काठमाडौं– ट्रम्प प्रशासनले विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)को नेतृत्वमा अमेरिकी नागरिक आउने गरी संगठनको पुनर्संरचना गर्ने प्रस्ताव गरेको तथ्य बाहिर आएको छ।
अन्तर्राष्ट्रिय समाचार एजेन्सी रोयटर्सले दुई स्रोतबाट प्राप्त जानकारी र एक दस्तावेजको अध्ययनपछि ट्रम्प प्रशासनले संगठनको नेतृत्वमा एक अमेरिकी नागरिकलाई राख्ने प्रस्तावसहित पुनर्संरचना गर्ने चाहेको समाचार बाहिर ल्याएको छ।
यी सर्त अनुसार जाने भएमा अमेरिका डब्लुएचओको सदस्य रहिरहने प्रस्ताव उक्त दस्तावेजमा गरिएको रोयटर्सले जनाएको छ।
यो दस्तावेजका विषयमा राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको जनवरी २० को पदग्रहण अघि उनका सल्लाहकारहरूसँग छलफल गरिएको थियो। दस्तावेजमा उक्त प्रस्तावसहित अमेरिकाले शीघ्र रूपमा विश्व स्वास्थ्य संगठनबाट बाहिरिने घोषणा गर्नुपर्ने र संगठनसँग व्यवहार गर्ने ' कडा नयाँ रणनीति' अपनाउनु पर्ने लगायतका सिफारिसहरु छन्।
साथै, सन् २०२७ मा डब्लुएचओको हालका प्रमुख टेड्रोस अधानोम गेब्रेयससको कार्यकाल समाप्त भएपछि संगठनको महानिर्देशकको रूपमा एक अमेरिकीलाई नियुक्त गर्न पनि सुझाव दिइएको छ।
ट्रम्पले पद सम्हालेपछि जारी गरेका कार्यकारी आदेशहरूमध्ये एक विश्व स्वास्थ्य संगठनबाट बाहिरिने निर्णय थियो। यदि यो लागू भयो भने, सन् २०२६ सम्म विश्व स्वास्थ्य संगठन आफ्नो सबैभन्दा ठूलो वित्तीय सहयोगदाता गुमाउनेछ। आदेशमा विश्व स्वास्थ्य संगठनले कोभिड-१९ महामारीको गलत व्यवस्थापन गरेको र अन्य राष्ट्रहरूको अत्यधिक प्रभावमा रहेको आरोप लगाइएको छ, जुन संगठनले अस्वीकार गरेको छ।
ट्रम्पले भनेका छन् कि यदि विश्व स्वास्थ्य संगठन 'पारदर्शी' भएमा अमेरिका पुन: फर्कन सक्नेछ, तर उनले सुधारका लागि के आवश्यक छ भन्नेबारे विस्तृत जानकारी दिएका छैनन्।
स्रोतहरूका अनुसार सुधार प्रस्ताव ट्रम्पले पद सम्हाल्नुअघि नै छलफलमा थियो, तर उनको प्रशासनले अन्य सिफारिसहरू लागू गर्नेछ वा छैन भन्ने अझै स्पष्ट छैन।
'प्रशासनले हालका प्रक्रिया र स्वास्थ्य निकायहरूको पुनरावलोकन गर्दै आवश्यक सुधारहरू लागू गर्नेछ,' ह्वाइट हाउसका प्रवक्ता कुश देसाईले भने। उनले विश्व स्वास्थ्य संगठन सम्बन्धी कुनै विशेष छलफलबारे भने प्रतिक्रिया दिन अस्वीकार गरे।
ट्रम्पको ट्रान्जिसन टिमको अनुरोधमा विशेषज्ञद्वारा तयार पारिएको प्रस्ताव अनुसार विश्व स्वास्थ्य संगठन संयुक्त राष्ट्र एजेन्सी मध्य सबैभन्दा अव्यवस्थित र कम प्रभावकारी एजेन्सी बनेको निष्कर्ष निकालिएको छ।
प्रस्ताव अनुसार, विश्व स्वास्थ्य संगठनले विगत दुई दशकदेखि प्रस्तावित सुधारहरू लागू गर्न असफल भएको छ, जसका कारण व्यवस्थापन र वैज्ञानिक विशेषज्ञता खस्कँदै गएको बताइएको छ।
प्रस्तावले विश्व स्वास्थ्य संगठनबाट बाहिरिनु अमेरिकाका लागि हानिकारक हुन सक्ने कुरा स्वीकार गरेको छ, तर संगठन सुधार नगरेसम्म त्यसको सदस्य रहनु पनि हानिकारक नै हुने तर्क गरेको छ।
विश्व स्वास्थ्य संगठनका रूपान्तरण निर्देशक सोरेन ब्रोस्ट्रमले यी आरोपहरू अस्वीकार गरेका छन्। एक अन्तरवार्तामा उनले महानिर्देशक टेड्रोस अधानोम गेब्रेयससको नेतृत्वमा विश्व स्वास्थ्य संगठनले अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठोस सुधारहरू गरेको दाबी गरे।
'हामीले पूर्ण रूपमा सुधार गरिसकेका छौँ, र हामी अझै सुधार गर्ने प्रक्रियामा छौँ,' उनले भने। उनले विश्व स्वास्थ्य संगठनलाई दाताहरूबाट स्वतन्त्र बनाउने, मुख्यालयबाहिरका देशीय निर्देशकहरूलाई थप स्वायत्तता प्रदान गर्ने र खर्चमा पारदर्शिता बढाउने कदमहरू चालिएको उल्लेख गरे।
उनका अनुसार, विश्व स्वास्थ्य संगठनको कार्यक्षेत्र अन्य संयुक्त राष्ट्रसंघीय एजेन्सीहरूभन्दा व्यापक भएकाले जटिल देखिन सक्छ, तर स्वास्थ्य संकटहरूमा यसको प्रतिक्रिया अव्यवस्थित छैन।
'यदि सदस्य राष्ट्रहरूले थप सुधारका लागि अनुरोध गर्दछन् भने, हामी त्यसलाई कार्यान्वयन गर्नेछौँ,' उनले थपे।
विशेष दूत नियुक्त गर्ने प्रस्ताव
ट्रम्प प्रशासनको प्रस्ताव दस्तावेजले २०२५ मा एक अमेरिकी विशेष दूत नियुक्त गर्ने माग गरेको छ, जसले ट्रम्प र व्हाइट हाउसलाई रिपोर्ट गर्नेछ र अर्को वर्ष निर्धारित निस्कासन अघि विश्व स्वास्थ्य संगठन सँगको सम्भावित सुधारहरूको बारेमा सम्झौताहरूको निरीक्षण गर्नेछ।
हाल, विश्व स्वास्थ्य संगठनसँगको समन्वय अमेरिकी राज्य विभाग र स्वास्थ्य तथा मानव सेवा विभागद्वारा सञ्चालित छ। नयाँ विशेष दूतले विश्व स्वास्थ्य संगठनको नेतृत्वमा पहिलो पटक अमेरिकी अधिकारी नियुक्त गर्न पहल गर्ने बताइएको छ।
'अमेरिकी नेतृत्वको कमीले विश्व स्वास्थ्य संगठनमा अमेरिकी कोषको दुरुपयोग भएको छ र संस्थाको प्रभावकारिता खस्किएको छ,' प्रस्तावमा उल्लेख छ।
तर, विश्व स्वास्थ्य संगठनका रूपान्तरण निर्देशक सोरेन ब्रोस्ट्रमका अनुसार कुनै पनि सदस्य राष्ट्रले एक महानिर्देशक प्रस्ताव गर्न सक्छ र आफ्नो उम्मेद्वारलाई समर्थन गर्न सक्छ। विश्व स्वास्थ्य संगठनको कार्यकारी बोर्डले प्रतिस्पर्धीहरूको छोटो सूची तयार गर्छ र त्यसपछि कम्तीमा दुई-तिहाई सदस्य राष्ट्रहरूको मत प्राप्त गर्ने उम्मेद्वारलाई भूमिकाको लागि चयन गरिन्छ।
अमेरिका विश्व स्वास्थ्य संगठनको सबैभन्दा ठूलो वित्तिय स्रोत हो, जसले हरेक वर्ष झण्डै १८ प्रतिशतरकम प्रदान गर्छ। सन् २०२३ मा अमेरिकाले ४०० मिलियन डलर स्वेच्छिक कोष र १३० मिलियन डलर अनिवार्य कोष उपलब्ध गराएको थियो।
तर, ट्रम्प प्रशासनले विश्व स्वास्थ्य संगठनसँग सहकार्य रोक्ने निर्णय गरिसकेको छ, जसमा अमेरिकी रोग नियन्त्रण तथा रोकथाम केन्द्रसँगको समन्वय प्रतिवन्ध पनि समावेश छ।
हालै, ४३ जना अमेरिकी सांसदहरूले ट्रम्पलाई विश्व स्वास्थ्य संगठनबाट अलग हुने योजनालाई पुनर्विचार गर्न अनुरोध गरेका छन्। साथै, सार्वजनिक स्वास्थ्य क्षेत्रका अभियन्ताहरू समेत यस निर्णयको कानुनी चुनौती दिने तयारीमा छन्।
'अमेरिकाले विश्व स्वास्थ्य संगठन सुधारका लागि संस्थाभित्रै बसेर सुधारको पहल गर्नु राष्ट्रको हितमा हुनेछ,' जर्जटाउन विश्वविद्यालयका वैश्विक स्वास्थ्य कानुन विशेषज्ञ प्राध्यापक लरेन्स गोस्टिनले भने।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1761637445.jpeg)
