काठमाडौं– विश्व धुम्रपानरहित दिवसको पूर्वसन्ध्यामा क्षयरोग तथा फोक्सोजन्य रोग विरुद्ध क्रियाशिल अन्तराष्ट्रिय संस्था दि युनियनले ‘हिटेड टोबाको प्रडक्ट’ र ‘ई-सिगरेट्स’को उत्पादन र बिक्रीवितरणलाई बन्देज गर्नुपर्ने अभियान चलाएको छ। विश्वका झण्डै ८० प्रतिशत धुम्रपानका अम्मलीहरु न्युन तथा मध्यम आय भएका मुलुकहरुमा रहेको बताउँदै उत्पादन निषेधको नीति अघि सारेको बताएको छ। ' विश्व धुम्रपानरहित दिवस ३१ मे आइतबार रहेको छ।
विश्वका झन्डै ८० प्रतिशत धुम्रपानका अम्मलीहरू न्यून तथा मध्यम आय भएका मुलुकमा रहेका छन् । अभियानका बारेमा भनिएको छ, ‘किन बन्देज नै अचुक उपाय हो ?’ किन न्युन तथा मध्यम आय भएका मुलुकले ई–सिगरेट्स र हिटेड टोबाको प्रडक्टको बढ्दो बिक्री वितरणलाई रोक्ने पर्छ ? भन्ने नयाँ कार्यपत्रको निचोडको आधारमा यस्तो नीति अवलम्बन गर्न लागिएको हो।'
ई–सिगरेट्स र ‘हिटेड टोबाको प्रडक्ट’ उत्पादन गर्ने कम्पनीले युवा पुस्तालाई लक्षित गरी उत्पादन गरेका पदार्थले र सुर्तीजन्य पदार्थका उपभोक्तालाई कोभिड– १९ ले थपेको स्वास्थ्य जोखिमलाई मध्यनजर गर्दै यसपालिको विश्व धुम्रपानरहित दिवसको कार्यपत्र तय गरिएको बताइएको छ।
यो कार्यपत्रले ई–सिगरेट्स र ‘हिटेड टोबाको प्रडक्ट’ले जनस्वास्थ्यमा पार्न सक्ने असरबारे वैज्ञानिक तथ्यहरू समेटेको छ। त्यस्तै, नयाँ पुस्तालाई आकर्षित गर्न र बजार विस्तार गर्न यस्ता सामग्री उत्पादक कम्पनीले चालेको व्यावसायिक कदमविरुद्ध सरकारलाई अझ चनाखो बनेर निरुत्साहित गर्न पनि यो कार्यपत्रले ध्यानाकर्षण गराउँछ ।
‘न्यून तथा मध्यम आय भएका मुलुकको ठूलो हिस्सा सुर्तीजन्य पदार्थको महामारीमा फसेको छ,’ दि युनियनका सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रण निर्देशक डा. गान क्वान भन्छन्। महामारीको यो बेला पनि थप नसायुक्त उत्पादन बजारमा आउदा सरकारको कामलाई नै चुनौती दिने र स्वास्थ्य संयन्त्रमा झन् बोझ थपिने विश्व स्वास्थ्य संगठनले अघि सारेको सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रणको कार्यतालिकामै असर पर्ने निष्कर्ष युनियनको छ।
२०१८ मा ई–सिगरेट्सको कारोबार १५ बिलियन अमेरिकी डलरबराबरको थियो भने २०२१ मा ‘हिटेड टोबाको प्रडक्ट’ को कारोबार झन्डै १८ बिलियन अमेरिकी डलरबराबरको हुने अनुमान छ । २०१९ को ग्लोबल टोबाको इपिडेमिक रिपोर्टमा विश्व स्वास्थ्य संगठनले भनेको छ, ‘ई–सिगरेटले अहिलेसम्म धुम्रपान अम्मलीमा कमी ल्याएको तथ्य छैन ।’
आजसम्म ई–सिगरेट्स र ‘हिटेड टोबाको प्रडक्ट’ उपभोगबाट जनस्वास्थ्यमा पार्ने असरका सम्बन्धमा गरिएका अध्ययनहरू मूलतः उच्च आय भएका मुलुकमा केन्द्रित हुँदै आएका छन् । ‘किन निषेध नै उचित छ ?’ कार्यपत्रले भने सुर्तीजन्य पदार्थ उत्पादन नीति अध्ययन परिवेशको आधार फराकिलो बनाएको छ । न्यून तथा मध्यम आय भएका मुलुकमा नयाँ ढंगका सुर्तीजन्य पदार्थको व्यावसायिक उत्पादन र प्रचार–प्रसारले डरलाग्दो असर पुर्याउने गर्छ, अझ विशेषतः नयाँ पुस्ताका युवाहरूका लागि यसको छाप गहिरो पर्ने गर्छ।
न्यून तथा मध्यम आय भएका मुलुकहरु नै परम्परागत रूपमा सुर्तीजन्य उत्पादनले बजार लिने ठाउँ हुन् र अहिले पनि विश्वका कुल अम्मलीको ८० प्रतिशत त्यहा“ बसोवास गर्छन् ।
पछिल्ला वर्ष सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रणमा नेपालले उल्लेख्य प्रगति हासिल गरेको छ । यद्यपि, प्रत्येक वर्ष नेपालमा सुर्तीजन्य रोगका कारण २७ हजार एक सय ३७ जनाको मृत्यु हुने गरेको छ। नेपालमा ३० लाख ४६ हजारभन्दा बढी वयस्कले मात्र होइन, २१ हजारभन्दा बढी बालबालिका (१०–१४ वर्ष)ले सुर्तीजन्य पदार्थ सेवन गर्ने गर्छन् । उपभोग बढाउन सुर्तीजन्य पदार्थ उत्पादन कम्पनीहरूले नयाँ/नयाँ रणनीतिहरू अख्तियार गर्ने गर्छन् । ई–सिगरेट्स र ‘हिटेड टोबाको प्रडक्ट’ पछिल्ला रणनीति हुन् ।
‘ई–सिगरेट्स र ‘हिटेड टोबाको प्रडक्ट’ का बारेमा तथ्याङ्कहरू आउदै छन्,’ दि युनियनका एसिया प्यासिफिक क्षेत्रका निर्देशक डा. तारासिंह बम भन्छन्, ‘तर, यो प्रस्ट छ कि यसले एउटा महामारीकै रूप लिनेछ, किनकि युवा वर्ग यसको निसानामा छन् । सरोकारवाला यसमा सावधान रहनुपर्छ भन्ने युनियनको ठहर छ । नीति–निर्माताले यसलाई रोक्ने कोसिस गर्नुपर्छ । न्यून तथा मध्यम आय भएका मुलुकले त यसलाई निषेध नै गर्नुपर्छ।’
नेपालका उच्च पदस्थ अधिकारी, सरकारी प्रतिनिधि, सामाजिक तथा गैर सरकारी संघसंस्थाहरुले इ–सिगरेट्स र ‘हिटेड टोबाको प्रडक्ट’ बिरुद्धको अभियानमा प्रतिबद्धता गरेका छन्।
उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्तिमन्त्री लेखराज भट्ट यस्ता पदार्थको उत्पादन, आयात तथा बिक्री–वितरण रोक्न नेपाल सरकार प्रतिबद्ध रहेको बताउँछन्। उनी भन्छन्, ‘विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार पनि ई–सिगरेट स्वास्थ्यका लागि हानिकारक छ र कुनै पनि हालतमा सुरक्षित छैन।’
पूर्व स्वास्थ्यमन्त्री तथा प्रतिनिधिसभा सदस्य खगराज अधिकारी, ई–सिगरेट्स र ‘हिटेड टोबाको प्रडक्ट’ लोकप्रिय हुँदै गएको बताउँछन्। यी हानिकारक रहेको भन्ने चेतना न्यून रहेकाले अकाल मृत्युबाट जोगाउन ई–सिगरेट्स र ‘हिटेड टोबाको प्रडक्ट’ निषेध गर्ने नीति नै पास गर्नुपर्नेमा जोड दिन्छन्।
संघीय संसदको महिला तथा सामाजिक समिति अध्यक्ष निरुदेवी पाल यसलाई तत्कालै निषेध गर्नुपर्ने बताउँछिन्। 'बालबालिका, युवा तथा गर्भवती महिलालाई यस्ता कुलतबाट जोगाउन जरुरी छ, त्यसैले तत्कालै ई–सिगरेटको बिक्री–वितरण रोक लगाउने निर्देशन दिनुपर्छ,’ उनी भन्छन्।
भरतपुर महानगरपालिका प्रमुख रेणु दाहाल ‘ई–सिगरेटको बढ्दो प्रयोग र यसले स्वास्थ्यमा पुर्याउने सम्भावित असरका सम्बन्धमा सचेत रहेको बताउँछिन्। दि युनियनको ई–सिगरेट्स र ‘हिटेड टोबाको प्रडक्ट’ निषेध गराउने विषयमा आफ्नो समर्थन रहेको बताउँछिन्।
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय उप–सचिव तथा सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रण तथा अनुगमन समितिका सदस्यसचिव पुस्करराज नेपाल ‘सुर्तीजन्य उत्पादन गर्ने कम्पनीले युवाहरूलाई लक्षित गर्दै चलाइरहेको प्रचार–प्रसारले ई–सिगरेटको प्रयोग बढ्दो रहेको बताउँछन्। उनी भन्छन्, ‘त्यसैले यस्ता उत्पादनलाई बन्देज गर्न स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय विद्यमान सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रण कानुन परिमार्जन गर्ने गृहकार्यमा लागेको छ।’
एक्सन नेपालका अध्यक्ष आनन्दबहादुर चन्द सुर्तीजन्य पदार्थ उत्पादन गर्ने कम्पनीले युवाहरूलाई गलत दिशामा डोर्याइरहेकाे बताउँछन्। उनी भन्छन्, ‘ई–सिगरेट स्वास्थ्यका लागि हानिकारक छैन भन्दै उपयोग गर्न उक्साइरहेका छन् । त्यसैले सरकारले त्यस्ता हानिकारक वस्तुको प्रचार–प्रसार, बिक्री–वितरण तथा निर्यातमा हस्तक्षेप गर्नुपर्छ।’
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1763208890.png)
-1763206340.png)
-ink-1735720380-1735720728.jpeg)
-1763198984.png)
