काठमाडौं– भारत र चीनबीचको सीमा विवाद उत्कर्षमा पुगेका बेला भारतीय रक्षामन्त्री राजनाथ सिंहले रुस भ्रमण गरी फर्केका छन्। जुन २२ अर्थात् असार ८ गते राजनाथ सिंह रुस पुगेका थिए। २३ जुनमा राजनाथ सिंहले रुसका उपप्रधानमन्त्री युरेव बोरिसवलाई भेटे। उक्त भेटलाई उनले भारत र रुसबीच मित्रवत् सम्बन्ध मात्र नभई सैन्य र अन्य रणनीतिक साझेदारीको सम्बन्ध भएको बताएका थिए।
रक्षामन्त्री सिंहको रुस भ्रमणलाई विश्व कुटनीतिमा दुई अर्थमा हेरिएको छ। चीनसँग रुस नजिक भएकाले भारत र चीनबीच वार्ता गराउन उसको मध्यस्थता र भारतलाई हतियार बिक्रीका सम्बन्धमा रुसले प्रयास गर्न लागेको आँकलन गरिएको छ। रक्षामन्त्री सिंहको भेटपछि के भयो भन्ने कुरा प्रष्ट रूपमा बाहिर आइसकेको छैन। यी विषय आगामी दिनमा सार्वजनिक हुँदै जाला।
हालै चीन र भारतबीचमा लद्दाखको गलवान क्षेत्रमा हिंस्रक झडप हुँदा २० जना भारतीय सैनिकले ज्यान गुमाएका थिए। चिनियाँ पक्षमा भएको क्षतिको विवरण सार्वजनिक भएन। जसका कारण भारतले अपमान व्यहोर्नुपर्यो। चीनले भारतीय सैनिकले गलवान क्षेत्रमा लाइन अफ कन्ट्रोल (एलओसी) नाघेको आरोप लगायो।
चीनमाथि निगरानी गर्न भारतले हिन्द महासागर क्षेत्रमा पनि सैनिक परिचालन बढाएको छ। पूर्व लद्दाखको गलवान उपत्यकामा भएको हिंस्रक झडपपछि भारतले हिन्द महासागरमा निगरानीका लागि सेना परिचालन बढाएको हो। अमेरिका र जापानका समुद्री आत्मरक्षा बलसँगै परिचालन भएका छन्। शनिबार भारतीय नौसेनाले उनीहरुसँग संयुक्त सैन्य अभ्यास गरेका थिए।
भारत-चीन विवादका बीचमा केन्द्र शासित जम्मुकाश्मीरका जनतालाई दुई महिनासम्मका लागि पुग्ने गरी खाद्यान्न तथा अत्यावश्यक सामग्रीको जोहो गर्न प्रशासनले निर्देशन दिएको छ। प्रशासनको यस्तो सूचनाले त्यहाँका स्थानीय भने चिन्तित भएका छन्। एलपिजी सिलिन्डर स्टक गर्न पनि प्रशासनले भनेको छ। प्रशासनले विद्यालय खाली गर्न पनि निर्देशन दिएको छ।
जम्मुकाश्मीरका राजनीतिक दलले भने प्रशासनको यो निर्देशनप्रति आपत्ति प्रकट गरेका छन्। त्यस्तै जिल्ला प्रहरी अधिक्षकलाई माध्यमिक र हाइस्कुलसमेतका शैक्षिक संस्था खाली गर्न भनिएको छ। प्रशासनले भने अमरनाथ यात्रामा जाने यात्रुका लागि बन्दोबस्ती गर्न यस्तो निर्देशन जारी गरिएको बताएको छ। तर सत्तारुढ दल भारतीय जनता पार्टीका प्रवक्ता अल्ताफ ठाकुरले भारत-चीनका बीचमा जारी रहेको सीमा विवादका कारण यो क्षेत्र खाली हुन लागेको बताएका छन्। सुरक्षाकर्मीका लागि अस्थायी ट्रान्जिट क्याम निर्माणको काम गर्नका लागि भएको उनले बताए। मनसुन सुरु हुन लागेकाले स्थानीयलाई ग्याँसलगायत वस्तुको भण्डार गर्न भनिएको दाबी गरेका छन्।
भारत सरकारले जुन २९ मा टिकटकसहित ५९ एपलाई प्रतिबन्ध लगाउने निर्णय गरेको छ। भारतीय समाचार एजेन्सी एएनआईका अनुसार चीनमा निर्माण भएका टिकटकसहितका एपहरुमाथि प्रतिबन्ध लगाएइएको हो। भारतीय सरकारको सार्वभौमिकता र अखण्डतामा आँच ल्याउने यस्ता एप्लिकेसनलाई प्रतिबन्ध लगाइएको दाबी गरिएको छ। भारत र चीनका बीचमा सीमा विवाद चर्किरहेको समयमा भारतको यस्तो निर्णय आएकाले यसलाई पनि दुई देशबीचको कूटनीतिमा अर्थपूर्ण रूपमा हेरिएको छ।
प्रतिबन्ध भएका एप्लिकेसनहरूमा टिकटक‚ सेयरइट‚ क्वाइ‚ यूसी ब्राउजर‚ बाइडू म्यापलगायत रहेका छन्। पछिल्लो समय चिनियाँ उत्पादनको प्रयोगमा प्रतिबन्ध लगाउनुपर्ने भन्दै भारतीय नागरिकले सामाजिक सञ्जालमार्फत चर्को दबाब सिर्जना गरिरहेका थिए। भारतको पछिल्लो कदमसँगै दुई देशबीचको जारी सीमाको विवाद अब प्रविधि क्षेत्रमा समेत प्रवेश गरेको छ। यो प्रतिबन्धलाई भारतले चीनसँग प्रविधि युद्धको घोषणा गरेको रुपमा पनि हेरिएको छ।
भारत र चीनका बीचमा जारी सीमा विवादमा वार्ता भएपनि ठोस उपलब्धि हुन सकेको छैन। भारतले एलओसीमा रहेका अधिकारीका बीचमा वार्ता गरेपनि उच्चस्तरमा वार्ता हुन सकेको छैन। चीनले भारतीय सैनिकले गलवान क्षेत्रमा सीमा नाघेका कारण हिंस्रक झगडा भएको आरोप लगाउँदै आएको छ। भारतले यसको जवाफमा चिनियाँ पक्षले गलत गरेको भन्दै आएको छ। भारतीय प्रधानमन्त्री र सेना प्रमुखले ज्यान गुमाएका सैनिकको बलिदान खेर जान नदिने बताउँदै आएका छन्।
भारतले पछिल्लो समय सीमा क्षेत्रमा खटिएका सैनिकलाई हतियार प्रयोग गर्न सक्ने अनुमति दिएको छ। यसअघि यस्तो अनुमति थिएन। चीन र भारतले सीमामा दुवै देशले हतियार प्रयोग नगर्ने सहमति गरेका थिए। वर्षौंदेखि उक्त सहमति पालना हुँदै आएको थियो। तर असार २ गते गलवानमा भएको झडपमा २० सैनिकले ज्यान गुमाएपछि भारतले असार ८ गते नियन्त्रण रेखा (एलओएसी)मा खटिएका आफ्ना सैनिकलाई हतियार प्रयोग गर्ने अनुमति दिएको थियो। असार ५ गते चिनियाँ पक्षले नियन्त्रणमा लिएका १० भारतीय सैनिकलाई रिहाइ गरेको थियो।
सैनिक स्रोतलाई उद्धृत गर्दै हिन्दूअखबारले जनाएअनुसार रिहा हुनेमा लेफ्टिनेन्ट कर्णेल र तीन मेजर थिए। गलवान उपत्यकामा यसै साताको सुरुमा दुई देशका सैनिकबीच भएको हिंसात्मक झडपमा २० भारतीय सैनिकको मृत्यु भएको थियो। झडपमा भारतका ७६ सैनिक घाइते भएका थिए।
जारी विवादका बीचमा रक्षामन्त्री राजनाथ सिंह असार ८ गते रुस प्रस्थान गरेका थिए। रुससँग प्रतिरक्षा विषयमा आवश्यक छलफल गर्नका लागि उनी त्यसतर्फ प्रस्थान गरेका थिए। तीनदिने भ्रमणमा उनले मस्कोमा आयोजना भएको दोस्रो विश्वयुद्धमा रुसले जर्मनीको नाजी सरकारमाथि विजय गरेको अवसरमा आयोजना भएको सैनिक परेडमा भाग लिएका थिए। त्यस्तै भारतले गोरखा रेजिमेन्टका सबै सैनिकलाई बिदा सकेर फर्कन निर्देशन दिएको छ। नेपाली रहेको यो रेजिमेन्ट सीमा क्षेत्रमा खटिँदै आएको छ।
-एजेन्सीको सहयोगमा
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
