दैलेखका हटस्पट भन्छन्- दोहोरो दबाबमा आरडिटी गर्‍यौं, समुदायमा फैलियो कि भन्ने डर भयो

कोरोना अपडेट

दुर्गा दुलाल शुक्रबार, असार ५, २०७७ २३:४८

दुल्लु नगरपालिकाले बनाएको आइसोलेसनका कोरोना पोजेटिभलाई च्यवनप्राससहितका सामग्रीका साथै सेनिटाइजर र माक्स वितरण गरिँदै।

काठमाडौं- कर्णाली प्रदेशको दैलेख जिल्लाका दुई हटस्पटले मन्त्रालयको दबाबमा आरडिटी परीक्षण गरी क्वारेन्टाइनबाट घर पठाइएको कामले झनै त्रास भएको गुनासो गरेका छन्। अविश्वसनीय आरडिटी गर्दै क्वारेन्टाइनबाट घर पठाउँदै गरिएकाले समुदायमा कोरोना संक्रमण फैलने हो कि भन्ने चिन्ताले आफूहरुलाई पिरोल्न थालेको सम्बन्धित निकायका प्रतिनिधिले गुनासो गरेका छन्।

जिल्लामा नारायण र दुल्लु नगरपालिकाले अविश्वसनीय आरडिटी परीक्षण दोहोरो दबाबमा गरिएको तर यसले त्रासको सुई भने झन् चढेको भन्दै चिन्तासमेत व्यक्त गरेका छन्।

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले आरडिटी परीक्षण गरेर घर पठाउन निर्देशन दिएको र स्थानीय क्वारेनटाइनमा बसेकाहरुले आन्दोलन थालेपछि ती नगरपालिकाले १४ दिन क्वारेनटाइनमा बसेकाहरुलाई परीक्षण गर्दै नेगेटिभ आएकाहरुलाई घर पठाउन थालेका थिए। केन्द्रबाट निर्देशन आएपछि आरडिटी पोजेटिभ आएका व्यक्तिहरुलाई पनि नगरपालिकाले होम आइसोलेनसमा राख्ने भन्दै पठाएको थियो। तर पछि पिसिआर परीक्षण गर्दा उनीहरुमा धमाधम पोजेटिभ आउन थालेपछि उनीहरूको त्रासको सुई माथि चढेको हो।

भारतबाट घर फर्किएकाहरू बढेपछि नारायण नगरपालिकाले नारायण क्याम्पस र नारायण माविको क्वारेन्टाइनमा रहेकाहरूको आरडिटी गरी ८ सय २२ जनालाई घर पठाएको थियो। तर यसरी क्वारेन्टाइन बसी घर गएकाहरूमा जेठ २४ गते एकै पटक १०८ जनामा कोरोना संक्रमण पुष्टि भएको रिपोर्ट आयो। यी मध्ये आरडीटी नेगेटिभ भनी घर पठाइएका ८७ जना थिए।

नगरपालिकाले उनीहरूको खोजी गर्दै पुनः क्वारेनटाइनमा ल्याएर राख्यो। यो घटनापछि आरडिटी परीक्षणमाथि नगरपालिकाले ठूलो पछुतो गराएको मेयर रत्नबहादुर खड्काले बताए। ‘केन्द्रले पठाएको निर्देशन मानेर आरडिटीको भरमा गाउँमा फर्काएका थियौं,’ मेयर खड्काले भने, ‘जब पिसिआर परीक्षणमा पोजेटिभ आयो, हामीले गल्ती गरेर समुदायमा कोरोना पठाएछौँ भन्ने लागेको छ।’

दुल्लु नगरपालिकाको अनुभव पनि उस्तै छ। दुल्लुले पनि केन्द्रको निर्देशनअनुसार आरडिटी गरेर घर पठाएकाहरुमा पिसिआर परीक्षण गर्दा पोजेटिभ आएको थियो। ‘हामीले केन्द्रको निर्देशन र स्थानीयको दबाबमा आरडिटी गरेर गल्ती गरेको महसुस भएको छ,’ प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत ज्ञानमणि नेपालले नेपाल लाइभसँग भने, 'हाम्रो यही गल्तीले जानाजान समुदायमा कोरोना फैलियो कि भन्ने त्रासमा अहिले हामी रहेका छौँ। यदि त्यसो भएको पाइएमा ठुलो गल्ती हुनेछ।’

क्वारेन्टाइन बसी घर पुगेका मानिसमा कोरोना पोजेटिभ देखिएपछि पनि आरडिटीको काम रोकिएको छैन। ‘पिसिआर परीक्षणको रिर्पोट १२ दिनपछि मात्र आउने भएपछि हामीले बाध्य भएर आरडिटी गरिरहेका छौँ,’ दुल्लुका प्रशासकीय अधिकृत नेपालले भने, ‘तर घर पठाइएको छैन, उनीहरुको पिसिआर पनि भइरहेको छ।’

अब नगरले पिसिआर नेगेटिभ आएकालाई मात्र घर पठाउन थालेको उनले बताए। जेठ २० गते स्वास्थ्य मन्त्रालयले जारी गरेको ‘नेसनल टेस्टिङ गाइडलाइन कोभिड–१९’ मा क्वारेन्टाइनमा बसेका लक्षण नदेखिएका व्यक्तिलाई १४ दिनपछि पिसिआर परीक्षण नगरी आरडिटी परीक्षण गरी घर पठाउने नीति लिएको थियो। सोही गाइनलाइनमा आइसोलेनमा लक्षण देखिएका कोरोना संक्रमितलाई लक्षण निको भएको ३ दिनपछि पिसिआर परीक्षण नगरी डिस्चार्ज गर्ने समेत उल्लेख गरिएको छ।

तर, विज्ञहरुले भने गाइडलाइनमा रहेको यो व्यवस्था अवैज्ञानिक रहेको भन्दै आलोचना गरिरहेका छन्। उक्त गाइडलाइन पनि डा गुणराज लोहनी र डा खेम कार्कीकै समूहले विज्ञहरुलाई बाइपास गरेर बनाएका थिए। यो विवादमा आएपछि केही सच्चाउदै स्थानीय तहमा परिपत्र गरिएको थियो।

डा समीरमणि दीक्षित र सरुवा रोग विशेषज्ञ डा अनुप सुवेदीले सामाजिक सञ्जालमार्फत् नै उक्त गाइडलाइन अवैज्ञानिक भएको धारणा सार्वजनिक गरेका छन्।

‘आरडिटी गर्नु गल्ती भयो भन्ने हामीलाई लागेको छ,’ नारायाण नगरका प्रमुख रत्नबहादुर खड्काले भने, ‘आरडिटी गरेर घर पठाएमा पिसिआर पोजेटिभ आएपछि हामीलाई शंका लागेको थियो।’

‘यता हामीलाई मानिसहरु क्वारेनटाइनमा राख्न गाह्रो भएको थियो। त्यही समयमा १४ दिन बसेका र लक्षण नदेखिएका घर पठाउन सकिने निर्देशिका आयो,’ खड्काले भने, ‘लामो समय क्वारेन्टाइन बसेकाहरू नारा जुलुस गर्न थाले। अनि हामी आरडिटीमा सन्तुष्ट नहुँदानहुँदै पठाउन बाध्य भयौँ। अब त्यस्तो गल्ती गर्दैनौं।’

२० दिनसम्म क्वारेनटाइनमा बसेकाहरुलाई रोक्न सक्ने अवस्था नभएको र हरेक दिन नगरपालिकामा घेराउ गरेपछि बाध्य भएर त्यस्तो कदम उठाएको उनले बताए। ‘पिसिआर रिर्पोट १२ दिनसम्म नआएपछि समस्या भयो। दैनिक ६ सय स्वाब लिएका थियौँ। तर रिर्पोट आएन। हरायो कि आउनै बाँकी छ त्यो पनि पत्तो छैन। नागरिक थेग्न सकेनौँ,’ दुल्लुका प्रशासीकय अधिकृत नेपालले भने, ‘हाम्रो कमजोरीले समुदायमा रोग गयो।’

हाल दैलेखमा ७२५ जना कोरोना संक्रमित भेटिएका छन्। त्यसमध्ये सबैभन्दा बढी नारायाण र दुल्लुमा छन्। दुल्लुमा एक जनाले क्वारेनटाइनमै ज्यान समेत गुमाए।

दैलेखेको दुल्लुमा ५८ जना संक्रमित फेला परेका थिए तीमध्ये २७ जनाले कोरोना जितेका छन् भने ४१ जना अझै पनि आइसोलेसनमा छन्। नगरपालिकामा अहिले ५ सय जना क्वारेनटाइनमा छन्। तर भारतबाट भित्रने क्रम जारी गरेको प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत ज्ञानमणि नेपालले बताए।

‘क्वारेनटाइनमा आउने जाने क्रम चलिरहेको छ, निको हुने क्रम पनि छ,’ उनले भने, ‘नगरले दुई वटा आइसोलेसन सञ्चालन गरेको छ। अब छिटै पिसिआर मेसिन जडान भएपछि तीव्र गतिमा परीक्षण हुनेछ।’

कोरोना जितेर घर फर्कन थालेपछि समुदायमा खुशी र नगरमा काम गर्ने शैली पनि परिर्वतन भएको उनको अनुभव छ। ‘महामारीबाट पार पाइसकेको जस्तो त लाग्दैन,’ दुल्लुका प्रशासकीय प्रमुख नेपालले भने, ‘तर समुदायमा रोक्न सकेर, नयाँ थपिनेहरुलाई समुदायमा लैजान रोक्न सक्नु पर्ने छ।’

दुवै स्थानीय तहका क्वारेनटाइनमा रहेका मानिसहरुको मनोबल बढाउन योगदेखि आयुर्वेदसम्म प्रयोग गरिएको नेपालले बताए। नगरमा अहिले अनुभवी चिकित्सकहरु आएकोले केही उत्साह थपिएको उनीहरुको तर्क छ।

दुवै नगरले पिसिआर मेसिन जोड्ने प्रयास थालेका छन्। दुल्लुमा केही दिनभित्र जोडिँदैछ भने नारायाण नगरपालिकाले पनि पहल गरिरहेको छ। दुवै नगरका क्वारेनटाइनमा अहिले एक हजार मानिस बसिरहेका छन्।

दुवै नगरमा हालसम्म भारतबाट ७ हजार मानिस भित्रिएका छन्। अझै १० हजार मानिस आउन सक्ने अनुमान ती दुई नगरपालिकाको छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।