दक्षिण एसियाको पहिलो अन्तरदेशीय नेपाल–भारत पाइपलाइन, कहिलेबाट हुन्छ पेट्रोल आपूर्ति?

अर्थ समाचार

नेपाल लाइभ बुधबार, वैशाख ६, २०८० १९:५५

काठमाडौं– नेपालले पेट्रोलियम पदार्थको चुहावट रोक्ने उद्देश्यले चाँडै नै पाइपलाइनमार्फत् भारतबाट पेट्रोल आयात गर्ने तयारी गरिरहेको छ। भारत र नेपालबीचको यो साझेदारीले भूपरिवेष्ठित मुलुकमा पेट्रोलको मूल्य घट्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

पाइपलाइनबाट पेट्रोल ढुवानी गर्न केही समय लाग्ने भए पनि योजना अनुसार काम अघि बढेमा आगामी जनवरीदेखि सञ्चालनमा ल्याउने सम्भावना रहेको जनाइएको छ। नेपाल आयल निगमको अमलेखगञ्ज डिपोका प्रमुख विनितामणि उपाध्यायका अनुसार आवश्यक पूर्वाधार अहिले तीव्र गतिमा निर्माण भइरहेका छन्। उनका अनुसार यसले पेट्रोल ढुवानी खर्चमा केही कमी आउन सक्छ। हालसम्म नेपालमा पाइपलाइनबाट डिजेल मात्रै आपूर्ति हुँदै आएको छ। आपूर्ति सुरु भएपछि नेपालमा डिजेलको मूल्य प्रतिलिटर २ रुपैयाँले घटेको थियो।

दक्षिण एसियाकै पहिलो अन्तरदेशीय पाइपलाइन
भारतको बिहारको मोतिहारीदेखि नेपालको अमलेखगञ्जसम्म डिजेल पुर्‍याउन पाइपलाइन निर्माण गरिएको थियो। यसको काम अगस्त २०१८ मा सुरु भएको थियो। यद्यपि, दक्षिण एसियाको यो पहिलो अन्तरदेशीय पेट्रोलियम पाइपलाइनले पेट्रोलको ठाउँमा कोइला डिजेल आपूर्ति गरिरहेको थियो।

नेपाल आयल निगमका अधिकारीका अनुसार, अमलेखगञ्जमा ‘पेट्रोल भण्डारण गर्न सक्ने’ पूर्वाधार पूरा नभएकाले त्यस्तो हुन नसकेको हो। तर, पाइपलाइन निर्माणको दोस्रो चरणमा इन्डियन आयल कर्पोरेशनसँगको साझेदारीमा भण्डारण केन्द्रको निर्माण कार्य तीव्र गतिमा भइरहेको छ। नेपाल र भारतको संयुक्त लगानीमा निर्माण भएको यो आन्तरिक पाइपलाइनलाई चितवनको लोथरसम्म ७० किलोमिटर विस्तार गर्ने योजना रहेको नेपाल आयल निगमले जनाएको छ। हाल निर्माण भइरहेको पाइपलाइनको कूल लम्बाइ ६९.२ किलोमिटर छ, जसमध्ये ३६.२ किलोमिटर नेपालमा पर्छ।

जनवरीदेखि पेट्रोल आपूर्ति सुरु हुने
नेपाल आयल निगमको अमलेखगञ्ज डिपोका प्रमुख विनितामणि उपाध्यायले पाइपलाइनको दोस्रो चरणअन्तर्गत अमलेखगन्जमा भण्डारण केन्द्र र अन्य पूर्वाधार निर्माणको काम भइरहेको बताए। उनले भने, ‘अहिले एनओसी र आईओसीको संयुक्त लगानीमा विभिन्न पूर्वाधार निर्माणको काम भइरहेको छ, अहिलेको गतिमा काम अघि बढेमा सन् २०२४ को जनवरीसम्ममा पाइपलाइनबाट पेट्रोल पुर्‍याउने काम सुरु हुनेछ।’ यसका लागि भण्डारण ट्यांकी, पम्प हाउस र आगो नियन्त्रण प्रणालीको काम पनि भइरहेको उनको भनाइ छ।

नेपाल आयल निगमका अनुसार अहिले दैनिक करिब चार हजार किलोलिटर डिजेल पाइपलाइनबाट आपूर्ति भइरहेको छ। अहिले भैरहवासम्मको सबै डिजेल पाइपलाइनबाट मात्रै आउने गर्छ । त्यहाँबाट तेल ट्यांकरमा भरेर देशका विभिन्न क्षेत्रमा पठाउने गरेको निगमले जनाएको छ।

कति छ भण्डारण क्षमता?
उपाध्यायका अनुसार अमलेखगन्ज डिपोमा १९ हजार किलोलिटर डिजेल भण्डारण क्षमता रहेको छ । उनले भने,‘नेपालको कूल पेट्रोलियम खपतमा डिजेलको हिस्सा सबैभन्दा बढी छ। देशको कूल खपतमा डिजेलको अंश ६५ देखि ७० प्रतिशतसम्म रहेको छ। तर अमलेखगञ्जमा पेट्रोलको भण्डारण क्षमता निकै सीमित छ । यहाँ ३ हजार ५ सय किलोलिटर मात्रै पेट्रोल भण्डारण गर्न सकिन्छ।’

उनका अनुसार आईओसीको लगानीमा अमलेखगन्जमा ४ हजार किलोलिटरका दुईवटा पेट्रोल भण्डारण ट्यांकी निर्माण भइरहेको छ । त्यस्तै नेपाल आयल निगमको लगानीमा दुईवटा ट्यांकी निर्माण भइरहेको छ । एउटै पाइपबाट डिजेल र पेट्रोल पठाउँदा केही मात्रामा तेल मिसिएको उनीहरुको भनाइ छ।

यसका लागि तेल भण्डारण गर्न छुट्टै ट्यांकी बनाइँदैछ। भण्डारण स्थल बनेपछि अहिले बरौनीबाट ट्यांकरमा भर्दै आएको पेट्रोल पनि पाइपलाइनमार्फत् नेपाल ल्याइनेछ। यो योजनाको दोस्रो चरणमा नेपाल र भारत मिलेर दुई अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी खर्च गर्ने बताइएको छ।

पाइपलाइन आपूर्तिको लाभ
अधिकारीका अनुसार पाइपलाइनको काम पहिले नै सम्पन्न हुन सक्ने भए पनि कोभिड–१९ महामारीका कारण केही ढिलाइ भएको हो। उपाध्यायले भने, ‘पाइपलाइन सामान ढुवानीको आधुनिक माध्यम हो, यसले ढुवानीलाई सहज मात्रै होइन छिटो र भरपर्दो पनि बनाउँछ, चोरी र मिसावट पनि कम हुन्छ ।’ उनका अनुसार अहिले काठमाडौंसम्म पेट्रोल पुर्‍याउन प्रतिलिटर ६.७२ नेपाली रुपैयाँ लाग्ने गरेको छ, पाइपलाइनबाट आपूर्ति भएपछि यो लागत घटेर साढे चार रुपैयाँ पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ। –बीबीसी हिन्दीको सहयोगमा

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

नेपाल लाइभ Nepal’s independent digital media. Offers quick current affairs update, analysis and fact-based reporting on politics, economy and society. http://nepallive.com

लेखकबाट थप

राप्रपा रुपन्देही उपाध्यक्षसहित तीन नेताले दिए राजीनामा

सांसद माया राईविरूद्ध ३७ लाख ३५ हजार बिगाेसहित पुरक अभियाेजनमार्फत मुद्दा दायर

शान्तिपूर्ण आन्दोलन भड्काउने काम नहोस् : कमल थापा