एनआइसी एसिया बैंकको कानुनविपरीत रेटिङ, कारबाही भोगेको कम्पनी कसरी बन्यो राम्रो?

बैंक/बिमा/सेयर

विशाल ग्रुपको बदमासीएनआइसी एसिया बैंकको कानुनविपरीत रेटिङ, कारबाही भोगेको कम्पनी कसरी बन्यो राम्रो?

अरुण सापकोटा सोमबार, असोज १९, २०७७ ०७:०३

काठमाडौं- विशाल ग्रुपले एनआइसी एसिया बैंकसहित आफ्नो लगानी भएका कम्पनीको अवैध रूपमा रेटिङ गराउँदै आएको पाइएको छ। विशाल ग्रुपको लगानी रहेको केयर रेटिङ नेपालले विशाल ग्रुपअन्तर्गतका प्रमुख कम्पनीको रेटिङ गराएको हो। केयर नेपालले विशाल ग्रुपको प्रमुख लगानी भएका कम्पिनीको ऋणको सबैभन्दा राम्रो रेटिङ प्रदान गर्दै आएको छ।

केयर रेटिङ नेपालले गुणस्तरहीन डण्डी उत्पादन गर्ने विशाल ग्रुपको कमला रोलिङ मिल्सको दुई अर्ब ५२ करोड रुपैयाँको ऋणको रेटिङ गर्दा सबैभन्दा राम्रो 'केयर एनपी ए थ्री' प्रदान गरेको छ। जबकि मैनावती विगत ५/६ वर्षदेखि गुणस्तर विभागको कारबाहीमा पर्दै आएको छ।

रेटिङ गर्दा कम्पनीको 'बजार गुडविल', प्रचलित कानुनको परिपालनालगायतका क्षेत्रलाई पनि हेरिन्छ। यसका साथै संस्थाको वित्तीय अनुसासन, प्रमुख लगानीकर्ताहरूको अवस्थालाई समेत मूल्याङ्कन गरिन्छ।

विशाल ग्रुपले लगानी गरेको अर्को युनाइटेड डिष्ट्रब्युटर नेपालको पनि केयर रेटिङ नेपालले रेटिङ गरेको छ। युनाइटेड डिष्ट्रिब्युटरको ७ अर्ब १२ करोड रुपैयाँको ऋणको रेटिङ गरिएको छ। एजेन्सीले उक्त ऋणलाई 'केयर एनपी ए थ्री प्लस' प्रदान गरेको छ। उक्त रेटिङले सो ऋण सुरक्षित रहेको संकेत प्रदान गर्छ। जबकि युनाइटेडले बिक्री गर्ने उपभोग्य वस्तुमा म्याद सकिएपछि 'रिलेबलिङ' गर्दै बजारमा पठाउने गरिएको पाइएको छ।

महानगरीय अपराध महाशाखा, नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो 'सिआइबी', वाणिज्य आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभाग र जिल्ला प्रशासन कार्यालय काठमाडौंले संयुक्तरूपमा गरेको स्टिङ अपरेसनमा उक्त कम्पनीले बिक्री गर्दै आएका वस्तुमा यस्तो चलखेल हुने गरेको पुष्टि भएको हो।

त्यस्तै कयौँ पटक कारबाहीमा परेको मैनावती स्टिल इन्ड्रस्ट्रिजको चार अर्ब ९६ करोड रुपैयाँको ऋणको रेटिङ केयर रेटिङ नेपालले गराएको छ।

यसरी गैरकानुनी कार्य गर्ने कम्पनीलाई विशाल ग्रुपले आफ्नै लगानीको रेटिङ एजेन्सीमार्फत सुनियोजितरूपमा रेटिङ प्रदान गर्दै आएको हो। विशाल ग्रुपको लगानी रहेको अर्को एनआइसी एसिया बैंकको समेत केयर रेटिङ नेपालले नै गैरकानुनी रुपमा रेटिङ गराउदै आएको छ।

यसरी गरिएको गैरकानुनी रेटिङका विषयमा नेपाल धितोपत्र बोर्डले अनुसन्धान गर्ने बोर्डका कार्यकारी निर्देशक तथा प्रवक्ता निरज गिरीले जानकारी दिए। उनले भने, 'नियमअनुसार रेटिङ एजेन्सीमा लगानी गर्ने व्यक्त तथा संस्थाले आफूले प्रवर्द्धन गर्ने तथा संलग्न भएका कम्पनीको रेटिङ गर्न पाइँदैन।'

यसरी आफ्नै लगानी रहेको कम्पनीबाट रेटिङ गराउँदा कम्पनीका गलत तथ्याङ्क लुकाउन सजिलो हुन्छ।

रेटिङ कम्पनीको शाख तथा तत्कालीन वित्तीय अवस्था कस्तो छ भनेर गरिन्छ। नेपालमा प्रायः सार्वजनिक निष्काशन गर्दा रेटिङ अनिवार्य गर्नुपर्छ। प्राथमिक शेयर, हकप्रद शेयर, एफपिओ, ऋणपत्र निष्काशन गर्दा अनिवार्य रेटिङ गर्नु पर्छ। त्यस्तै ५० करोड रुपैयाँमाथिको ऋणको लागि पनि अनिवार्य रेटिङ गर्नुपर्ने हुन्छ।

क्रेडिट रेटिङ नियमावली २०६८ अनुसार यसरी आफ्नै लगानी रहेको रेटिङ कम्पनीबाट कुनै पनि कम्पनीको रेटिङ गराउनु गैरकानुनी हुन्छ। 'क्रेडिट रेटिङ संस्थाले आफ्नो वा आफ्नो संस्थापक शेयरधनी, मूल्य शेयरधनी वा आफ्नो मुख्य संस्था वा सहायक संस्थाहरुको क्रेडिट रेटिङ गर्नु हुँदैन,' क्रेडिट रेटिङ नियमावली २०६८ को दफा ३४ मा उल्लेख छ। जबकि केयर रेटिङ नेपालको प्रमुख शेयरधनी विशाल ग्रुप पनि हो। कमला रोलिङ मिल्सको प्रमुख शेयरधनी विशाल ग्रुप हो।

क्रेडिट रेटिङ नियमावलीको दफा ३४ को उपदफा ३ अनुसार क्रेडिट रेटिङ गराउने ग्राहक क्रेडिट रेटिङ संस्थासँग कुनै पनि सम्बन्ध रहेको छ भने पनि खुलाउनु पर्छ। क्रेडिट रेटिङ संस्था वा संस्थाका संचालक वा कार्यकारी प्रमुखको व्यक्तिगत रुपमा कुनै वित्तीय स्वार्थ भएमा खुलाउनु पर्छ। त्यस्तै क्रेडिट रेटिङ संस्था वा यसका मुख्य शेयरधनी ग्राहक कम्पनीको एसोसिएट कम्पनी रहेको भएमा पनि खुलाउनु पर्छ।

तर रेटिङ एजेन्सीले नियम विपरित विशाल ग्रुपले प्रवर्द्धन गरेका अधिकांश कम्पनीको रेटिङ गर्दै आएको छ। अहिलेसम्म एजेन्सीले विशाल ग्रुपसँग सम्बन्धित दर्जनभन्दा धेरै रेटिङ गरिसक्यो। तर नियामक निकाय आखा चिम्लेर बसेको छ। आफैँले जारी गरेको ऐन नियमको दुरुपयोगलाई बेवास्ता गर्ने बोर्डका कारण पनि नेपालमा रेटिङ एजेन्सीको विश्वास कमजोर हुँदै आएको छ।