कोभिडको अन्योल समाप्त भएसँगै फेरि खस्किएला शेयर बजार ?

बैंक/बिमा/सेयर

अरुण सापकोटा बुधबार, मंसिर २४, २०७७ ११:१४

काठमाडौं–कोभिड–१९ का कारण सिर्जना भएको अन्योलकै बीच सुधारिएको शेयर बजार केही समयपछि पुनः पुरानै लयमा फर्कने विश्लेषण गरिएको छ। नेपालको शेयर बजार जहिले पनि अन्योलको अवस्थामा सुधार भएको पाइन्छ। २०५८ सालमा दरबार हत्याकाण्डपछि र २०६३ सालमा माओवादी खुला राजनीतिमा आगमनका बेला शेयर बजारमा सुधार भएको पाइन्छ।

यस्तै, २०७२ सालको भूकम्पले सिर्जना गरेको अन्योलको अवस्थामा बजार सुधार भएको थियो। अहिले पनि कोभिड–१९ का कारण जनजीवन प्रभावित भएको अवस्थामा दोस्रो बजारमा सुधार देखिएको छ। नेपालको अहिलेसम्मको इतिहासले लगानीको अन्योल भएका बेला शेयर बजारमा बुल क्रियट भएको बजार विश्लेषक प्रकाश तिवारी बताउछन्। विगतको बुलको परिदृश्य र अहिलेको बुलको परिदृश्य मिल्दोजुल्दो भएकाले अहिलेको अन्योल रहुन्जेल शेयर बजारमा सुधार हुने उनको विश्लेषण छ।

यस्तो समयमा नेपाल राष्ट्र बैंकलगायतका नियामक निकायहरु कमजोर हुन्छन्। पछिल्लो समय कोभिडले उद्योग व्यवसायमा असर पु¥याएको भन्दै राष्ट्र बैंक लचिलो बन्दै आएको छ। हरेक क्षेत्रमा सहजीकरण गरिने क्रममा नियमन कमजोर बन्दै गइरहेको छ। राष्ट्र बैंकले कर्जा लगानीमा खुकुलो नीति लिँदा पछिल्लो समय बैंकको पैसा शेयर बजारमा गइरहेको छ। कोभिड–१९ कारण पर्यटन व्यवसायी, आयात निर्यात व्यापारीले आफूसँग भएको पैसा शेयर बजारमा लगानी गरिरहेका छन्। लगानीका ढोका बन्द हुँदा दोस्रो बजारमा एकै पटक पैसा गएको विश्लेषकहरु बताउछन्।

यसले गर्दा केही कम्पनीमा बबल सिर्जना भए पनि समग्र शेयर बजारमा भने त्यस्तो नभएको तिवारीको विश्लेषण छ। अहिलेको सुधार केही कम्पनीहरुमा कर्नरिङ गर्ने क्रममा भएको विश्लेषण छ। अधिकांश सूचीकृत कम्पनीकाे शेयर मूल्य अझै पनि अण्डरभ्यालु भएकाले बजारमा बबल सिर्जना नभएको अर्का बजार विश्लेषक उत्तम अर्याल बताउछन्। दोस्रो बजारको प्रकृति नै लगानीकर्ताको माग र आपूर्तिबाट चल्ने भएकाले यो सामान्य भएको उनको तर्क छ।

राष्ट्र बैंकले चालु आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासिक अवधिको समीक्षा गर्ने क्रममा बैंकको पैसा शेयर बजारमा गएको भन्दै अब कडाइ गर्ने नीति लियो। यसलगत्तै गत आइतबार दोस्रो बजारमा ६ प्रतिशतको गिरावटसँगै सर्किट लाग्यो।

यदि शेयर बजार प्राकृतिक रुपमा नै सुधार भएको थियो भने नेपाल राष्ट्र बैंकको यस्तो कदमले खासै असर नपार्ने तिवारीको तर्क छ। उनले भने, ‘नियामकले कडाइ गर्दा बजार तल झर्ने र नियामक कमजोर हुँदा बजार सुधार हुने नेपालको ट्रेण्ड नै हो। यसले नेपालको शेयर बजार नियामकको आडमा चलेको भन्ने प्रमाणित गर्‍यो।’

तर शेयर लगानीकर्ता संघका अध्यक्ष उत्तम अर्यालका अनुसार नेपाल राष्ट्र बैंकको यस्तो अस्थिर नीतिका कारण दोस्रो बजारमा अन्योल सिर्जना भएको छ। नेपालको पुँजी बजार सुधार भएको देख्नै नचाहने सरकारी सोचका कारण शेयर बजार पछाडि परेको उनको तर्क छ। मौद्रिक नीतिमै शेयरधितो कर्जामा खुकुलो बनाउने तथा दायरा बढाउने नीति तीन महिनामै संसोधन गर्ने व्यवस्था नै घातक भएको उनको तर्क छ। राष्ट्र बैंकले पुँजी बजार र मुद्रा बजार सुधार समितिले बुझाएको ५८ बुँदाभित्रैको व्यवस्थालाई उल्लङ्घन गरेको अर्याल बताउछन्।

अन्योलको अवस्थामा नियामक निकाय तथा राज्य संयन्त्र नै कमजोर हुन्छन्। यस्तो समयमा नियमन फितलो हुन्छ। र, लगानी उत्पादनशील क्षेत्रमा भन्दा पनि सट्टेबाजमा ‘डाइभर्ट’ हुन्छ। अर्कोतर्फ अवस्था सामान्य भए पछि नियामक निकायहरुले कडाइ गर्दै जान्छन्। कडाइ गर्नेबित्तिकै कर्जा तोकिएका क्षेत्रमा प्रवाह हुन थाल्छ। लगानीको दायरा फराकिलो हुँदै जान्छन्। कर्जा प्रवाह बढ्न थालेसँगै व्याजदर पनि बढ्दै जान्छ र शेयर बजारमा पहिरो गएका कैयौं उदाहरण नेपाली पुँजी बजारमा देख्न पाइन्छ।

कम्पनी विशेषमा चलखेल भयो भने नियामक निकाय धितोपत्र बोर्डले हेरेर लगानीकर्तालाई सचेत गराउनुपर्ने हुन्छ । तर बजार सुधार भयो भनेर जतिबेला मन लाग्यो त्यतिबेला संसोधन गर्न नहुने अर्याल बताउछन्। बजारमा बबल तथा बुलको अवस्थै नरहेको उनको भनाइ छ। अहिलेको सुधार स्वाभाविक भएको अर्यालको तर्क छ।

तर एउटै कम्पनीमा ७-८ हजार रुपैयाँको सुधारलाई बुलभन्दा पनि बबल भन्न सकिने तिवारीको विश्लेषण छ। केही कम्पनीमा बबल सिर्जना भए पनि अझै कतिपय कम्पनीको शेयर मूल्य अण्डरप्राइसिङको अवस्थामा रहेको विश्लेषकहरु बताउछन्। त्यस्ता कम्पनीमा गरिएको लगानी अझै पनि सुरक्षित हुन्छ। तर केही खेलाडीले खेलेका र कर्नरिङ भएका कम्पनीमा लगानी गर्ने सोझाको लगानी भने जोखिममा रहेको तिवारी बताउछन्।

अन्धाधुन्ध किन्ने लगानीकर्ताहरु सबैभन्दा धेरै जोखिममा छन्। केही समय कमाएको देखिए पनि उनीहरु फस्दै जान्छन्। जोखिमको मूल्याङ्कन नै नगरि पर्यटन उद्योग। व्यापार व्यवसाय गरेकादेखि लिएर रिक्सा चलाउनेसम्मका मानिसहरु शेयर बजारमा आएका छन्। उनीहरुको अन्धाधुन्ध लगानी सबैभन्दा धेरै जोखिममा रहेको तिवारीको विश्लेषण छ।

बुझेका मानिसले अन्धाधुन्द बढेको कम्पनीको शेयर किन्दैनन्। तर नयाँ लगानीकर्ताले त्यस्ता कम्पनीमा लगानी गर्छन् अनि फस्छन्। कम्पनी विश्लेषण गरेर वित्तीय अवस्था राम्रो भएको कम्पनी हेरेर लगानी गर्दा नेपालको शेयर बजार सबैभन्दा धेरै सुरक्षित रहेको विश्लेषकहरु बताउछन्।