काठमाडौं– अमेरिकी नागरिक कितिया पावलोस्की दुर्लभ हिउँ चितुवा खिच्न नेपाल आइन्। उनको अमेरिकाबाट नेपालको यात्रा मात्र दुर्लभ हिउँ चितुवालाई आफ्नो क्यामेरामा कैद गर्नु थियो। कितियाको यात्रा नेपालका विभिन्न पहाडदेखि सुरु भएर सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्जमा गएर अन्त्य हुन्छ।
उनले आफ्नो यात्रा काठमाडौं हुँदै मुस्ताङतर्फ सुरु गरेकी थिइन्। तल्लो मुस्ताङको कालीगण्डकी किनारबाट दुर्लभ हिउँ चितुवाको खोज सुरु गरेकी उनी अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्रमा पर्ने मुस्ताङको कालीगण्डकी किनार हुँदै उत्तरतिर लागिन्।
उनको पहिलो यात्रा माटो नै माटोले बनेको लुप्रा गाउँमा गएर रोकिन्छ। उनले त्यहाँको स्थानीयलाई सोधपुछ गर्छिन् र जवाफ पाउँछिन्, ‘हिउँ चितुवा हामी र हाम्रा गाइवस्तुको लागि भूत हो, कतिखेर आएर लग्दिन्छ थाहा हुँदैन।’
स्थानीयको कुरा सुनेपछि कितिया झन् उत्साहित बनिन्। तर मनमा डर पनि थियो। स्थानीयले भनेकै गाउँ नजिककै नदी किनारमा हिउँ चितुवाको पाइला फेला पारिन्। खोजका लागि उनको यो पहिलो सफलता थियो।
त्यसपछि उनको यात्रा अन्नपूर्ण क्षेत्रबाट सगरमाथातिर लाग्छ। उनी लुक्लाबाट दूधकोशीको घाटी हुँदै माथि खुम्बु क्षेत्र पुग्छिन्। उनी हिउँ चितुवाको पाइला पछ्याउँदै अघि बढिरहिन् र उनको मिहेनतको सफलता एका बिहानै करिब १८००० फिटको उचाइमा हात लाग्यो।
आफूले बोकेको क्यामेराबाट पहिलो हिउँ चितुवाको तस्बिर कैद गरिन्। त्यसपछि उत्साहित बनेकी कितिया झन् उकालो लागिन्। अलिक पर पुमोरि हिमालतर्फ हेर्दा उनले एउटा कालो छायाँ देखिन्। सुरुमा ढुंगाको छायाँ होला भन्ने सोचेकी कितियाले अन्त्यमा हिउँ चितुवा भएको पक्का गरिन्, अनि तस्बिर खिच्न सुरु गरिन्।
उनले खिचेका तस्बिरहरु अहिले सामाजिक सञ्जालमा भाइरल बनेका छन्। सबैले उनको साहसको प्रशंसा गरेका छन्। अमेरिकाबाट नेपाल आएर खिचेका ती तस्बिरले संसारभर माया पाएका छन्।
को हुन कितिया पावलोस्की ?
कितिया पावोल्स्की अमेरिकन नागरिक हुन्। जो बिगत लामो समयदेखि फोटोग्राफी गर्दै आएकी छन्। उनले विभिन्न विधामा फोटो खिच्ने गरेकी छन्। यही सिलसिलामा उनी हिउँ चितुवाको तस्बिर खिच्न नेपाल आएकी हुन्।
हिमाली भूत भनेको के हो?
हिउँ चितुवालाई नेपाली, विशेष गरी हिमाली क्षेत्रमा हिमाली भूतका नामले पनि चिनिन्छ। यो जनावर मानव वस्तीबाट टाढै बस्छ। हिउँ चितुवाको बासस्थान करिब १०,००० फिटबाट सुरु भएर १९,००० फिटको उचाइसम्म हुन्छ। हिउँ चितुवा एसिया, त्यसमा पनि तिब्बती क्षेत्रमा बढी पाइन्छ।
के नेपाली फोटोग्राफरहरुले दुर्लभ हिउँ चितुवाको तस्बिर कैद गरेका छैनन्?
यतिबेला सामाजिक सञ्जालमा कितियाले खिचेको दुर्लभ हिउँ चितुवाको तस्बिर भाइरल बनिरहेका छन्। उनको तस्बिरले मायाँ पाइरहँदा नेपाली पत्रकारलाई भने त्यत्तिको पनि हिम्मत नभएको भन्दै दुत्कारियो। केहीले भने त्यसको खण्डन गर्दै कितिया अमेरिकी फोटोग्राफर भएकाले प्रशंसा गरिएको र नेपाली फोटो पत्रकारको कामको खोजी नै नगरी विरोधमा उत्रिएको भन्दै प्रतिवाद गरेका छन्।
यस्तै कितियाले खिचेको तस्बिरले मिडियामा राम्रो कमभरेज पाएको, तर नेपाली फोटोग्राफरले खिचेका तस्बिरले किन ठाउँ पाएनन् भन्दै विरोध पनि भइरहेको छ। के साँच्ची नेपाली फोटोग्राफरले त्यस्तो तस्बिर खिचेका छैनन्? नेपाली फोटोग्राफरले पनि विभिन्न समयमा आफ्नो ज्यानको बाजी राखेर दुर्लभ हिउँ चितुवाको तस्बिर कैद गरेका छन्।
वाइल्डलाइफ फोटोग्राफरहरु चुन्ङ्ग्बा शेर्पा, टाँसी आर घले लगायत विभिन्न परिचित फोटोग्राफरहरुले दुर्लभ हिउँ चितुवाको तस्बिर कैद गरिसकेका छन्। उनीहरुले मिहेनत गरेर खिचेका तस्बिर पनि उत्कृष्ट नै छन्।
फोटोग्राफी शब्दमा भन्नुपर्दा पावलोस्कीले खिचेको (Composition) रचना र (Light and Shadow) भने एकदमै फरक कोण रहेको बताउँछन् फोटोग्राफरहरु। त्यही भिन्नताले पनि पावलोस्कीका तस्बिहरु उत्कृष्ट छन्।
नेपाली वाइल्डलाइफ फोटोग्राफर के भन्छन्?
टाँसी आर घले होटल व्यवसायसँगै वाइल्डलाइफ फोटोग्राफी पनि गर्दै आएका छन्। उनले ३ दशकदेखि फोटोग्राफी गर्दै आएका छन्। कुराकानीका क्रममा उनले आफू हिउँ चुतुवाकै पछि लागेको १६ वर्ष भएको बताए। १६ वर्षको अन्तरालमा आफूले ३० पटकभन्दा बढी हिउँचितुवासँग जम्काभेट गरिसकेको बताए।
मनाङ घर भएका उनी बेला–बेला हिउँ चितुवाको तस्बिर कैद गर्न अन्य ठाउँ जानुनपर्ने बताउँछन्। ‘हिउँ चितुवाको पछि लाग्न कहिले १०/१२ दिन लगाएर जानु पर्छ। कहिले भने बिहान गएर बेलुका फर्किन्छु। माथिल्लो क्षेत्रमा बाक्लो हिउँ पर्न थालेपछि चितुवा तल्लो क्षेत्रमा खानाको खोजीमा झर्ने गर्छ,’ उनी भन्छन्, ‘अहिलेसम्म कुनै मानवीय क्षति व्यहोर्न परेको छैन। उसलाई विशेषगरी नाउर र जंगली भेडा मन पर्छ।’
अहिले चर्चा भइरहेको विषयमा उनले चितुवा संरक्षणमा लागेका देशहरुमा राम्रो चर्चा हुने भए पनि नेपालमा भने धेरै स्थान नपाउने गरको बताए। उनी भन्छन्, ‘हामीले खिचेको तस्बिरले बाहिर चितुवा संरक्षण हुने समाजमा भने राम्रै स्थान पाएको छ, देशमा मात्र नभएर बिदेशमा चर्चा अलि बढी रहेको छ। नेपालमा भने अलि ठाउँ दिइँदैन। त्यति महँगो सामग्री लिएर आए पनि कितियाको क्लोजअप सट भने देखिँदैन।’
अर्का वाइल्डलाइफ फोटोग्राफर चुन्ङ्ग्वा शेर्पा कुनै विदेशी फोटोग्राफर नेपालमा आएर तस्बिर खिच्नु र त्यसको चर्चा हुनु सकारात्मक भएको बताउँछन्। उनी भन्छन्, ‘एक जना विदेशी आएर खिचेको तस्बिरले नेपालका साथै विदेशमा पनि चर्चा हुनु राम्रो हो।’ उनी एक दशकदेखि फोटोग्राफीमा संलग्न छन्।
उनले पनि हिउँ चितुवा पछ्याउन थालेको ५ वर्ष भइसक्यो। उनले पनि मनाङबाटै आफ्नो सफलता हात पारेका थिए। दुर्लभ हिमाली याकको तस्बिर खिच्नु उनको सपना थियो। त्यो पनि केही साताअघि मात्र हुम्लाको लिमी भ्यालीमा थुप्रै दिनको अथक प्रयासपछि पूरा भयो। उनको उक्त तस्बिरले पनि देशका साथै विदेशमा पनि निकै माया पायो।
विदेशबाट आएर तस्बिर खिचे पनि नेपालाई चिनाउन सहयोग गरेकोमा उनी कितियाप्रति प्रशन्न छन्। दुर्लभ हिमाली याकको तस्बिरले विश्वसामू नेपाली फोटोग्राफर पनि कम छैनन् भन्न सन्देश दिन सहयोग गरेको मान्यता राख्छन् चुन्ङ्ग्वा शेर्पा।
तस्बिरहरु: कितिया पावलोस्कीको वेबसाइटबाट।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
