स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन (स्ववियु) विद्यार्थीको मतद्वारा चुनिने वैधानिक संस्था (निकाय) मानिन्छ, जसले विद्यार्थीलाई विश्वविद्यालयको नीति, पाठ्यक्रम र शैक्षिक कार्यक्रमसँग जोड्छ। समय र परिस्थितिअनुसार विश्वविद्यालयको पाठ्यक्रम र शैक्षिक कार्यक्रममा गर्नुपर्ने आवश्यक परिमार्जन र परिस्कृत शैक्षिक वातावरण निर्माणका लागि स्ववियुको भूमिकालाई महत्त्वपूर्ण मानिन्छ। विश्वका धेरै प्रतिष्ठित विश्वविद्यालयमा पनि स्ववियु वा विद्यार्थी मञ्चहरु हुन्छन्, जसले विद्यार्थीको हकहितका साथै विश्वविद्यालयको शैक्षिक गुणस्तर अभिवृद्धिमा रचनात्मक भूमिका खेलेका हुन्छन्।
नेपालकै जेठो विश्वविद्यालय, त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा पनि स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन छ। तर, १४ वर्षदेखि त्यसको वैधानिक अस्तित्व भने छैन। २०६५ सालयता स्ववियु निर्वाचन हुन सकेको छैन। विद्यार्थी संगठनहरुले आगामी फागुनभित्र स्ववियु निर्वाचन गरिसक्न भन्दै त्रिविका विभिन्न निकायको ध्यानाकर्षण गराइरहेका छन्। केही दिन अगाडि मात्रै विद्यार्थी संगठनहरुले त्रिविका उपकुलपति धर्मकान्त बास्कोटालाई भेटेर फागुन १४ भित्रै स्ववियु निर्वाचन गराउन ज्ञापनपत्र पनि बुझाएका थिए।
राष्ट्रिय राजनीति नै संक्रमणकालीन अवस्थाबाट गुज्रेको अवस्थामा ओझेलमा परेको ‘विद्यार्थी राजनीति’ अबको स्ववियु चुनावबाट पुन: लयमा फर्किने आम अपेक्षा छ। तर, स्ववियु चुनाव फागुन १४ भित्रै सम्पन्न हुने विषयमा भने अझै विश्वस्त हुने अवस्था छैन। स्ववियु चुनावको तालिका, तयारी लगायत विषयमा नेपाल लाइभका भूपेन्द्र शाह ठकुरीले त्रिविको विद्यार्थी कल्याण तथा खेलकुद निर्देशनालयका निर्देशक पशुपति अधिकारीसँग गरेको कुराकानी:
विद्यार्थी संगठनहरु फागुन १४ मै स्ववियु निर्वाचन हुने भनेर तयारीमा लागेको बताइरहेका छन्। विश्वविद्यालयले कसरी तयारी गरिरहेको छ?
स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन (स्ववियु)का विषयमा हामीले त्रिभुवन विश्व विद्यालयका ९ वटै डिन र परीक्षा नियन्त्रकहरुमार्फत् परामर्श लिइसक्यौं। २० वटा विद्यार्थी संगठनहरुसँग पनि छलफल र परामर्श लिइसकेका छौं। सबैले स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियनको चुनाव गर्नुपर्छ भनेर ऐक्यबद्धता जाहेर गर्नुभएको छ।
विद्यार्थी संगठनहरुले फागुन १४ गते निर्वाचन गर्नुपर्छ भनेर भनिरहेको अवस्था छ। त्रिविले भने फागुन २८ गते निर्वाचन गरौं भनेर प्रस्ताव गरेको अवस्था छ। विद्यार्थी संगठनले फागुन १४ गतेलाई डेटलाईन बनाएर फागुन २८ गतेको विषयलाई पनि अप्सनको रुपमा स्वीकार गरेका छन्। फागुन १४ वा २८ गते हुन नसकेको अवस्थामा चैत १४ गतेभन्दा पछाडि जानु हुन्न भने विद्यार्थी संगठनहरुको भनाइ छ।
त्रिविको क्यालेन्डरअनुसार स्ववियु निर्वाचन फागुन १४ मै हुनुपर्ने हो। तर विश्वविद्यालयले आफ्नो क्यालेन्डर किन कार्यान्वयन गर्न सक्दैन?
स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियनको निर्वाचन विगत १४ वर्षदेखि रोकिएको छ। आन्तरिक तालिकाहरु, परीक्षा तालिकाहरु, परीक्षा नतिजाहरु, भर्नाहरुको कुराको शीलशीलामा फागुन १४ भन्दा फागुन २८ गते नै उपयुक्त हो कि भन्ने सुझाव डिनहरु र परीक्षा नियन्त्रण कार्यालयमार्फत् प्राप्त भएको छ। विद्यार्थीहरुले आफूहरु जतिबेला पनि चुनाव गर्न तयार रहेको भनिरहेका छन्। निर्वाचन गर्नुहोस्, गर्नुपर्छ भन्ने कुरा विद्यार्थीहरुको छ। यसै सन्दर्भमा हामी यही हप्ता विद्यार्थी परिषद्को बैठक बोलाउँदै छौं। त्यसपछि छलफल गरेर हामी कार्यकारीमा सिफारिस गर्छाैं।
स्ववियु निर्वाचन नहुँदा विश्वविद्यालयलाई के–कस्तो असर पुगेको छ?
स्ववियु नहुँदा विद्यार्थीहरुले सिनेटमा भाग लिन पाइएका छैनन्। डेडलक छ। सिनेटमा विद्यार्थीहरुको पहुँच छैन। क्याम्पस सञ्चालक समितिमा विद्यार्थीको पहुँच छैन। धेरै विद्यार्थीहरु कानुनसम्मत छैनन्। विद्यार्थीहरुले आफूलाई स्वघोषित नेता भनेर विभिन्न कामहरुमा बाधा सिर्जना गर्ने काम पनि भइरहेको छ। त्यो भएको हुनाले स्ववियु निर्वाचन अनिवार्य हुनुपर्ने देखिन्छ।
विगतका स्ववियु निर्वाचनमा विद्यार्थीहरुबीच नै विवाद र झडप हुने गर्थे। स्ववियु चुनावमा झडप हुनु सामान्य विषय हो भन्ने तरिकाले लिइन्छ। अपेक्षाअनुसार किन शान्तिपूर्ण तरिकाले स्ववियुको निर्वाचन हुन सक्दैन?
विद्यार्थीहरुबीच झगडा हुनुपर्ने कारण त केही देखिँदैन। स्ववियु भनेको विद्यार्थीको नेतृत्व विकास गर्ने ठाउँ पनि हो। त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा नीति निर्माण गर्ने, विद्यार्थीहरु क्याम्पसको सञ्चालक समितिमा बस्ने कुरा रातो किताबमै व्यवस्था छ। रातो किताबमा व्यवस्था भए बमोजिम विद्यार्थीहरुको हाल नीति निर्माणमा पहुँच भएको देखिँदैन।
विद्यार्थीको पहुँच नभएको हुनाले विद्यार्थी संगठनहरुले पनि स्ववियु बचाउन भूमिका खेल्नुपर्ने हुन्छ। त्यसैले हामीले यसलाई बचाउनु पर्छ। विद्यार्थी संगठनहरुले पनि स्ववियु निर्वाचन शान्तिपूर्ण तरिकाले नै सम्पन्न गर्नुपर्नेमा जोड दिन्छन्। झडप हुन नहुने हो। स्ववियु निर्वाचनमा अशान्ति मच्चाउनुपर्ने कुनै कारण छैन।
स्ववियु चुनाव त विद्यार्थीहरुका लागि उत्सव हुनुपर्ने हो। आगामी स्ववियु चुनावालाई विद्यार्थीको उत्सवमा रुपान्तरण गर्नेगरी विश्वविद्यालयले केही योजना बनाएको छ?
स्ववियु निर्वाचनबारे हामी योजनाबद्ध तरिकाले अगाडि बढिरहेका छौं। सोही बमोजिम प्रक्रिया अगाडि बढाइरहेका छौं। स्ववियु विद्यार्थीलाई पनि चाहिएको छ, विश्वविद्यालयलाई पनि चाहिएको छ। भर्खरै संघीय र प्रादेशिक निर्वाचन सम्पन्न भइसकेको हुनाले स्ववियु निर्वाचन गर्ने कुरामा सबै उत्साहित देखिन्छन्। विश्वविद्यालयलाई पनि अति आवश्यक भएको हुनाले पनि यसपटक स्ववियु निर्वाचन हुन्छ भन्ने लाग्छ। अरु बाधाहरु त सिर्जना गरिने बाधाहरु हुन। ती बाधाहरुले खासै असर गर्दैन।
विद्यार्थी संगठनहरुबाट तपाईंहरुले गरेको अपेक्षा चाहिँ के हो?
विद्यार्थी संगठनहरुसँग हाम्रो अपेक्षा भनेको शान्तिपूर्ण ढंगबाट आफ्नो नेतृत्व आफैं छनौट गर्ने हो। उहाँहरुले शान्तिपूर्ण तरिकाले स्ववियु निर्वाचन गर्ने कुरामा पनि सहयोग गर्नुहुन्छ भन्ने अपेक्षा हामीले गरेका छौं।
स्ववियु निर्वाचन नजिकिँदै गर्दा विश्वविद्यालयले भर्ना खुलाउने र विद्यार्थी संगठनहरुले पनि निर्वाचनको प्रयोजनकै लागि फेक विद्यार्थी भर्ना गरेको देखिन्छन्। यस्तो किन गरिन्छ?
अहिले स्ववियु निर्वाचन लड्नका लागि २८ वर्षीय उमेर हदको व्यवस्था छ। २८ वर्ष नाघेको विद्यार्थी स्ववियुको उम्मेदवार हुन पाउँदैन। पढ्नका लागि त जुन उमेर समूहकाले पनि पढ्न पाउने भयो। नेतृत्व २८ वर्ष र निर्वाचन मिश्रित प्रणाली अनुसारको हुनुपर्ने स्ववियुको विधानमा उल्लेख गरिएको छ। ५० प्रतिशत प्रत्यक्ष र ५० समानुपातिक भएको हुनाले यसमा विद्यार्थी भर्नाको विषयले खास असर हुन्छ जस्तो लाग्दैन।
भर्ना नगरिकन स्ववियु निर्वाचन गर्नु सम्भव छैन। कतिपयको इन्ट्री हुन जरुरी पनि हुन्छ। स्नातक प्रथम वर्षको भर्ना सकिसकेको छ। औपचारिक रुपमा भर्ना भइसकेको छ। स्नातकोत्तरको भर्ना खुलेको छ। स्ववियुको कार्यतालिकासहित हामीले भर्ना बन्द गर्ने, त्यसपछि स्ववियु निर्वाचनको मिति तोक्ने र भर्ना बन्द गर्ने कुरा सबै एकै चोटी हुन्छन्।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
