कोरोना संक्रमणको डरले उत्पन्न मानिसक समस्याबाट कसरी छुट्कारा पाउने?

जीवनशैली

डा. रवीन्द्र पाण्डे, जनस्वास्थ्य विज्ञ शनिबार, चैत १५, २०७६ १४:१८

विश्वव्यापी फैलिएको कोरोना भाइरसको संक्रमणले गर्दा मनोसामाजिक समस्या बढिरहेका छन् | हरेक बर्ग, लिंग, समूह र भूगोलका व्यक्तिहरुमा मानसिक तनाब, असुरक्षा अनुभूति तथा अनिश्चितता छाएको छ | हालसम्म जति व्यक्तिलाई कोरोना संक्रमण भएको थियो र छ, उनीहरु प्राइमेरी ट्रमाटिक स्ट्रेस (पीटीएस) बाट प्रभावित थिए र छन् भने बाँकी विश्व स्वयम् कोरोना संक्रमण नझेले पनि समाचारका कारणले सेकेन्डरी ट्रमाटिक डिसअर्डरबाट ग्रसित (एसटीएस) छन्|

एसटीएसका लक्षणहरु :यसमा शारीरिक तथा मानसिक दुवै लक्षण देखिन्छन् |

क ) शाररीक लक्षण :
-   थकाइ लाग्ने
-   खाना नरुच्ने
-   शरीर पोल्ने, झमझमाउने, केही हिँडेजस्तो लाग्ने
-   पेट पोल्ने, वाकवाकी लाग्ने
-   पटकपटक ट्वाइलेट जानुपर्ने
-   रिंगटा लाग्ने
-   कान कराउने
-   सास फेर्न गाह्रो हुने
-   घाँटीमा केही अड्किए जस्तो लाग्ने
-   टाउको दुख्ने
-   मांसपेशी दुख्ने
-   पिशाब लागिरहने
-   यौन कमजोरी हुने आदि ।

ख ) मानसिक लक्षणहरू :
-   निद्रा नलाग्ने वा अत्यधिक लाग्ने
-   खाना नरुच्ने वा अस्वाभाविक रुपमा भोक लागिरहने
-   डर लाग्ने
-   मुटुको धड्कन तीव्र हुने
-   छटपटी हुने
-   यौनेच्छा नहुने
-   पहिलेका रुचिमा मन नजाने ( जस्तै गीत, फ्लिम, घुमफिर, हाँसखेल आदिमा )
-   एक्लै बस्न मन लाग्ने, असामाजिक हुने
-   मनमा नकारात्मक कुरा आइरहने (जस्तै : कोरोना भाइरस मलाइ सर्यो भने मर्नेछु, केटाकेटीको बिचल्ली हुनेछ, कसैले सहयोग गर्ने छैन आदि)
-   नकारात्मक समाचारमा मन जाने
-   एकाग्रता नहुने
-   आफ्नो स्वास्थ्य खराब भएको महशुष गर्नु
-   असहाय महशुष हुने
-   निरासा बढ्ने
-   अत्यास लाग्ने
-   मन नरमाइलो हुने
-   दिक्क लागिरहने
-   रक्सी, चुरोट, सुर्ती खाने / त्यसको मात्रा बढ्दै जाने
-   बाँचेर के नै हुन्छ र ? भन्ने सोच आउने
-   आत्महत्याको बिचार आउने / योजना बनाउने आदि।

रोकथाम :

-   थोरै र विश्वासिला समाचार मात्र पढ्ने
-   कोभिड -१९ को बारे सही जानकारी लिने
-   उत्साहित बनाउने लेख / पुस्तक पढ्ने
-   थुनिएर नबस्ने | सक्रिय हुने, मनोरञ्जन गर्ने
-   सकारात्मक तथा आशाबादी सोंच भएका व्यक्तिहरुसँग कुराकानी गरिरहने
-   कोरोना संक्रमण भइहाले पनि ८५ प्रतिशतलाई सामान्य लक्षण देखिएर आफैं निको हुन्छ, बाँकी १५ प्रतिशतमध्ये अधिकांश आइसोलेसनमा रहेर सामान्य उपचारले निको हुने, ५ देखि ७ प्रतिशतलाई आइसीयू वा भेन्टिलेटर आवश्यक पर्ने तथा २-३ प्रतिशतको मात्र मृत्यु हुने तथ्य बुझ्ने
-   आफ्नो नियमित तालिका बनाएर अनुसरण गर्ने | जस्तै : व्यायाम गर्ने, योग गर्ने, ध्यान गर्ने, पुस्तक पढ्ने, डायरी लेख्ने, पर्याप्त सुत्ने, समय/समयमा सन्तुलित भोजन गर्ने, फ्लिम हेर्ने आदि।
-   सरसफाइमा निकै ध्यान दिने \ दैनिक टिपटप भएर बस्ने
-   अत्यास लागेको बेला अर्थात् पेनिक भएको बेला १५ मिनेटसम्म लामो लामो सास लिने
-   गीत सुन्ने, नाच हेर्ने, नाच्ने, गाउने
-   कमेडी कार्यक्रम हेरेर जोडले हाँस्ने
-   ओशो, रविशंकर, सद्गुरु लगायतका व्यक्तिहरुको स्पिच सुन्ने
-   करेसाबारीमा काम गर्ने, भान्सामा सहकार्य गर्ने, घरको सरसफाई गर्ने
-   आफ्नो बाल्यकाल, यौवन अवस्था, बिद्यार्थी जीवन, पुराना साथीहरु आदि सम्झेर आफैं मख्ख पर्ने
-   मनमा आएका भावना आफ्नो प्रिय व्यक्तिसँग सेयर गर्ने
-   हरेक समस्या क्षणभंगुर हुन्छन् भन्ने तथ्य आत्मसाथ गर्ने
-   गाह्रो भएमा मनोपरामर्श लिने
-   परामर्शले पनि अत्यास नमेटिएमा मनोरोग बिशेषज्ञसंग सम्पर्क राखेर थेरापी, औषधि सेवन गर्ने