एक बेपर्वाह राष्ट्रपतिका नाममा

कोरोना अपडेट

जेफरी स्याक्स मंगलबार, वैशाख २, २०७७ १८:३२

अमेरिकामा अहिले कोरोनाबाट विश्वमै सबैभन्दा बढी मानिसको मृत्यु भएको छ। अहिलेसम्म अमेरिकामा २३ हजार ६ सय ४४ ले ज्यान गुमाइसकेका छन्। देशले महामारीविरुद्ध सशक्त कदम नचालेसम्म ठूलो संख्यामा अमेरिकीहरूको मृत्यु हुनेछ। राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प असफल भएका छन्। अमेरिकासँग अहिले पनि महामारी नियन्त्रण गर्ने र अर्थतन्त्रलाई पुनः सुचारु गर्ने न्यूनतम योजना पनि छैन।

जेफरी स्याक्स

ट्रम्प प्रसाशनको असफलताको तह थाहा पाउन अमेरिकाको मृत्यु र एसियाली देशको मृत्युसँग सिधा तुलना गर्दा हुन्छ। अमेरिकामा अहिले प्रत्येक दश लाखमा ६२ जनाको मृत्यु भइरहेको छ। यसैबीच जोन हप्किन्स विश्वविद्यालयका अनुसार हङकङ, जापान र ताइवानमा प्रत्येक दश लाख संक्रमितमध्ये १ जनाभन्दा कमको मात्र मृत्यु भएको छ। र, चीन, दक्षिण कोरियार र सिंगापुरमा प्रत्येक दश लाख संक्रमितमा ५ जनाभन्दा कमको मृत्यु भएको छ। भारतले पनि मार्च २४ देखि पूर्णरूपमा लकडाउन गरेर निर्णायक कदम चालेको छ। भारतमा २ सय ८९ मुत्यु हुँदा प्रत्येक दश लाखमा ०.२ हुन आउँछ। भारतमा अमेरिकामा जस्तो बिरामीले अस्तपाल घेरिएको छैन।

महामारीले खतराको घण्टी बजाउँदा पनि राष्ट्रपति ट्रम्पले यसविरुद्ध एसियाली देशले जति पनि तयारी गर्न असफल रहे। उनले चेतावनीका संकेतबारे तत्कालीन समयमा बेवास्ता गरे। सबै नियन्त्रणभित्रै रहेको भन्दै उच्च जोखिमलाई सामान्य रूपमा लिइरहे।

यसरी बेवास्ता गर्ने मामिलामा ट्रम्प निश्चितै रूपमा एक्ला भने होइनन्। धेरै युरोपली देशहरू पनि समयमै कदम चाल्न असफल रहेकाले कतिपय युरोपेली देशको मृत्युदर अमेरिकामा भन्दा पनि बढी छ। संयुक्त अधिराज्यले प्रधामन्त्री बोरिस जोन्सन नेृत्वमा काम गर्नुको साटो धर्मरायो। र, अहिले युरोपकै सबैभन्दा खराब अवस्था झेलिरेको छ, जबकि प्रधामन्त्री बोरिस आफै आइसियूमा भर्ना (आइतबार अस्पताबाट रिहा) भए। ब्राजिलमा राष्ट्रपति जायिर बोल्सोनारो महामारी बढ्छ भन्ने कुरालाई अस्वीकार गरिरहेका छन्।

ट्रम्प यसबीचमा सार्वजनिक स्वास्थ्य विशेषज्ञको नेतृत्व गर्न पटक–पटक असफल भए। उनले आधारभूत सार्वजनिक स्वाथ्यको मूल कुरालाई नै बेवास्ता गरे। महामारीलाई सार्वजनिक स्वाथ्यभन्दा पनि राजनीतिक र चुनावी प्रक्रियाका रुपमा हेरेको देखिन्छ। सदाझैं उनले आफ्नो विनाशकारी असफलाका लागि अरुलाई दोषारोपण गरिरेका छन्।

ट्रम्पले चेतावनीका संकेतबारे तत्कालीन समयमा बेवास्ता गरे। सबै नियन्त्रणभित्रै रहेको भन्दै उच्च जोखिमलाई सामान्य रूपमा लिइरहे।

ट्रम्प आक्रमणको पछिल्लो निशाना महामारीविरुद्ध लड्न विश्वभरका सरकारलाई सघाउन मुख्य भूमिका खेल्ने विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्यूएचओ) हो। ट्रम्पले मार्च २४ मा ट्विट गरे– ‘कोरोना भाइरस अमेरिकामा नियन्त्रणमा छ। हामी प्रत्येक व्यक्ति र सम्बन्धित देशसँग सम्पर्कमा छौं। रोग नियन्त्रण तथा रोकथाम केन्द्र (सिडिसी) स्मार्ट तरिकाले काम गरिरहेका छ।’ अहिलेसम्म ट्रम्पको प्रस्थान दुःख असफलतातिर (उनका उत्सुक सर्मथक बाहेक) छ। अहिले उनले डब्लुएचओलाई निशाना बनाएका छन्। किनकी, अमेरिकाले चालेका कमदमलाई डब्लुएचओले गलत भनेको छ।

अन्धभक्त र गैरजिम्मेवार अमेरिकी संसद् कंग्रेसका गठबन्धनले डब्लुएचओलाई दिइँदै आएको सहयोग महामारीका बेला कटौती गर्ने कुरामा ट्रम्पलाई साथ दिइरहेका छन्। विश्वव्यापी उत्तरदायित्व अन्त्य गर्ने समानका अमेरिकी नीतिबारे सोच्न पनि कठिन छ। पीडामा रहेको मतदाताका लागि काम गर्नु अमेरिकी सांसद्हरूको दायित्व हो, एक बेपर्बाह राष्ट्रपतिका लागि मात्र काम गर्नु उनीहरुको जिम्मेवारी होइन। तिनीहरुले ट्रम्प ‘प्रोपागन्डा’को एजेन्ट हुनुभन्दा भन्दा आफ्नै क्षेत्रमा भएको दुखद् अवस्था न्यूनीकरणमा ध्यान दिनुपर्छ।

डब्लुएचओमाथिको आक्रमण निरर्थक छ। सबै देशलाई उही सूचना, उही समयमा पाउने पहुँच छ। किन एसियाली देशहरू सफल भए? अमेरिका र धेरै युरोपेली देश नराम्ररी किन असफल भए? सवाल राष्ट्रिय नेतृत्व र सार्वजनिक स्वास्थ्य तयारीको मात्र हो। सबै देशलाई उस्तै समय र उस्तै तरिकाले जानकारी दिइरहेको डब्लुएचओ होइन। एक स्पष्ट सत्य यो हो कि डब्ल्यूएचओ अमेरिका र अन्य देशका लागि एक सूचना स्रोत मात्रै हो। अमेरिकाका आफ्नै विशेषज्ञ छन्, उनीहरूको छुट्टै विरासत छ। महामारी निगरानी गर्ने उसँग आफ्नै संयन्त्र छ। वुहानमा गत जनवरी २३ देखि सुरुभएको लकडाउनसहित चीनको बढ्दो चेतावनी र नाटकीय कामकारबाही प्रत्यक्ष रूपमा नियाल्न सक्छ।

आफ्ना र्‍याली, टिभी ‘ब्रिफिङ’ र गल्फ खेलबाहेक उनी अन्त उपस्थित नहुने राष्ट्रपति हुन्।

यो कुरा बुझ्न ट्रम्पलाई के ले चाँहि अप्ठेरो पर्‍यो त?

कुरा सामान्य छ। चेतावनीको घण्टी गत डिसेम्बर अन्तिमबाटै बजिरहेको थियो। उदारणका लागि ताइवानले सन् २०१९ को डिसेम्बर ३१ को सुरुदेखि नै तत्कालै सावधानी लिन सुरु गर्‍यो। अमेरिकी खुफिया निकायले जनवरीको सुरुतिरै सावधानीका लागि लेखिरहेका थिए। चीनको रोग नियन्त्रण केन्द्रका निर्देशकले व्यक्तिगत रुपमै अमेरिकी रोग नियन्त्रण केन्द्रका निर्देशलाई गत जनवरी २८ मा फोन गरेका थिए। ट्रम्पका ह्वाइट हाउस सल्लाहकार पिटर न्याभरोले गत जनवरी २८ मा भाइरसको खतराबारे एउटा ‘मेमो’ लेखेका थिए।

तर, ट्रम्पले यस्ता रिपोर्ट र मेमो कहिले नदेखेका बताए। यसमा म उनलाई विश्वास गर्छु। आफ्ना र्‍याली, टिभी ‘ब्रिफिङ’ र गल्फ खेलबाहेक उनी अन्त उपस्थित नहुने राष्ट्रपति हुन्। उनका लागि यदि शेयर बजार उकालो लागिरहेको छ र कर कम छ भने धेरै केही गलत हुँदैन भन्ने कुलिनहरुको सिद्धान्तको षड्यन्त्रको टेको लगाइएका छन्।

ट्रम्प जनताको ध्यान मोड्न डब्लुएचओ, चीन वा अन्य निशानाविरुद्ध बम्किरहनेछन्। फेरि पनि स्पष्ट छ- चीनले महामारीलाई काबुमा राख्न राख्यो। तर अमेरिकाले सकेन। चीनले सशक्त राष्ट्रिय लकडाउनलाई कार्यान्वयनमा ल्यायो जबकि अमेरिकाले सकेन। चीनले आफ्ना उच्च प्राविधिक र कम्पनीलाई यसमा काम गर्न परिचालित गर्‍यो। वास्तवमा ट्रम्पले लगातार फ्रेब्रुवरीभर चीनको सह्राना गरिरहे, जब अमेरिकामा अवस्था बिग्रिएपछि मात्रै चीनतिर फर्किए।

चीन सार्वजनिक स्वास्थ्य विशेषज्ञतर्फ फर्कियो, ट्रम्प उपराष्ट्रपति माइक पेन र ज्वाइँ जार्ड कुश्नरतर्फ फर्किए।

चीन सार्वजनिक स्वास्थ्य विशेषज्ञतर्फ फर्कियो, ट्रम्प उपराष्ट्रपति माइक पेन र ज्वाइँ जार्ड कुश्नरतर्फ फर्किए। हजारौं अमेरिकी अनायासै मरिरहेका छन्। को झगडा गरिरहेको छ र को सार्वजनिक स्वाथ्य प्रणाली, विश्वविद्यालय र अन्य वैज्ञानिक संस्थाहरूका विशेषज्ञहरूसँग परामर्श गरिरहेको छ?

यस्तो राष्ट्रिय योजनाले के होला? यो स्पष्ट छ र मैले यसअघि नै रेखांकित गरिसकेँ।

हामीले भाइरसका लक्षण देखिका व्यक्तिहरूलाई सम्पर्क गर्ने र तुरुन्तै आइसोलेट गरिरहेने छौं। हामीले उनीहरूको सम्पर्क पत्ता (कन्ट्याक्ट टेसिङ) लगाइरहने र उनीहरूको परीक्षण गरिरहने छौं। हामीले ट्रेसिङ, टेस्टिङ र आइसोलनका लागि मोबाइल एप र अनलाइन दर्ता गरिरहने छौं। हामी लक्षण पत्ता लगाउन जनतालाई बस, रेल, विमानस्थल र अन्य सार्वजनिक स्थानमा स्क्रिनिङ गर्नेछौं। हामी अथक रुपमा सार्वजनिक स्थानमा मास्क पहिरिने र हाते स्यानिटाइजर प्रयोग गर्नेछौं। हाम्रो उदेश्य सकेसम्म चाँडो स्तरीय सार्वजनिक स्वास्थ्य मापदण्डअनुसार कोभिड–१९ का सक्रिय बिरामी पत्ता लगाउने हुनेछ। हामी महामारी नियन्त्रण गर्न एसियाली देशले जे गरिरहेका छन्, त्यही गर्नेछौं।

अमेरिकी असफलता स्पष्ट छ, भलै ट्रम्पका समर्थकहरूले देखेको नदेख्यै गरून्। हामी अमेरिकी फिल्म (कथा) ‘विजार्ड अफ ओज’को अन्त्यतिर छौं। पर्दा पछाडि लुकेको एउटा झेली मान्छे प्रकट गराउन पर्दा धकेलिएको छ। हाम्रो विकल्पमाथि उल्लेखित चलचित्रका पात्र डोरोथीकोको जस्तो हो। एक सक्षम देश वा ट्रम्पको भयानक स्वप्न राज्यमा रहने।

(सिएनएनमा प्रकाशित स्याक्सको विचारलाई रामकुमार डिसीले भावानुवाद गरेका हुन्। यसमा कोरोनाबाट मृत्यु हुने अमेरिकीको संख्या अद्यावधिक गरिएको छ।)