प्रधानमन्त्रीको जालमा माछा परेनन्, नयाँ दललाई समावेशी बन्ने चुनौती

विचार

चन्द्रकिशोर बिहीबार, वैशाख ११, २०७७ १९:१५

प्रधानमन्त्रीजी जति आफ्नो दलभित्र चासो राख्नुहुन्छ, अरु दलतिर पनि उहाँ त्यतिकै चासो राख्नुहुन्छ। उहाँले चासो राख्नुको मुख्य कारण के हो भने प्रदेश दुईमा मधेशी दलहरु (अहिले नाम फेरिए पनि)का कारणले त्यहाँ उहाँको दल जति बलियो भएर आउनुपर्ने हो, त्यसरी आउन सकेको छैन। र, उहाँलाई अलिकति अप्ठ्यारो पार्ने, असहज बनाउने भनेको प्रदेश २ नै हो।

सुरुवातदेखि नै प्रदेश २ मा उहाँको उद्देश्य आफ्नो पार्टीको संगठन कसरी बलियो बनाउने भन्ने हो। त्यसका लागि उहाँले साम, दाम, दण्ड, भेद सबै प्रयोग गर्न तयार हुनुहुन्छ। र, लागि पर्नु भएको छ।

यही क्रममा मधेश केन्द्रित दलहरुका आन्तरिक कारण (असन्तुष्टि) विकसित हुँदै जाँदा प्रधानमनन्त्रीले अध्यादेशको जालो थाप्नु भयो। प्रधानमन्त्रीले कोरोनाविरुद्ध लडाइ लडिराखेको बेलामा, राष्ट्रिय एकता चाहिएको बेलामा, यसरी अध्यादेशको जालो फ्याक्नु पर्थ्यो कि पर्दैनथ्यो भन्ने प्रश्न र आलोचनाको विषय हो।

तर, प्रधानमन्त्रीको मनमा के थियो भने यसरी दललाई फुटाउन पायो, उनीहरुलाई आफूसँग सहयात्रा गराउन पाइयो भने प्रदेश २ मलाई सहज हुन्छ। उहाँले त्यही रणनीतिमा काम गर्नु भएको थियो।

नयाँ बन्ने दलको संविधानबारे दृष्टिकोण के हुन्छ? सत्तामा जानेबारेको दृष्टिकोण के हुन्छ? प्रदेश २ को सत्ताको बारेमा उहाँहरुको समीक्षा के हुन्छ? सांगठानिक ढाँचा कुन रुपमा जाने हो?

यी दुई दल (समाजवादी र राष्ट्रिय जनता पार्टी)आन्तरिक र बाह्य कारणले अचानक एक भए। तर, बिर्सनै नहुने कुरा के हो भने जसरी यी दलभित्र असन्तुष्टि छ, थियो। आज पनि फुट्यो भन्दा भन्दै रोकियो भन्ने कुरा छ, यद्यपि ती पर्दा पछाडिका कुरा हुन्। यसले असन्तुष्टि त छ भन्ने देखाउँछ। पात्र र प्रवृत्ति त उही हुन्। भोली कसरी दललाई एकतावद्ध गरेर लैजाने, कसरी यो दललाई वैकल्पिक शक्ति बनाउने, वैकल्पिक शक्ति भन्दैमा वैकल्पिक शक्ति हुन्छ कि हुँदैन?

सांस्कृतिक राष्ट्रवाद, बहुसाँस्कृतिक राष्ट्रवाद भनेका छन्। त्यसको व्याख्या के हो? मोदीजी (भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी)को पनि सांस्कृतिक राष्ट्रवाद हो। त्यही राष्ट्रवाद हो कि? अर्को राष्ट्रवाद हो? दललाई सैद्धान्तिक रुपमा कसरी अगाडि बढाउने?

दलमा नेतृत्वको महत्वकांक्षालाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने? र, आन्तरिक लोकतन्त्र कसरी कायम गर्ने? किनभने आन्तरिक लोकतन्त्रका आधारमा नेपालमा ठूला दल नेकपा र नेपाली कांग्रेस पनि एकढिक्का हुन पाएका छैनन्। त्यो रोगबाट यो दल कसरी मुक्त हुन्छ भन्ने चुनौती पनि निर्माण र एकता हुने बेलादेखि नै आएको छ। त्यो चुनौती रहिरह्यो भने यसले आगामी चुनावमा गरेको अपेक्षा पुरा हुन सक्दैन। अहिलेको सबै राजनीतिक खेलको पछाडि आगामी चुनावमा सबैको नजर पनि हो। आन्तरिक लोकतन्त्र कायम गर्न सफल भएन भने त्यो चुनावमा गाह्रो हुन्छ।

पहिले दुई दलबीच एकताबारे वीरबलको खिचडी जस्तो भइरहेको थियो। एक वर्षदेखि एकता हुने कुरा भइरहेको थियो। नेताहरुको व्यवस्थापनमा सकसको कुरा थियो। तर, अचानक के भयो? के बुद्धि पलायो? अचानक उहाँहरु एकताबद्ध हुन सहमत भइदिनुभयो। जनताले, समाजले त्यो जान्न त चाहन्छ। त्यसमा प्रष्ट पार्न त सक्नुभएको छैन। अध्यादेश आफ्नो ठाउँमा हो। तर, आफ्नो दललाई जोगाउन सक्ने ठाउँमा छैन भने त्यो कारण कसरी आइपरेको थियो? बेला–बेला तर्सिनु भएको थियो। त्यसको जवाफ त त्यो विज्ञप्तिमा आएको छैन।

नयाँ बन्ने दलको संविधानबारे दृष्टिकोण के हुन्छ? सत्तामा जानेबारेको दृष्टिकोण के हुन्छ? प्रदेश २ को सत्ताको बारेमा उहाँहरुको समीक्षा के हुन्छ? सांगठानिक ढाँचा कुन रुपमा जाने हो? तेस्रो शक्ति बन्ने कुुरा छ। यो त एउटा सपना मात्रै भयो। सपना र लक्ष्यमा अन्तर हुन्छ। त्यसका लागि सांगठनिक ढाँचा हुनुपर्‍यो। सैद्धान्तिक रुपमा प्रष्टता हुनुपर्‍यो। समूहगत भावना विकसित गर्न सक्नुपर्‍यो। यी कुराहरुबारे अहिले धेरै कुरा नै आउन बाँकी छ।

उहाँहरु कसरी अगाडि बढ्नुहुन्छ भन्ने कुरामा मधेशले हेर्ने हो। मधेशी अनुहार त्यो दलमा मात्रै होइन, अन्य दलमा पनि छन्। कांग्रेसमा पनि छ, नेकपाभित्र पनि मधेशी अनुहार छन्। अरुभन्दा भिन्न उहाँहरु मधेशका लागि के गर्दै हुनुहुन्छ? के– के गर्नु भयो र के गर्नेवाला हुनुहुन्छ? त्यसको आधारमा उहाँहरुको मूल्यांकन मधेशमा हुन्छ।

हिजो हस्ताक्षर गरिएकोमा एकजना पनि महिलाको हस्ताक्षर छैन। मुस्लिम कतै देखिएका छैनन्। समावेशिताको कुरा गर्ने तर आफै भित्र समावेशिताको निर्माण कसरी गर्ने?

उहाँहरुको आधार क्षेत्र के? कुनै पनि दलहरुको एउटा आधार क्षेत्र हुन्छ। पहिले उहाँहरुको मधेश एउटा आधार क्षेत्र थियो। त्यो आधार क्षेत्रका बारेमा उहाँहरु विस्तारै चुप लाग्दै जानु भएको छ। मौन हुँदै जानु भएको छ। अहिले राष्ट्रिय स्वरुपको बन्न खोज्नु भएको छ। राष्ट्रिय दल बन्दा भोलि जनजाति, खस आर्यलाई कसरी जोड्ने। मधेशभित्र पनि विविधता छ। त्यो विविधतालाई कसरी जोडिराख्ने? पार्टीमा पूर्वका नेताहरु बढी भए, पश्चिमका नेताहरु भएनन्। दलित नेता कोही पनि उच्च स्तरीय तहमा छैन। हिजो हस्ताक्षर गरिएकोमा एकजना पनि महिलाको हस्ताक्षर छैन। मुस्लिम कतै देखिएका छैनन्। समावेशिताको कुरा गर्ने तर आफै भित्र समावेशिताको निर्माण कसरी गर्ने?

प्रधानमन्त्रीले एउटा जालो फ्याक्नु भएको थियो, उहाँले माछा मार्न सक्नु भएन। यो भन्दैमा प्रधानमन्त्री पछाडि हट्नु भएको छैन। प्रदेश २ मा रणनीतिक रुपमा अगाडि बढ्दै गइराख्नु भएको छ। त्यसको सफता र असफलताको मुुल्यांकन आउने चुनावमा हुने छ। अहिले यी दल जुनसुकै कारणले एक ठाउँमा आएका भए पनि, राजनीतिक रुपमा हामीले प्रधानमन्त्रीलाई झड्का दियौं भन्न चाहिँ पाएका छन्।

(मधेश मामिलाका जानकार पत्रकार चन्द्रकिशोरसँग नेपाल लाइभका रामकुमार डिसीले गरेको कुराकानीमा आधारित)

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।