सन् १६४८ को वेस्टफालियन शान्ति सन्धिले युरोपमा धार्मिक हुँदै राजनीतिक दिशा लिएको तीसवर्षे (१६१८–१६४८) युद्ध समाप्त गरेको थियो। राजनीतिबाट धर्मलाई विभक्त गराएको उक्त सन्धिसँगै सार्वभौम राष्ट्रको मान्यता सुरु भएको मानिन्छ। अन्तर्राराष्ट्रिय सम्बन्धका जानकारहरुका अनुसार सोही शान्ति सन्धिको जगमा टेकेर विद्यमान पश्चिमा विश्व व्यवस्था खडा गरिएको हो।
_x000D_
_x000D_
उक्त शान्ति सन्धिले धार्मिक गतिविधिलाई राजनीति इतर राख्ने सहमति गरेको थियो। पादरी (धर्म भीरु) ले पश्चिमा राजनीतिमा पार्दै आएको प्रभावलाई वेस्टफालियन शान्ति सन्धिसँगै अन्त्य गरिएको मानिन्छ। धार्मिक राजनीतिका कारण तत्कालीन समयमा युरोपले बेहोरेको क्षतिको वर्तमान समयमा कुनै लेखाजोखा गर्न नसकिएला, तर त्यस घटनाबाट पाठ भने पक्कै सिक्न सकिन्छ।
_x000D_
_x000D_
धर्मलाई राजनीतिको माध्यम बनाउन भइरहेको वर्तमानको प्रयासलाई हेर्दा विगतको गल्तीबाट कसैले पाठ नसिकेको प्रतित हुन्छ। धर्मलाई राजनीतिको माध्यम बनाउन इसाई धर्म मान्ने पश्चिमा राष्ट्रदेखि मध्यपूर्वी एसियाका इस्लाम धर्मावलम्बी राष्ट्रहरुले भगीरथ प्रयत्न गरिरहेका छन्। नेपालको छिमेकी देश भारतको सत्तारुढ पार्टी भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) ले पनि धर्मकै आधारमा राजनीतिलाई बढावा दिने गरेको आरोप लाग्ने गरेको छ।
_x000D_
_x000D_
भारतलाई धर्म निरपेक्ष राष्ट्रबाट बदलेर हिन्दु राष्ट्रमा परिणत गर्नु पछिल्लो समय भाजपाको अभीष्ट रहेको बताइन्छ।
_x000D_
_x000D_
विशेषगरी सन् १९६०-७० को दशकको औपनिवेशिककाल अन्त्यपछि देशहरू स्वतन्त्र हुने क्रमसँगै धार्मिक राजनीतिले बढवा पाएको मानिन्छ। देशहरू उपनिवेशबाट स्वतन्त्र हुने क्रमसँगै आफूसँग नजिक राख्ने उपायका रुपमा धर्मलाई प्रयोग गरिएको जानकारहरूको मत छ। यस्तै, २००१ मा अमेरिकाको ट्वीन टावरमा भएको आतंककारी हलमापछि यसले थप मलजल पाएको विश्लेषण हुने गरेको छ।
_x000D_
_x000D_
_x000D_
यसरी नेपालको एक निकट छिमेकी देशमा धार्मिक गतिविधिले राजनीतिक मोड लिन थालेको छ भने पश्चिमा राष्ट्रहरु पनि इसाई धर्म प्रचारप्रसार गर्न र धर्म परिर्वतन गराउने खेलमा लागिपरेका छन्।
_x000D_
_x000D_
_x000D_
भारतको सत्तासीन पार्टी भाजपाको राजनीतिक जग नै धार्मिक गतिविधि हो। भारतको संविधानमा १९७६ मा भएको ४२औँ संशोधनले भारतलाई एक धर्म निरपेक्ष राष्ट्रको मान्यता दिएको हो। यो मान्यतालाई भाजपा र भाजपा समर्थित राष्ट्रिय स्वयंसेवक दल (आरएसएस) ले बदल्न चाहेको आरोप लाग्ने गरेको छ। भारतलाई धर्म निरपेक्ष राष्ट्रबाट बदलेर हिन्दु राष्ट्रमा परिणत गर्नु पछिल्लो समय भाजपाको अभीष्ट रहेको बताइन्छ।
_x000D_
_x000D_
भारतमा सोझै हस्तक्षेप गर्न नसक्ने अवस्थामा भाजपा र आरएसएसले यो प्रयास नेपालबाट गर्ने कोसिसमा लागेको समेत आरोप छ। त्यही प्रयासकै कडीको रूपमा २०७२ सालमा नेपालमा जारी भएको संविधानमा भारत नेपाललाई हिन्दु राष्ट्र लेखाउन चाहन्थ्यो। २०६२-६३ को दोस्रो जनआन्दोलनको सफलतापछि पुनर्स्थापित प्रतिनिधिसभाको जेठ ४ गते बसेको पहिलो बैठकले नेपाललाई धर्म निरपेक्ष राष्ट्रको रुपमा घोषणा गरेको थियो। जुन कुरालाई भारतको तत्कालीन सत्तापक्षले परिर्वतन गर्न दबाव दिएको नेपालका नेताहरूले नै विभिन्न सन्दर्भमा उजागर गरिसकेका छन्।
_x000D_
_x000D_
नेपालमा धर्म निरपेक्षताको घोषणा हुँदा भारतमा कांग्रेस आई (तत्कालीन अध्यक्ष सोनिया गान्धीको मूल इसाई धर्म हो) समर्थित सरकार थियो, जो आफैं धर्म निरपेक्षतालाई मान्यता दिन्थ्यो। भारतमा रहेका ८० प्रतिशत हिन्दुहरुको मतका आधारमा २०१४ मा सरकार बनाएको भाजापाले हिन्दुत्वको मुद्दालाई प्राथमिकताका साथ अघि बढाएको छ। योसँगै २०१९ मा हुने भारतीय आमनिर्वाचनलाई मध्यनजर गर्दै कांग्रेस आईले पनि हिन्दुत्वको नारालाई महत्व दिन थालेको विश्लेषण हुने गरेको छ।
_x000D_
_x000D_
यसरी नेपालको एक निकट छिमेकी देशमा धार्मिक गतिविधिले राजनीतिक मोड लिन थालेको छ भने पश्चिमा राष्ट्रहरु पनि इसाई धर्म प्रचारप्रसार गर्न र धर्म परिर्वतन गराउने खेलमा लागिपरेका छन्।
_x000D_
_x000D_
नेपाल जस्ता विकासशील राष्ट्रमा मात्रै होइन धर्म रुपान्तरणको मुद्दा चीनजस्तो एकतन्त्रीय शासन भएको कम्युनिस्ट राष्ट्रको पनि समस्याका रुपमा देखा परेको छ। चीनमा खासै धार्मिक आस्थाका आधारमा मानिसको विभाजन नभए पनि विस्तारै इसाई धर्मावलम्बीहरुको वर्चस्व बढ्दो क्रममा रहेको चीनको पछिल्लो जनगणनाको तथ्यांकले देखाउँछ।
_x000D_
_x000D_
अमेरिकाको न्युयोर्कमा रहेको ‘काउन्सिल अन फरेन अफेयर्स’को अक्टोबर ११, २०१८ मा प्रकाशित एक लेखका अनुसार सन् १९७९ बाट वार्षिक १० प्रतिशतका हिसाबले चीनमा इसाई धर्मावलम्बीहरू बढ्दै आएका छन्। सन् २०३० सम्ममा चीन विश्वकै धेरै इसाई धर्मावलम्बीहरूको देश हुने उक्त लेखको आंकलन छ।
_x000D_
_x000D_
धर्म रुपान्तरणको मुद्दाामा अरु धर्मवलम्बीभन्दा इसाईहरु नै अग्रस्थानमा छन्। ‘प्रजातान्त्रिक देशहरू एकअर्काबीच द्वन्द्व गर्दैनन्’ (डेमोक्याट्री नेसन्स डु नट फाइट विथ इच अदर्स) भने जस्तै एउटै धर्ममा आस्था राख्ने मानिसहरूबीच पनि युद्ध हुँदैन भन्ने मान्यता राख्ने गरिन्छ। त्यसैले पनि राजनीतिबाट धर्मलाई १६४८ कै वेष्टफालियन शान्ति सन्धिले अलग गराए पनि आजको दिन पर्यन्त धर्मको प्रभाव राजनीतिबाट घटेको छैन।
_x000D_
_x000D_
_x000D_
आदित्यनाथको जनकपुर भ्रमण उद्देश्यरहित होला भन्न सकिँदैन। उनको नेपाल भ्रमणलाई पनि आगामी वर्षको भारतको निर्वाचनसँग जोडेर हेर्न सकिन्छ।
_x000D_
_x000D_
_x000D_
आगामी अप्रिलमा हुने भारतको निर्वाचनमा पनि धार्मिक मुद्दाले प्राथमिकता पाउने निश्चित जस्तै छ। गत मे महिनामा भारतको कर्नाटक राज्यको निर्वाचनलाई भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको नेपाल भ्रमणले प्रभाव पारेको विश्लेषण गरिन्छ। लामो समय भारतीय कांग्रेस आई समर्थित मोर्चाले निर्वाचन जित्दै आएको त्यस क्षेत्रमा यो वर्ष भने भाजपाले धेरै सिटमा विजय हात पारेको थियो। भलै, सरकार गठनमा भने असमर्थ रह्यो। उक्त समयमा मोदीले नेपालमा गरेको धार्मिक भ्रमणले कर्नाटक निर्वाचनलाई प्रभावित बनाएको भारतीय विश्लेषकहरूको मत रहेको छ।
_x000D_
_x000D_
यही मंसिर २६ गतेको विवाह पञ्चमीमा पनि भारतीय प्रधानमन्त्री मोदी जनकपुर आउने कुरा थियो। उक्त कार्यक्रममा सहभागी हुने नेपाल सरकारको तर्फबाट परराष्ट्र मन्त्रालयले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई निम्तो पठाए पनि अन्तिम समयमा मोदी नेपाल नआउने बताइएको छ। मंसिर २५ गते हुने भारतको मध्य प्रदेश, राजस्थान, तेलङ्गना, मिजोरम र छत्तीसगढ लगायतका पाँच राज्यको निर्वाचन परिणाम घोषणा र त्यसअघि हुने निर्वाचन प्रचारमा सहभागी हुनुपर्दा मोदीको नेपाल भ्रमण हुन नसकेको हो।
_x000D_
_x000D_
मोदी विवाह पञ्चमीमा सहभागी हुन नेपाल नआए पनि उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथ मोदीको ठाउँमा नेपाल आउने चर्चा छ। आदित्यनाथको जनकपुर भ्रमण उद्देश्यरहित होला भन्न सकिँदैन। उनको नेपाल भ्रमणलाई पनि आगामी वर्षको भारतको निर्वाचनसँग जोडेर हेर्न सकिन्छ। मुख्यमन्त्रीका हिसाबमा उनले दिने सार्वजनिक अभिव्यक्तिमा पनि धार्मिक सङ्गति पाउन सकिन्छ भने हिन्दु इतरका समुदायप्रति उनी कठोर देखिन्छन्।
_x000D_
_x000D_
_x000D_
इसाई धर्मबाट प्रभावितको आरोप लाग्ने गरेको भारतीय कांग्रेस आईलाई पनि आगामी निर्वाचनमा हिन्दु धर्मको सहारा लिनुपरेको छ।
_x000D_
_x000D_
_x000D_
भारतीय नेताले नेपालका धार्मिक अनुष्ठानमा गरेका पूजापाठले भारतका हिन्दु समुदायको भावनासँग कसरी न्यानोपन सिर्जना गर्न सक्छ भन्ने विषय गत मे को मोदीको जनकपुरधाम, पशुपतिनाथ र मुक्तिनाथको भ्रमणले पुष्टि गरेको छ। यस्तै भदौ १४ र १५ गते नेपालमा आयोजना भएको चौथौ बिम्स्टेक बैठकमा मोदी नेपाल भएकै अवस्थामा भारतीय कांग्रेस आईका अध्यक्ष राहुल गान्धी काठमाडौं आएका थिए। हिन्दुहरूका आराध्यदेव शिवको बासस्थान मानिने मानसरोवर प्रस्थान गर्ने क्रममा उनी नेपाल ओर्लिएका थिए।
_x000D_
_x000D_
इसाई धर्मबाट प्रभावितको आरोप लाग्ने गरेको भारतीय कांग्रेस आईलाई पनि आगामी निर्वाचनमा हिन्दु धर्मको सहारा लिनुपरेको छ। मानसरोवर पुगेर फर्किएका राहुल पशुपतिको दर्शन गर्न पनि गए।
_x000D_
_x000D_
_x000D_
_x000D_
यता, आदित्यनाथको नेपाल आवागमनको विषयमा प्रतिपक्ष पार्टी नेपाली कांग्रेसका उपसभापति विमलेन्द्र निधिले आपत्ति जनाएका छन्। आदित्यनाथको नेपाल भ्रमणका क्रममा जयनगर–जनकपुर कुर्था रेल्वे उद्घाटन गर्ने कार्यक्रमलाई समेत उनले टिप्पणी गरेका छन्। बुधबार साँझ पत्रकारसँग कुरा गर्दै निधिले आदित्यनाथ आउन लागेको विषयले केन्द्र सरकारप्रति नै प्रश्न उठेको भनाइ राखेका थिए।
_x000D_
_x000D_
‘आदित्यनाथको पृष्ठभूमि नेपाललाई हिन्दु राज्य बनाउनु भएको’ भन्दै निधिले उनको नेपाल भ्रमणका विषयमा असन्तुष्टि प्रकट गरेका छन्। यस्तै, उनले पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहलाई भारतको ७०औँ गणतन्त्र दिवसको अवसरमा भारतले प्रमुख अतिथिको रुपमा बोलाएको भन्दै त्यसमा पनि आफ्नो गम्भीर आपत्ति रहेको जनाएका छन्। शाहको भ्रमणका लागि नेपाल सरकारले अनुमतिसमेत दिएको उनले दाबी गरे।
_x000D_
_x000D_
यसैबीच, इसाई धर्म सम्बद्ध एक संस्था युनिभर्सल पिस फेडेरेसन, नेसनल कन्फ्रेन्स अफ एसियन पोलिटिकल पार्टी र नेपाल सरकारको संयुक्त आयोजनामा ‘एसिया प्यासिफिक समिट २०१८’ को आयोजना हुँदैछ। मंसिर १४ देखि १७ गतेसम्म काठमाडौँमा आयोजना हुने बताइएको सम्मेलनमा प्रमुख रुपमा जलवायु परिर्वतन, शान्ति तथा विकास सुशासन, विवाह तथा परिवार जस्ता संस्थाहरूको सदृढीकरणका विषयमा छलफल हुने आयोजक संस्थामध्येको युनिभर्सल पिस फेडेरसनले जनाए पनि त्यसको अन्तर्य अर्कै हुन सक्ने आशंका पनि गर्न सकिन्छ। पढ्नुस् सम्बन्धित समाचार : काठमाडौंमा इसाईको अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन, सरकार नै सह–आयोजक ।
_x000D_
_x000D_
भारतमा अर्को वर्ष हुने निर्वाचनलाई प्रभावित गर्न कतै इसाई धर्म सम्बद्ध संस्थाले नेपालमा कार्यक्रम आयोजना त गर्न लागेको होइन? आशंका गर्ने ठाउँ छ।
_x000D_
_x000D_
भारतीय सत्तापक्ष भाजपाले हिन्दुत्वको नारालाई प्रभावकारी ढङ्गमा अघि बढाउँदा धर्म निरपेक्षहरूको संरक्षक कांग्रेस आई पनि लतारिएर हिन्दुत्वको सहारा लिन थालेपछि इसाईहरू आफ्ना एजेन्डालाई नेपालमार्फत प्रसारित गर्ने उद्देश्यका साथ नेपालमा कार्यक्रम आयोजना गरेका त होइनन्? सरकारले गम्भीर रुपमा सोच्न आवश्यक छ।
_x000D_
_x000D_
विडम्बना, सरकारले नेपालमा धर्म प्रचारको घटना बढेको भन्दै एनजिओ/आइएनजिओलाई नियमन गर्न राष्ट्रिय सदाचार नीति ल्याउने बताए पनि हालसम्म त्यसले मूर्तरुप पाउन सकेको छैन। तर, धर्म प्रचारमा संलग्न रहेको आरोप लागेको एक विवादित संस्थाले आयोजना गरेको कार्यक्रममा नेपाल सरकार आफै सह-आयोजक बनेको छ।
_x000D_
_x000D_
_x000D_
भारतमा रहेको जातीय, क्षेत्रीय, धार्मिक विविधताका कारण भारतले आफूलाई हिन्दु सभ्यताको रुपमा स्थापित गर्न गाह्रो छ। भारतको वर्तमान सत्तारुढ दल भाजपा आफ्नो अपुरो अभीष्ट नेपालमार्फत कायम गर्न प्रयत्न गर्दैछ।
_x000D_
_x000D_
_x000D_
इजरायलको जेरूसेलम (प्यालेस्टाइन र इजरायलबीच विवादित स्थान) लाई इसाई धर्मावलम्बीले आस्थाको केन्द्रको रुपमा लिन्छन्। जिसस क्राइस्टको जन्म भएको मानिने उक्त स्थानका कारण इजरायलको विश्व राजनीतिमा ठूलो प्रभाव छ। यस्तै इसाई धर्म सञ्चालन हुने तथा इसाईका धर्म भीरू रहेको भ्याटिकन सिटीको पनि ठूलो प्रभाव देखिन्छ, जसको क्षेत्रफल शून्य दशमलव ४४ वर्ग किलोमिटर मात्रै छ।
_x000D_
_x000D_
इस्लाम धर्मावलम्बीहरूको प्रमुख तीर्थस्थल मक्का मदिना साउदी अरेबियामा पर्छ। यी सबै राष्ट्रसँग विश्व शक्ति राष्ट्र अमेरिकाको राम्रो सम्बन्ध रहेको पाइन्छ भने उदीयमान राष्ट्रहरू पनि यी देशलाई आफू अनुकूल राख्न चाहन्छन्।
_x000D_
_x000D_
धर्म र राजनीतिबीच सङ्गति छ भन्ने कुराको यो गतिलो उदाहरण हो। धर्मले हामी बाँच्ने सभ्यतालाई प्रतिनिधित्व गर्छ। सभ्यताहरूको जड रहेको देशमा नै आफ्नो प्रभाव कायम राख्न सके यी सभ्यतासँग सम्बन्धित अन्य देशलाई पनि आफ्नो प्रभावमा राख्न सकिन्छ भन्ने मनोविज्ञानबाट यो सञ्चालित छ।
_x000D_
_x000D_
नेपाल शाक्यमुनि गौतम बुद्धको जन्मस्थल हो। विश्वमा हाल १ दशमलव ८ बिलियन बौद्ध धर्मावलम्बीहरू छन्। तर, नेपालले इजरायल, साउदी अरेबिया र भ्याटिकन सिटीले जस्तै आफ्नो प्रचार गर्न सकेको छैन। भारतमा रहेको जातीय, क्षेत्रीय, धार्मिक विविधताका कारण भारतले आफूलाई हिन्दु सभ्यताको रुपमा स्थापित गर्न गाह्रो छ। भारतको वर्तमान सत्तारुढ दल भाजपा आफ्नो अपुरो अभीष्ट नेपालमार्फत कायम गर्न प्रयत्न गर्दैछ।
_x000D_
_x000D_
बौद्ध मार्गी देशको विश्व राजनीतिमा प्रभाव बढ्दै गएको अहिलेको अवस्थामा नेपाल हिन्दु र बौद्ध दुवै सभ्यताको प्रमुख स्थान बन्नसक्ने ल्याकत राख्ने देश हो। नेपालको त्यही ल्याकतलाई बुझेका पश्चिमा देश नेपालको सभ्यताको वैभव पुनः जागरण गर्न अवरोध खडा गर्दै त छैनन्?
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
