विश्व स्वास्थ्य संगठनको तथ्याङ्कअनुसार प्रत्येक ४ मध्ये १ जना व्यक्तिको दैनिक हिँडाइ पर्याप्त मात्रामा पुगेको छैन। किशोरवस्थाका बालबालिकाहरु ८० प्रतिशतभन्दा बढी, पर्याप्त मात्रामा नहिँडेको विश्व स्वास्थ्य संगठनको तथ्याङ्क रहेको छ। अपर्याप्त मात्रामा हिँडाइका कारण मुटु रोग तथा कम उमेरमा मृत्युको जोखिम २० देखि ३० प्रतिशतले बढ्ने गर्छ। नियमित हिँडाइ शारीरिक तथा मानसिक दुवै स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक हुने गर्छ।
उच्च रक्तचाप ,मधुमेह, कोलेस्ट्रोल,मस्तिष्कघात, हृदयघात जस्ता रोगहरुको सम्भावनालाई शारीरिक सक्रियताले घटाउन सकिन्छ। विभिन्न प्रकारका क्यान्सरहरुका जोखिम न्यूनीकरणका लागि पनि शारीरिक सक्रियता महत्वपूर्ण मानिन्छ। स्तन तथा आन्द्राको क्यान्सरलाई घटाउनका लागि सक्रिय जीवनशैली आवश्यक पर्ने गर्छ। पर्याप्त मात्रामा हिँड्ने मानिसहरुको मानसिक स्वास्थ्य राम्रो भएको हामी पाउँछौं। पर्याप्त मात्रामा हिँड्ने मानिसहरुको हाडजोर्नी समेत बलियो हुने गर्छ।
कति हिँड्न जरुरी?
मानिसहरुमा यसबारेमा थुप्रै भ्रमहरु रहेको पाइन्छ। अधिकांश मानिसहरुमा दैनिक कति हिँड्नुपर्छ भन्ने कुराको ज्ञान छैन। कोही व्यक्ति लामो समयदेखि शारीरिक रुपमा निक्रिय रहेको छ भने चाँडै मृत्यु हुने जोखिम बढी हुन्छ। यदि उमेर ढल्केका मानिसहरु समेत हिँड्नु हुँदैंन भने मृत्युको जोखिम बढ्ने गर्छ। सक्रिय जीवनशैली भएका मानिसहरुले आफूलाई अचानक हुने मृत्युबाट जोगाउन सक्छ।
दुर्भाग्यको कुरा भन्नुपर्छ आजको विश्वमा विकास भइरहेका विभिन्न प्रकारका खोज तथा अनुसन्धानले हामीलाई निस्क्रिय जीवन दिइरहेका छन्। त्यसैले आज मानिसहरु दिन प्रतिदिन शारीरिक रुपमा निष्क्रिय भइरहेको अवस्था छ। यसबारे ज्ञान हुँदाहुँदै पनि हामीले यसको समाधान गर्न सकेको अवस्था छैन।
मानव शरीरको निर्माण प्रतिदिन ६० किलोमिटरसम्मको हिँडाइलाई थेग्न सक्ने गरी बनाइएको मैले एक लेख पढेर थाहा पाएँ। हिँडाइका कारण मानव शरीरमा आउने पसिनाले मान्छेलाई झनै बढी उर्जा दिने विभिन्न अनुसन्धानहरुबाट पत्ता लगाइएको छ। गाउँ तथा सहर बसाईंका क्रममा मानिसहरुको हिँडाइमा फरक पर्नेगर्छ। सहरीया जीवनशैलीले मानिसलाई अल्छीपना उपहार दिएको छ। जसका कारण गाउँमा भन्दा सहरका मानिसहरु उच्च रक्तचाप, मधुमेह, मोटोपना, कोलेस्ट्रोरेल जस्ता समस्याबाट पिडित भएका छन्।
विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार प्रत्येक व्यक्तिले दैनिक आधा घन्टा हिड्नुपर्ने हुन्छ। आधा घन्टामा उसले छिटो छिटो तीन किलोमिटरसम्म हिड्नुपर्ने हुन्छ। विस्तारै हिँड्नेहरुले दैनिक ५ किलोमिटर हिँड्नु आवश्यक छ। मांशपेशी चलाउने शारीरिक व्यायाम सातामा एक पटक मानव शरीरलाई आवश्यक पर्छ। विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार उच्च रक्तचाप, कोलेस्ट्रोरेल , मधुमेह जस्ता समस्या भएका व्यक्तिहरुले यसको दोब्बर हिँड्नुपर्ने हुन्छ। २० वर्ष उमेर काटिसकेपछि सहरमा बस्ने जोसुकैलाई पनि प्रेसर, सुगर जस्ता समस्या आउने गर्छन्। त्यसैले त्यस्ता व्यक्तिले दैनिक ६० मिनेट हिड्ँनैपर्ने हुन्छ।
उमेर बढ्दैं जाँदा मानिसमा रोग पनि बढ्दै जाने गर्छ। प्रदुषण तथा वंशाणुगत कारणले लाग्ने रोग बाहेक अन्य रोगहरु लाग्न नदिनका लागि मानिसको प्रयत्नले पनि काम गर्छ। मानिसले शारीरिक व्यायामद्वारा भने रोग लाग्ने सम्भावनालाई भने कम गर्न सक्छ।
कुन उमेरका मानिसले दैनिक कति समय हिँड्ने?
३० वर्षभन्दा कम उमेरका व्यक्तिले दैनिक आधा घन्टा हिँड्नैपर्ने हुन्छ। ३० देखि ४५ वर्षसम्मका मानिसहरुले दैनिक ४५ मिनेटसम्म हिँड्नुपर्ने हुन्छ। ४५ वर्षदेखि ६० वर्षसम्मका मानिसले भने दैनिक १ घन्टासम्म हिँड्नु फाइदाजनक हुन्छ। त्यस्तै ६० देखि ८० वर्षका मानिसहरुले दैनिक विस्तारै २ घन्टा हिडेको स्वास्थ्यका लागि हितकर हुन्छ। यसरी हिडेमा अचानक हुने मृत्यु तथा अन्य स्वास्थ्य समस्याबाट बँच्न सकिन्छ।
मेरो उपचार अनुभवमा शारीरिक रुपमा सक्रिय जीवनशैली अपनाउने बिरामीहरुमा कमै रोग पत्ता लागेको पाएको छु। तर जो व्यक्ति शारीरिक रुपमा निष्क्रीय छ त्यस्ता व्यक्तिलाई सुगर,प्रेसर लगायतका विभिन्न रोगहरुको बढी लागेको पाउन सकिन्छ। शारीरिक रुपमा सक्रिय जीवनशैली अपनाउने मानिसहरु मानसिक रुपमा समेत स्वस्थ भएको पाइन्छ। शारीरिक रुपमा सक्रिय जीवनशैली अपनाएमा मुटु रोग लाग्ने सम्भावना घटाउनका लागि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ।
(वरिष्ठ मुटु रोग विशेषज्ञ डा ओम मूर्ति अनिलसँगको कुराकानीमा आधारित)
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
