काठमाडौं- सर्वोच्च अदालतले उमेर सम्बन्धी विवादमा विस्तृत व्याख्या गरेको छ। प्रधानन्ययाधीश (तत्कालीन न्यायाधीश) विश्वभरप्रसाद श्रेष्ठ र न्यायाधीश हरिप्रसाद फुँयालको इजलासले उमेर गणना सम्बन्धी विवादमा विस्तृत व्याख्या गरेको हो। एक नाबालक भएको दाबी गरेका व्यक्तिको बन्दी प्रत्यक्षीकरण सम्बन्धी मुद्दामा उक्त इजलासले यस्तो व्याख्या गरेको हो।
मुलुकी देवानी संहिता र बालबालिका सम्बन्धी ऐन २०७५ ले १८ वर्ष पूरा नभएको व्यक्तिलाई बालबालिका मान्नैपर्ने भनेको छ।
फैसलामा उमेर गणना गर्दा व्यक्ति जन्मेको दिनलाई एक दिन कायम गरी गणना हुने भनेको छ। हालै सार्वजनिक भएको पूर्णपाठमा १८ वर्ष पूरा हुन कुल ६ हजार ५७० दिन पूरा हुनुपर्ने भनी व्याख्या गरिएको छ।
रमेश नेपाली (नाम परिवर्तन)ले दायर गरेको बन्दीको निवेदनमा सर्वोच्चले यस्तो व्याख्या गरेको हो। २०७८ असार १२ गते एक सञ्चार गृहबाट ल्यापटप चोरीको आरोपमा पक्राउ परेका नेपालीले आफूलाई नाबालकको रुपमा सुधार गृहमा राख्नुपर्नेमा जेलमा वयस्क कैदीहरुसँग राखेको भन्दै बन्दीको निवेदन सर्वोच्चमा दायर गरेका थिए। त्यस्तै उनले मुख्य न्यायाधीश नृपध्वज निरौलाको घरको मुख्य ढोकामा राखेको ग्रागी पनि चोरेको र अन्य स्थानमा पनि चोरी गरेको देखिएको थियो।
नकबजनी चोरीमा उनी विरुद्ध भक्तपुर जिल्ला अदालतमा मुद्दा दायर भएको थियो। जिल्ला अदालतले थुनछेक आदेश गर्दै उनलाई पुर्पक्षका लागि थुनामा पठाउने आदेश गर्यो। उनलाई डिल्लीबजार कारागारमा पठाइएको थियो।
नाबालक उमेरको व्यक्तिलाई अन्य वयस्क कैदसँगै थुनामा राखेर प्रत्येक व्यक्तिको सम्मानापूर्वक बाँच्न पाउने हक खोसिएको दाबी गर्दै सर्वोच्चमा बन्दीको निवेदन दर्ता भएको थियो। सरकारी वकिलले उनी १८ वर्षको भएकाले पुर्पक्षका लागि कारागारमा थुनामा पठाउन सक्ने माग गरेको थियो। तर निवेदकले आफूलाई १८ वर्ष पूरा नभई वयस्क कैदीसँग राख्न नमिल्ने भन्दै सर्वोच्चमा चुनौती दिएका थिए। उक्त चुनौतीमा फैसला सुनाउँदै सर्वोच्चले जन्म दिनलाई एक दिन मानेको हो।
‘उमेर गणना गर्ने सम्बन्धमा विभिन्न देश, समाज र संस्कृतिमा भिन्न तरिकाहरु विद्यमान भए तापनि नेपालमा सरकारको कामकाज वा कार्यालयको प्रयोजनका लागि समेत बालबालिकाको जन्म भएको मितिदेखि अर्को वर्षको जन्मदिनलाई एक वर्ष मानी अर्थात् जन्मदिनलाई एक दिन पूरा भएको गणना गर्नुपर्ने देखिन्छ,’ फैसलाको पूर्णपाठमा भनिएको छ, ‘एक वर्षको ३६५ दिन मान्दा सामान्यतया १८ वर्षको ६ हजार ५ सय ७० दिन पूरा गरेको व्यक्तिलाई विद्यमान कानुनी प्राणाली भित्र वयस्क व्यक्ति मान्नुपर्ने देखिन्छ।’
प्रचलित नेपाली कानुन तथा अन्तर्राष्ट्रिय कानुन अनुसार उमेरको गणना गर्दा जन्मदिनलाई एक दिन मान्दा ३६५ दिनलाई एक वर्ष मानी जन्ममितिबाट सामान्यतया ६५७० दिन पूरा गरेको व्यक्तिलाई १८ वर्ष पूरा भएको मान्नुपर्ने फैसलाको पूर्णपाठमा भनिएको छ।
सर्वोच्चले यसरी उमेरको गणना गर्दा निवेदक नेपाली २०६० साल वैशाख १२ गते जन्मेको र घटना भएको मिति २०७८ असार १५ गते १८ वर्ष पूरा भएको भन्दै पुर्पक्षका लागि थुनामा राख्ने निर्णय सदर गर्दै बन्दीको निवेदन खारेज गरेको छ। सर्वोच्चको यो व्याख्यापछि अब उमेर विवाद आएमा यही फैसला अनुसार गणना गरिने भएको छ।
पूर्ण पाठ
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
