक्रममा त्रुटि सच्याउने निर्णय गरेको उनले बताए।
‘गौतम बुद्ध वाज बर्न इन इण्डिया’ भनी पठनपाठन गराउँदै आएकोमा उक्त वाक्यलाई परिवर्तन गरी ‘सिद्धार्थ गौतम, हु विकेम द बुद्ध, वाज बर्न इन लुम्बिनी इन प्रिजेन्ट डे नेपाल, लोकेटेड इन साउथ एशिया’ कायम गरिएको छ।
न्यूयोर्क राज्यको लङ्ग आईल्याण्डअन्तर्गत नासु काउन्टीले यसअघि नै त्रुटि सच्याईसकेको थापाले बताए। ‘एक स्वाभिमानी नेपाली नागरिकको हैसियतमा क्विईन्स कम्युनिटी बोर्डको सदस्यको रुपमा मैले यो अभियानलाई एक सफल विन्दुमा पुर्याउन सफल भएको हुँ’ उनले भने, ‘यसअघि सच्याउने प्रयास भए पनि सफल हुन सकेको थिएन, तर म सरकारी निकायमा भएकाले सफल भएको हो।’
थापाले भने यो ऐतिहासिक अभियानको प्रमुख पात्र आफ्नी छोरी ग्लोरिया भएको बताए। ‘म गौरव गर्छु, किनकी छोरीले गौतम बुद्धका बारेमा नेपालमा पढ्दा नेपालमै जन्मिएको भनेर पढेकी थिइन्, यहाँ गलत हो भनेर बुद्धको इतिहास बताऊँदा पनि विद्यालय सच्याउन तयार भएको थिएन, तर हामी सफल भयौं,’ उनले भने, ‘ नेपालमा जन्मेको भनेर उत्तर लेखेवापत नम्बर काटेको र विद्यालय नै परिवर्तन गरे पनि उनले मलाई हिम्मत दिइन्।’
यो पहललाई परिणाममुखी बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्ने आफू कार्यरत क्विईन्स कम्युनिटी बोर्ड–५ र यसका कार्यकारी अधिकृत, न्यूयोर्क सहर काउन्सिल मेन रोबर्ट होल्डन, सबुत प्रमाण जुटाउन सहयोग गर्ने अशोक केसी, पिपलमणि सिग्देल, छिरिङ तेन्जिन लामा, भुवनेश्वर अधिकारी, अर्जुन दाहाल एवं शिक्षाविद डा तारा निरौलाको सहयोग रहेको उनले बताए।
कसरी भयो पहल ?
उनले सुरुमा विद्यालयलाई यो गलत विवरण सच्याउन अनुरोध गर्दै नेपाली इतिहासका बारेमा जानकारी गराए। तर विद्यालयले पाठ्यक्रम आफूले नबनाउने भएकाले यसमा नसक्ने बतायो। यसपछि उनीहरु यसका लागि अभियान नै सञ्चालन गर्ने निष्कर्षमा पुगे। उनीहरु विद्यालयको पाठ्यपुस्तक निर्माण गर्ने केन्द्रमा पुगे। उक्त स्थानमा पनि गलत विवरण सच्चिने नदेखे पछि राज्य सरकार तहमै दबाब दिनुपर्ने महसुस गरे। यसपछि थापाले आफ्ना साथीभाइको सहयोगमा नेपालको इतिहासका प्रमाणहरु संकलन थाले। यसका लागि क्विईन्स कम्युनिटी बोर्डलाई प्रयोग गरे। सरकारी निकाय भएकाले यसबाट पहल गर्दा सम्वन्धित स्थानमा पुग्ने उनको अनुमान अन्ततः सही ठहर भयो ।
उनीहरुले यो बोर्डमा गलत इतिहास आफ्ना बालवालिकालाई अध्यापन गराएको बारे कुरा राखे। बोर्डमा सकारात्मक संकेत देखापर्यो। बोर्डले इलाकास्तरीय तहमा यसबारे जानकारी गरायो। इलाका हुँदै क्षेत्र र राज्यमा गलत इतिहास अध्यापनबारे जानकारी भयो। यसमा भारतीय मुलका व्यक्तिहरुबाट धेरै खेल्ने प्रयास भएको थापाको अनुभव छ। ‘भारतीय सबकन्टिनेन्टल’ शब्द राख्ने उनीहरुको प्रयास पनि भएको थियो । तर थापाहरुले नेपाल आफैं स्वतन्त्र देश भएकाले यो मान्य नहुने आवाज बुलन्द पारेपछि अन्ततः न्यूयोर्क सहरले पाठ्यपुस्तकमा भएको त्रुटि सच्चाउने निर्णय गरेको छ।
आउने शैक्षिक सत्रमा ‘बुद्ध नेपालमा जन्मिएका हुन्’ भन्ने शब्द राखिने थापाले बताए ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।