अनुसन्धान

पहिलो नम्बरमा एसएसपी बनाइएका प्रधानमन्त्रीका नातेदारको एसपीकै ‘कासमू’मा डीआईजी बन्ने दाउ!

नारायण अधिकारी मंगलबार, साउन १०, २०७९ १४:३६

काठमाडौं– सशस्त्र प्रहरी नियमावली, २०७२ नै संशोधन गरेर पहिलो नम्बरमा वरिष्ठ उपरीक्षक (एसएसपी) बढुवामा सिफारिस गरिएका प्रधामन्त्री शेरबहादुर देउवाका नातेदार दीपेन्द्र कुँवरलाई बढुवा गर्नकै लागि रिक्त हुँदासमेत नायब महानिरीक्षक (डीआईजी)को बढुवा नियोजित रुपमा रोकियो।

सशस्त्र प्रहरी बलमा रिक्त रहेको डीआईजी बढुवा रोक्नका लागि गत बैशाखदेखि नै चलखेल सुरु भएको थियो। गत असार २३ गते सशस्त्र प्रहरी नियमावली संशोधन हुनुअघिसम्म एसपी भएको ४ वर्ष पूरा भएपछि बल्ल एसएसपी बढुवाका लागि योग्य हुने प्रावधान थियो। पछि यो प्रावधान कुँवरलाई बढुवा गर्नुपरेपछि संशोधन गर्दै ३ वर्षमा झारियो।

चार वर्षे प्रावधानअनुसार गत बैशाख २६ गते नै सि सं. १ का दीपेन्द्र शाह, सुरेशकुमार श्रेष्ठ, पुरुषोत्तम थापा, अन्जनीकुमार पोख्रेल, दीपक अधिकारीलगायत एसएसपी बढुवाका लागि योग्य भइसकेका थिए। यसअघि एसएसपी रिक्त भएकाले उनीहरुलाई कामु एसएसपीको जिम्मेवारीसमेत दिइसकिएको थियो।

तर, उनीहरुलाई बैशाख २६ गतेपछि लगत्तै एसएसपीमा बढुवा गरिएन। एक महिनापछि जेठ ३० गते बल्ल एसएसपी बढुवाका लागि सिफारिस गरियो।

त्यसको एक सातासम्म उजुरी गर्ने समय नै हुन्छ। उजुरीको समय सकिएपछि सिफारिस सदर भएर बल्ल एसएसपीको दज्र्यानी चिन्ह प्रदान गरिन्छ। सि सं. १ को टोलीले एसएसपीको दज्र्यानी चिन्ह लगाउँदै मध्य असार भइसकेको थियो। रिक्त रहेको तीन डीआईजीको पदमा साउन ६ गते अगावै बढुवा गरिक्नुपर्ने प्रावधान भएकाले उक्त समय अपुग भन्दै कसैको बढुवा गरिएन।

‘बालुवाटारले चाहेको भए १५ दिनमै बढुवा गरेर डीआईजी बनाउन सक्थ्यो। बैशाखमै ४ वर्ष पूरा भएकाले सि सं. १ को टोलीलाई एसएसपी बनाएर डीआईजी बढुवाका लागि प्रक्रिया सुरु गरिन्थ्यो। तर, दरबन्दी खाली हुँदा पनि नियतवश डीआईजीमा बढुवा गरिएन’ सि संं. १ एक एसएसपीले नेपाल लाइभसँग भने। ती एसएसपीले प्रष्ट नखुलाए पनि बालुवाटारले डीआईजीको दरबन्दी खाली हुँदा पनि बढुवा रोक्नुको कारण उनै व्यक्ति हुन् प्रधानमन्त्री देउवाका नातेदार दीपेन्द्र कुँवर।

साउन ६ गतेदेखि असोज २२ गतेसम्म सशस्त्र प्रहरीको बढुवा रोकिन्छ। यो अवधिमा कार्यसम्पादन मूल्यांकन (कार्य सम्पादन मूल्यांकन) को विवरण भर्ने र संकलन गर्ने समय भएकाले सशस्त्र प्रहरीमा यो बीचमा बढुवा हुँदैन। जसकारण त्यतिन्जेलसम्म अब डीआईजी बढुवाको च्याप्टर क्लोज भएको छ।

एसएसपी बढुवाको पहिलो नम्बरमा आएका प्रधानमन्त्री देउवाका नातेदार तथा सि सं. २ का कुँवर डीआईजी बढुवा रोकिनुपर्ने कारणमा यसरी जोडिन आइपुगेका छन्।

साउन ६ गतेभन्दा अगावै नियमावली संशोधन भएकै दिन असार २३ गते बढुवाका लागि सूचना जारी गर्दै कुँवरलाई एसएसपीका लागि सिफारिस गरिएको थियो। बढुवा प्रक्रिया अघिबाटै (असार २३) सुरु भएको भन्दै साउन ७ गते शनिबारको दिन आफ्नो ब्याचको पहिलो नम्बरमा कुँवरलाई बढुवाका लागि सिफारिस गरिएको छ।

सिफारिस सदर हुनेबित्तिकै कामु एसएसपीबाट कुँवर कन्फर्म एसएसपी हुनेछन्। सशस्त्र प्रहरी नियमावलीअनुसार एसएसपीबाट डीआईजीमा बढुवा हुनका लागि सेवा हद नलाग्ने भएकाले उनी डीआईजी बढुवाका लागि योग्य ठहरिन्छन्। यही प्रावधानलाई टेकेर शक्तिकेकन्द्रको आडमा कुँवर डीआईजी हुँदै आईजीपी बन्ने लाइनमा छन्।

बैशाखमै सि सं. १ को टोलीलाई एसएसपी बनाएको भए लगत्तै डीआईजी बढुवाका लागि पर्याप्त समय हुने र साउन ६ अगावै डीआईजी बढुवा हुँदा सि सं. १ को टोलीसँगै डीआईजी बढुवा हुने अवसर कुँवरका लागि बन्द हुन्थ्यो। त्यही भएर कुँवरका लागि सिट सुरक्षित गर्न बालुवाटारले सि सं. १ को टोलीको एसएसपी बढुवा नै ढिलो गर्दै डीआईजी पदलाई रिक्त राखिदियो।

तर, बढुवाका लागि पछिल्लो तीन वर्षको कार्यसम्पादन मूल्यांकन हेर्नुपर्ने प्रावधान छ। साउनमा कन्फर्म एसएसपी भएका कुँवरको भने पछिल्लो तीन वर्षको कार्य सम्पादन मूल्यांकन हेर्दा उनको एसएसपीको कार्य सम्पादन मूल्यांकन हुँदैन। असारमै कन्फर्म एसएसपीमा बढुवा भएको भए उनको पछिल्लो वर्षको कार्य सम्पादन मूल्यांकन एसएसपीको हुन्थ्यो। कुँवरलाई आगामी असोज २२ गतेपछि एसएसपीबाट डीआईजीमा बढुवा गरिएको अवस्थामा उनको एसपीकै कार्य सम्पादन मूल्यांकन गणना हुन्छ।

अन्य प्रतिस्पर्धीहरुको एसएसपीकै कार्य सम्पादन मूल्यांकन हुँदाहुँदै उनीहरुलाई पन्छाएर एसपीको कार्य सम्पादन मूल्यांकनको आधारमा डीआईजी बढुवा गर्दा प्राविधिक (कानुनी) समस्या आउनसक्ने सुरक्षाका जानकारहरु बताउँछन्। तर, बालुवाटारको छनक हेर्दा एसएसपी मै रोकिने संकेत नदेखिएको उनीहरुको बुझाइ छ। यस्तो भएको अवस्थामा भोलि संगठनमा अराजकता निम्तिने सुरक्षा विज्ञहरु बताउँछन्।

नियमावली संशोधन नभएको भए आगामी चैतमा मात्रै बढुवाका लागि योग्य हुने कुँवरलाई नियमावली नै संशोधन गरेर बढुवा गर्नुको पछाडि बालुवाटार (प्रधामन्त्री कार्यालय) कै हात छ। ११ औं नम्बरबाट एसएसपी बढुवामा आफ्नो ब्याचीको पहिलो नम्बरमा आएका कुँवर प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाका स्वकीय सचिव भानु देउवाका बहिनी ज्वाइँ हुन्। भानु प्रधानमन्त्री देउवाका भतिजा हुन्।

कुँवर तीनै अधिकृत हुन् जो दुई पटकसम्म स्टाफ कलेज फेल भएपछि सेटिङमा पास गरेका थिए। सशस्त्र प्रहरीको डीआईजीमा बढुवा हुनका लागि स्टाफ कलेज पास गर्नुपर्ने हुन्छ। तर कुँवर भने स्टाफ कलेजको प्रवेश परीक्षामै दुई पटकसम्म फेल भएका थिए।

उनै कुँवरलाई स्टाफ कलेज पास गर्नका लागि गत वर्ष त्रिभुवन विश्वविद्यालयको उपस्थितिबिनै परीक्षा लिएर पास गराइएको थियो। तत्कालीन एआईजी पुष्पराम केसी (पछि आईजी भएर अवकाश) को नेतृत्वमा प्रवेश परीक्षा समिति बनाएर कुँवरलाई पास गरिएको थियो। प्रवेश परीक्षा पास गरेपछि मात्रै शिवपुरीस्थित स्टाफ कलेजमा अवसर पाउँछन्।

यतिमात्रै होइन यसअघि पनि कुँवरकै कारण सशस्त्रमा एसएसपी पद एक वर्षसम्म रिक्त रहेको थियो। एसपीबाट कामु एसएसपी बन्दा कुँवर ११ नम्बरमा थिए। रोलक्रम नमिची, कासमु नहेरी कामु बढुवा दिइन्छ। जसकारण एसपी बढुवा हुँदा ११ नम्बरमा रहेका कुँवर कामु एसएसपी बन्नका लागि ११ जना एसएसपी पद रिक्त हुनुपथ्र्यो।

२०७७ माघदेखि ८ वटा एसएसपी पद रिक्त हुँदासमेत झण्डै एक वर्षसम्म पद रिक्त राखेर २०७८ मंसिर २९ गते बल्ल कामु एसएसपी बनाइएको थियो। ११ एसएसपीको पद खाली भएपछि ११ औं नम्बरमा रहेका कुँवर कामु बन्न योग्य भएपछि बल्ल कामु एसएसपी दिइएको थियो।