धनगढी– कैलालीको भजनी नगरपालिका- ८ की पार्वती विक सोनाफाँटास्थित हुलाकी सडकमा त्रिपालमा बसेकी छिन्। साउन २२ गतेदेखि परेको अविरल वर्षाले घरभित्र पानी पसेपछि उनी सडकमा त्रिपाल लगाएर बसेकी हुन्।
यो वर्ष मात्रै नभएर हरेक वर्षायाममा उनको सोही सडकमा बास हुन्छ। सडकको किनारामा बनाइएका पालभित्र बसेकी पार्वतीले भनिन्, ‘हरेक वर्ष घर भित्र पानी पस्छ। अनि यही सडकमा बास हुन्छ।’
घर भित्र रहेको अन्नपात र खेतको धान पनि सबै बाढीले पुरेको उनको भनाइ छ। उनले भनिन्, ‘खोला बढ्दा बाढीले गहुँ, धान, सबै सम्पत्ति सत्यानास भइहाल्यो। अब वर्षभरि केले गुजारा चलाउने होला?’
हुलाकी सडकमै त्रिपालमा छोराछोरीसहित बसेकी छन् मीना चौधरी। उनको घर बाढीले क्षतविक्षत बनाएको छ। खाट, लत्ता-कपडा, भाँडाकुँडासम्म बचेका छन्। ‘खानपिनको निकै समस्या छ,’ उनले भनिन्, ‘तीन दिनसम्म चाउचाउ, चिउरा खाएर बसेकी छु। सरकारका प्रतिनिधिहरु कोही पनि आएनन्।’
भजनी नगरपालिका- ८ जनकपुरका मानसिंह चौधरीले घरमा नदीको बहाव बढेर घरभित्र नदी पस्न लागेपछि सडकमा काठले बनेको बेड ल्याएका छन्। उद्धार टोलीले नदी पसेका गाउँका वस्तीका मानिसलाई सडकमा डुङ्गाबाट सडकमा ल्याइरहेको छ।
नगरपालिकाका नगर प्रमुख केवल चौधरी भन्छन्, ‘कोही घरमा छन्। कोही सडक त कोही बनमा बसोबास गरिरहेका छन्। बानमा समेत घरमै बस्न चाहने घरपरिवार पनि छन्।’ पानीको सतह थप बढेपछि क्षति पनि बढ्दा उनीहरु चिन्तित छन्।
‘भकारी (डेहरी) धान, गहुँ, तोरी, सबै बाढीले डुबायो,’ मानसिंहले भने, ‘खेतको धानमा पनि क्षति पुग्यो। सरकारले अब खानलाई रासनको व्यवस्था गर्नुपर्छ।’
भजनी नगरपालिकामा पानीको सतह बढ्दै गएपछि बाढी पीडितहरु विस्थापित भएका छन्। घरभित्र राखिएको अन्नपात बगाउँदा के खाने भन्ने समस्या छ। सडकमा बस्दा समेत नगरपालिकाबाट पनि बाहेक केही पाएका छैनन्। नगरपालिका र सुरक्षा निकाय अहिले खोज, उद्धारमा व्यस्त छ। अहिलेसम्म मानवीय क्षति नभए पनि धेरै घरपरिवार विस्थापित तथा सडक अवरुद्ध भएको जिल्ला प्रशासन कार्यालय कैलालीले जनाएको छ।
भारी वर्षाले भजनी नगरपालिका वडा नम्बर २, ३, ५, ७, ९ र ८ वडा प्रभावित भएका छन् भने कैलारी गाउँपालिकाको वडा नम्बर ७, टीकापुर नगरपालिकाको वडा नम्बर ६ र ७, जानकी गाउँपालिकाको १, ४ र ७, जोसीपुर गाउँपालिकाको वडा नम्बर ३, गोदावरी नगरपालिकाको वडा नम्बर ४ तथा धनगढी उपमहानगरपालिकाको वडा नम्बर १५ प्रभावित भएका छन्।
दिगो समाधान खोजियोस् : बाढीपीडित
भजनी नगरपालिका- ९ की सिर्जना बमको घरमा नदी पसेपछि सामुदायिक बनभित्र खुला आकाशमा बसेकी छन्। हरेक वर्ष नदीले निम्त्याउने बाढीबाट हैरानी खेप्दै आएकी उनले भनिन्, ‘सरकारले दिगो समाधानको योजना ल्याउनुपर्छ। यस वर्ष पानीको सतह बढी हुँदा यहाँका सबै घर डुबानमा परे। या त सरकारले उच्च घरको व्यवस्था गर्नुपर्छ, नत्र सुरक्षित ठाउँमा बसोबासको व्यवस्था मिलाउनुपर्छ।’
उनले बस्ती बचाउने योजना ल्याउन सरकारसँग माग गरिन्। तत्कालका लागि जैविक तटबन्धन योजना ल्याएर र दिगो रुपमा बस्ती संरक्षण गर्न ‘र्याम्प ड्याम’ को कार्यक्रम अघि बढाउन उनले सुझाव दिइन्।
भजनी नगरपालिकाको कान्द्रा, मोहना र पथरैया नदीका कारण बस्ती जोखिममा पर्दै आएका छन्। योसँगै काँडा नदीले पनि सो बस्तीमा असर गर्ने गरेको स्थानीय वीरबहादुर चौधरीले बताए। उनले कटान रोक्न राज्यबाट कुनै पनि पहल नभएको गुनासो गरे।
पहिरोपीडित धर्नामा
भारी वर्षा भइरहँदा समेत आफूहरुको व्यवस्थापन नभएको भन्दै चुरे गाउँपालिकाका पहिरो पीडित मुख्यमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषदको कार्यालयमा धर्नामा छन्।
आर्थिक वर्ष २०७६/७७ मा पहिरोका कारण विस्थापित भएका परिवारको उचित बासस्थानको व्यवस्थापन नभएको भन्दै उनीहरु कार्यालय अगाडि धर्नामा बसेका हुन्। तर गाउँपालिकाले उनीहरुको बासस्थानको टुङ्गो लगाउँदा समेत उनीहरु सो स्थानमा बस्न मानेका छैनन्। गाउँपालिकाका अध्यक्ष चक्रबहादुर बोगटीले भने, ‘तराईमै बसोबासको व्यवस्था हुनुपर्छ भनेपछि हामी के गर्न सक्छौं। हामीले यहाँ बसोबासको व्यवस्थापन गरेका छौं तर, बस्न नमानेर धर्नामा छन्।’
वैज्ञानिक मापदण्ड विपरीत वर्षेनी सडक खन्न थालेपछि कैलालीको चुरे गाउँपालिकाका विभिन्न वडामा पहिरोको जोखिम बढिरहेको छ। पहिरोका कारणले गाउँ नै विस्थापित भइरहेका छन्। चुरे गाउँपालिकाको गोपाले, काफलगैरा, माल, निगलाडी, पट्रेनी, गुणी लगायतका गाउँमा पहिरोका कारण गाउँ नै विस्थापित हुन थालेका हुन्।
चुरे गाउँपालिकाका एक सय घरपरिवारहरु सो समयमा विस्थापित भई राष्ट्रिय बनमा बसोबास गरिरहेका थिए। तर उनीहरु बसोबास गरिरहेको स्थानमा गैरपहिरो पीडित पुग्दा गत वर्ष डिभिजन बन कार्यालय कैलालीले सो वस्ती हटाएको छ। वस्ती हटेपछि उनीहरु उचित बास स्थानको माग गर्दै विभिन्न आन्दोलनका कार्यक्रम गरिरहेका छन्।
जिल्ला प्रशासन कैलाली र चुरे गाउँपालिकाले यकिन पहिरो पीडितको तथ्यांक निकाल्दा एक सय घरपरिवार मात्र वास्तविक पीडित रहेका थिए। त्यसपछि उनीहरुको व्यवस्थापनका लागि चुरेमै घर जग्गाको व्यवस्थापन गरिए पनि बस्न मानेनन्। अहिले उनीहरुले धर्ना कार्यक्रम जारी राखेका छन्।
नेपाली कांग्रेसका नेता तथा प्रदेश सभा सदस्य प्रकाश बमले भने, ‘पहिरो पीडितहरुको चुरेमै उचित बासस्थानको व्यवस्थापन गरिएको छ। तर उनीहरु त्यहाँ बस्न मानेनन्। अहिले उनीहरु तराईमै व्यवस्थापन गर्नुपर्छ भन्छन्। जो कुरो जायज होइन।’
सात पहाडी जिल्ला पुग्न असहज
कैलालीको गोदावरी नगरपालिका- ४ भ्यागुतेपानी र चुरे गाउँपालिकामा पहिरोका कारण सडक भाँसिदा आवतजावतमा समस्या रहेको छ। सुरक्षा निकाय तथा सडक डिभिजन कार्यालयले सो सडक खुलाउन प्रयास गरिरहेको भए पनि नियमित परिरहेको वर्षाका कारण समस्या भइरहेको छ।
सहायक राजमार्ग नहुँदा प्रदेशका सात जिल्लामा रहेका मानिसलाई तराई र तराईका मानिसलाई अन्य जिल्लामा पुग्न असहज भएको छ। सरकारले धनगढी–स्याउँले–दिपायल सडकखण्ड, सेती लोकमार्ग समयमै निर्माण नगर्दा अहिले पहाडी सात जिल्लासँग सम्पर्क अवरोध रहेको छ।
कहिले हुन्छ व्यवस्थापन
मानवीय क्षति हुँदा स्थिर हुने सरकार अहिले तराई क्षेत्रमा भइरहेको डुबान तथा पहिरोका कारण भइरहेको क्षतिबारे सरकार मौन रहेको छ। सडक सुचारु गर्न सरकार लागिरहेको छ तर पहिरोपीडितको उचित व्यवस्थापनमा सरकारले ध्यान दिएको छैन। तराईमा वर्षेनी आउने बाढीका कारण डुबान क्षेत्रको उचित व्यवस्थापनमा सरकार कमजोर भइरहेको छ।
सरकार खोज, उद्धार तथा राहत तथा राहतलाई प्राथमिकता राखे पनि व्यवस्थापनमा ध्यान नदिँदा बाढी तथा पहिरो पीडितले जहिले विस्थापित हुनुपरेको छ।
भजनी नगरपालिकाका केबल चौधरी भन्छन्,‘उच्च घर तथा उच्च सडक नै बाढीपीडित समस्या समाधानको विकल्प हो।’ भजनीमा कान्द्रा, मोहना, कर्णाली नदीको जोखिम छ भने खुटिया, शिवगंगा लगायत सहायक नदीको जोखिममा तटीय क्षेत्र रहेका छन्।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
