सबैतिर डाउन छ। के हुन्छ अझै भन्न सक्ने अवस्था छैन। यसले सम्रग क्षेत्रमा प्रत्यक्ष असरपार्ने छ। अहिले कोरोना भाइरसको कारण अर्थतन्त्रमा आउने सक्ने असरको विषयमा विभिन्न संघ संस्थाहरुले अध्ययन तथा विश्लेषण थालिसकेका छन् त कसैले प्रारम्भिक रिपोर्ट पनि सार्वजनिक गर्न थालेका छन्।
नेपालको पर्यटनका विषयमा ३ वटा विषय जोडिन आउँछ। एउटा विषय हो, हामीले २०२० लाई नेपाल भ्रमण वर्ष २०२० मनाउने भन्दै घोषण गरेका थियौं। यसलाई प्रत्यक्ष रुपमा कोरानाले असर गर्ने अवस्था आएपछि सरकारले तत्कालको अवस्थमा यो अभियान बन्द गर्ने निर्णय गरेको छ। जसका कारण निजी क्षेत्रका लगानी कर्ताहरु मुभिलाइज भएर लगानी गरेका थिए। अब सरकारले यसरी भएको लगानीको सुरक्षाका लागि सरकारले प्याकेज घोषणा गर्नुपर्छ र यो तत्काल हुनुपर्छ।
सरकारले यी विषयमा हेर्छ भनेर भन्न सक्नुपर्छ। सरकारले नेपालको पर्यटन उद्योगलाई बचाइ राख्ने हो भने सबैभन्दा पहिला प्याकेज सार्वजनिक गर्नुपर्ने हुन्छ। दोस्रो अहिलेको अवस्था यो महामारी धेरै दिन नटिक्ला, १५ दिन वा एक महिनासम्म जाला। तर, त्यसपछिको बाउन्स ब्याक गर्नका लागि व्यवस्थापनका योजनाहरु के-के हुन सक्छन् यो तयार गर्नुपर्छ। तयार गर्ने समय पनि यही हो।
तेस्रो विषयमा भने हामीले भिजट नेपाल २०२० घोषणा गर्दै गर्दाको समयमा पूरा गर्न नसकेका विषयहरु र नीतिगत समन्यवका विषय तयारी गर्नुपर्ने हुन्छ। पछि कोरोनाको संक्रमण अन्त्य भएपछि गर्छु भनेर बस्ने हो भने फेरि हाम्रो पर्यटन क्षेत्र तलको तलै पर्न सक्छ। अहिले त भ्याकेसन जस्तो ग्याप भएको अवस्थामा सबै निजी क्षेत्रहरुको व्यवसायी र सरकारी निकायहरुबीच समन्वय गरेर आवश्यक पूर्वाधार विकास गर्ने समय अहिले नै हाे भनेर काम गर्नुपर्छ। यो ३ वटा काम गरेर आफू सम्पूर्ण रुपमा तयारी गरेर बसेको अवस्थामा पुनः हामी सहज लयमा फर्कन सक्छौं। हामीले पछिल्लो समयमात्रै भूकम्प र नाकाबन्दी भने खेपकै थियौैं। बेलाबेला केही न केही समस्या हामी माझ आइरहेको छ।
यी सबै विषयलाई हेरेर पछिका दिनमा कसरी लयमा फर्कन सकिन्छ भनेर तयारी गर्ने समय पनि हो याे।
हाम्रो पर्यटनको लामो इतिहास छैन। हामीले पहिले हजार-हजारबाट लाख-लाख हुँदै यो अवस्था आइपुगको हो। हामी जुन गतिमा अगाडि बढेका छौं र थियौं त्यो नराम्रो पनि छैन। अर्को पाटो सरकारको प्राथमिकताको क्षेत्रमा पनि पर्यटन उद्योग परेको नै छ। सरकाले पनि यसलाई महत्वका साथ हेरिरहेको छ। हुेर्नु पनि स्भाविक नै हो।
नेपालले डलर कमाउने क्षेत्र भनेको नै पर्यटन हो। यसमा कुनै दुई मत छैन। तर,पहिले पर्यटन विभागको क्षेत्रको रुपमा मात्रै हेरिएको थियो। तर, सन् १९९८ लाई जब हामीले पर्यटन वर्षको रुपमा बनाएयाैं तब यसमा सबैको चासो बढ्न थालेको थियो। अहिले पर्यटन क्षेत्रलाई सबैले महत्वका साथ हेरका छन्। सहरी क्षेत्रदेखि गाउँगाउँसम्म पनि पर्यटन क्षेत्रलाई महत्त्वका साथ हेरिएको छ।
अहिले दूर्गम ठाउँमा पनि पर्यटन विकास गर्नु पर्याे भनेर जनता आफैं लागेका छन्। यी सबै आजसम्मको पर्यटन क्षेत्रको उपलब्धि हाे। जनु २० देखि २२ वर्ष भित्रकै उपलब्धि हो। पर्यटनलाई सकारात्क रुपमा एउटा तल्लो तहदेखि माथिल्लो तहसम्मले हेर्न काम भएको छ। पर्यटन विकासका लागि हुने विभिन्न कार्यक्रमहरुले पनि हाम्रो पर्यटन क्षेत्रलाई चलायमान गर्न सहज गरेको छ। यो सकारात्मक पाटो हो। तर, वृद्धिदरमा तलमाथि त भएको छ। केही घटना घटे पनि विस्तरै हाम्रो पर्यटन क्षेत्र रिकभर भएको छ।
कारोना भाइरसको महामारी कहिलेसम्म रहन्छ त्यसले नै हाम्रो पर्यटन क्षेत्रको भविष्य निर्धारण गर्ने छ। नेपालको हकमा अहिले पर्यटनको लागि पिक समय थियो। तत्काल नै महामारी नियन्त्रण भएन भने यो सिजन अब लयमा आउन सक्दैन। हामीले अब आउने वर्षहरुमा कसरी जोन र कसरी रिकभ गर्ने भनेर सोच्नु पर्छ। रिभर गर्न पनि अहिले भएका पर्यटन उद्योगलाई बचाउनुपर्ने दायित्व राज्यको हो।
राज्यसँगै निजी क्षेत्रले पनि आफ्नो व्यवसाय जोगाइ राख्न सरकारसँग सहकार्यमा काम गर्नुपर्छ। यो महामारी १ दुई महिनमा अन्त्य भएको अवस्था पनि हाम्रो पुराना विगतका अवस्थालाई हेर्दा १ दुई वर्षमै रिकभर पनि गर्न सक्छौं। यसका लागि राज्यले बहुराष्ट्रिय कम्पनीहरुले चेनको रुपमा नेपाल भित्र्याएको लगानीको सुरक्षाका लागि काम गर्नु पर्छ।
सरकारले व्यवसायीलाई पनि सरकारले विश्वस्त राख्न सक्नुपर्छ। फेरि यो पर्यटन भनेको यस्तो एउटा क्षेत्रको एउटा तारे होटलमा समस्या आउँदा त्यसको प्रत्यक्ष असर किसानसम्म पुग्छ। पर्यटनको योगदान जिडिपीमा ३ प्रतिशत मात्रै छ भनेर यो क्षेत्रलाई वेवस्ता गरियो भने नेपालले ठूलो आर्थिक संकट भोग्नुपर्ने दिन आउँन सक्छ।
(लेखक : पर्यटन विभागका पूर्वमहानिर्देशक तथा पर्यटन विज्ञ हुन्)
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।
