राजविराज- सरकारले शिक्षाको गुणस्तर सुधारमा अनेक प्रयास गरिरहेको छ। गरिब जनताका छोराछोरीलाई विद्यालयसम्म पुर्याउन सामुदायिक विद्यालयमा खाजा, पोशाक, छात्रावृत्ति, पाठ्यपुस्तकलगायतका सुविधा थपिरहेको छ।
शिक्षाको गुणस्तर सुधारकै नाममा करोडौं रुपैयाँ लगानी गरिरहेको भएपनि प्रशासनिक र व्यवस्थापकीय कमजोरीका कारण सामुदायिक विद्यालयको गुणस्तरमा अपेक्षा अनुरुप सुधार आएको छैन।
सामुदायिक विद्यालयको यही कमजोरीका कारण हातमुख जोर्ने समस्यामा रहेका नागरिकले पनि निजी विद्यालयमै बालबालिका भर्ना गराउनुपर्ने बाध्यता छ।
सर्वसाधारणको यही बाध्यताको फाइदा उठाएर सप्तरीमा यतिबेला निजी विद्यालय र पुस्तक व्यवसायीको सिन्डिकेट बनाएर सर्वसाधारणको ढाड सेक्न सुरु गरिएको छ।
यसरी ठगिँदैछन् अभिभावक
शैक्षिक सत्र सुरु भएसँगै राजविराजका करिब आधा दर्जन पुस्तक व्यवसायीको संयुक्त लगानिमा ‘पुस्तक महल’ सुरु भएको छ। बैसाख १ देखि सञ्चालनमा आएको महलमा अधिकांश नाम चलेका निजी विद्यालयका पुस्तक राखिएका छन्। ‘पालो पर्खेर पुस्तक किन्नु पर्छ। छुट पाउने आशा पनि छैन,’ एक अभिभावकले भने।
राजविराजमा अन्य पुस्तक पसल नभएका होइनन्। तर, बाध्यात्मक अवस्था बनाइएकाले लाइन लागेरै भएपनि 'महल'मै पुस्तक किन्नु परेको अभिभावकहरू बताउँछन्।
व्यवसायीको चंगुलमा फसेर विद्यालयहरूले तोकिएकै स्थानबाट पुस्तक किन्नुपर्ने अवस्था बनाइएकाले आफूहरूले दुःख पाएको उनीहरू बताउँछन्।
‘हरेक वर्ष विद्यालयले पाठ्यपुस्तक परिवर्तन गर्छन्। नतिजा प्रकाशन भएको लामो समयसम्म अभिभाकलाई त्यसको जानकारी हुँदैन,’ अर्का एक अभिभावक भन्छन्, ‘कक्षा सञ्चालन हुने बेलामा कुनै एउटा पुस्तकको नाम लिएर फलानो विद्यालयमा पुस्तकको सूची छ। त्यहीबाट लिनु भनेर जानकारी गराइन्छ। ती पुस्तक विरलै अन्य पसलमा भेटिन्छन्।’
विद्यालयले हरेक वर्ष पुस्तक परिवर्तन गर्ने र पसलको सेटिङमा अन्तिम समयमा सूची सार्वजनिक गर्ने प्रक्रियाकै कारण सर्वसाधारणले दुःख पाउने र आर्थिक रुपमा पनि घाटा व्यहोर्नु परिरहेको उनीहरूको भनाइ छ।
‘चिनेका पसलमा किन्न पाए केही छुट पाइन्थ्यो। यसवर्ष कक्षा ५ का १२ मध्ये ७ वटा पुस्तक परिवर्तन भएछ,’ राजविराज–६ का अभिभावक चर्तुभुज साहले भने, ‘परिवर्तन भएका पुस्तक अन्य पसलमा छैनन्।’
स्थानीय होलीक्रश बोर्डिङ स्कुलको कक्षा ५ मा पढ्ने छोराका लागि पुस्तक किन्न आएका उनले थपे, ‘यो भन्दा ठूलो ज्यादती के हुन्छ?’
यसरी एकजुट भए व्यवसायी
पुस्तक व्यवसायीले अघिल्ला वर्षसम्म छुट्टाछुट्टै पसलबाट पाठ्यपुस्तक बेच्दै आएका थिए। तर, यस वर्ष भने अधिकांश नाम चलेका व्यवसायीहरूले एक जुट भएर संयुक्त पसल (पुस्तक महल) सञ्चालन गरेका छन्।
एक पुस्तक व्यवसायीका अनुसार पुस्तक महल सञ्चालनमा आउनुका २ वटा कारण छन्।
विगतका वर्षहरूमा आफनो पुस्तक लगाउने प्रतिस्पर्धाका कारण विद्यालयसँग कमिसनको बार्गेनिङ हुन्थ्यो। तर, व्यवसायी एकजुट भएपछि विद्यालयसँग कमिसनको बार्गेनिङ हटेको छ। कमिसन दिनै नपर्ने र दिनै परे सबैको सहमतिमा थोरै दिए पुग्ने भएपछि व्यवसायी एकजुट भए।
अर्कोतर्फ पब्लिकेशनसँग उधारोमा पुस्तक ल्याएर विद्यालयमा लगानी गरेका पसलहरूले त्यो पैसा असुल गर्न सकेका छैनन्। सोही बाध्यताका कारण विद्यालयले तिनै पुस्तक पसलमा सूची बुझाउनु पर्ने बाध्यता छ।
‘यो सबै सेटिङ पब्लिकेशनले नै मिलाएका हुन्,’ ती व्यवसायी भन्छन्, ‘पब्लिकेसनले सिन्डिकेट बनाएर आफनो लगानी असुल गर्न खोजिरहका छन्।’
अन्यत्र पुस्तक नपाउने भएपछि महल मार्फत छुटको व्यवस्था पनि हटाइएको उनको भनाइ छ।
सर्वत्र आलोचना, प्रशासन मौन
व्यवसायीको पुस्तक सिन्डिकेटका कारण अभिभावक र विद्यार्थी मात्र होइन, राजनितिक दलका नेता/कार्यकर्ता समेत रुष्ट छन्। स्थानीय प्रशासन र सरकारी लाचारीका कारण सर्वसाधारणले दुःख पाएको उनीहरूको भनाइ छ।
‘सरकार सिन्डिकेट हटाएको घोषणा गरिरहेको छ। तर, नयाँ नयाँ सिन्डिकेटतयार भइरहेका छन्,’ नेकपाका नेता छेदि रजक भन्छन्, ‘प्रशासन र सरकारको लाचारी बुझिनसक्नु छ। यो भन्दा अराजकता के हुन्छ?’
पुस्तक महलमा बढी मूल्य लिएर पुस्तक बिक्री गर्ने गरेको विषयमा सोमबार विद्यार्थीहरूले संयुक्त रुपमा जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा ज्ञापन पत्र समेत बुझाएका छन्। यस्ता गतिविधि तत्काल नरोके आन्दोलन गर्ने विद्यार्थीले चेतावनी समेत दिए।
सप्तरीका निमित्त सिडिओ तथा प्रशासकीय अधिकृत आनन्द ठाकुरले पुस्तक व्यवसायीको सिन्डिकेटका विषयमा आफूले पहिलो पटक जानकारी पाएको बताउँदै त्यसलाई नियन्त्रण गर्न र दोषीलाई कारबाही गर्न प्रकृया थाल्ने बताए।
सिन्डिकेटबनाउने निर्णय भएको छैन : महासंघ अध्यक्ष
पुस्तक व्यवसायी महासंघ सप्तरीका अध्यक्ष शिवनारायण साह‘सुरज’ले भने महासंघको निर्णय अनुसार पुस्तक महल सञ्चालन नभएको बताएका छन्।
‘सिन्डिकेटचलाउने गरी हाम्रो कुनै निर्णय छैन,’ उनले भने, ‘यदि त्यस्तो भइरहेको भए व्यक्ति-व्यक्ति मिलेर गरेको हुन सक्छ। यसमा संगठनको संलग्नता छैन।’
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1751372795.jpg)
-1751267101.jpg)
-1751273553.jpg)
-1749826086.png)
