काठमाडौं- गतवर्ष चैतमा सरकारले आयोजना गरेको लगानी सम्मेलनका क्रममा पश्चिम सेती जलविद्युत् आयोजनासँग अर्को आयोजना एसआर–६ (सेती रिभर–६)लाई पनि जोडेर विदेशी लगानी आह्वान गर्ने भनियो। पश्चिम सेती र एसआर–६ आयोजनालाई संयुक्त रुपमा बनाउने भनेपछि लगानी बोर्डले पनि दुवै आयोजना एउटै विदेशी कम्पनीलाई दिनेगरी प्रक्रिया अगाडि बढाइरहेको छ।
पश्चिम सेती आयोजनाका तुलनामा एसआर–६ निकै कम मात्र अध्ययन भएको आयोजना हो। पश्चिम सेती जलविद्युत् आयोजना कहिले दातृ निकायको सहयोगमा त कहिले सरकार आफैंले बनाउने भनेर पछिल्लो अढाई दशकदेखि चर्चामा छ। तर, एसआर–६ आयोजनाको भने पूर्व सम्भाव्यता अध्ययन नै भएको छैन। लगानी सम्मेलनमा यी दुई आयोजना एउटै लगानीकर्ताबाट अगाडि बढाउने प्रस्ताव सरकारले गरेपछि लगानी बोर्डले एसआर–६ को पूर्व सम्भाव्यता अध्ययन गर्ने जिम्मा विद्युत् विकास विभागलाई दियो।
लगानी बोर्डले लगानी सम्मेलनका क्रममा तयार पारेको प्रोजेक्ट बैंक सम्बन्धी विवरणअनुसार एसआर–६ जलविद्युत् आयोजना आजभन्दा २७ वर्ष अगाडि जापान सहयोग नियोग (जाइका)ले सामान्य अध्ययन गरेको आयोजना हो। जाइकाले मास्टरप्लान स्टडी भनेर सन् १९९३ मा यो आयोजना पहिचान र सामान्य अध्ययन गरेको थियो।
जाइकाको अध्ययनअनुसार यो आयोजनाबाट ६ सय ३ मेगावाट देखि ६ सय ६९ मेगावाटसम्म विद्युत् उत्पादन गर्न सकिने सम्भावना देखिएको थियो। तर, विद्युत् विकास विभागले अहिले गरिरहेको सम्भाव्यता अध्ययनअनुसार आयोजना २ सय ७८ मेगावाटदेखि अधिकतम ३ सय मेगावाट क्षमतामा मात्रै बनाउन सकिने देखिएको हो।
जाइकाको अध्ययनअनुसार आयोजना बनाउँदा अछाम र डोटी जिल्लाका विभिन्न स्थान डुबानमा भएका कारण आयोजनाको क्षमता घटाइएको बताउँछन्, विभागका इन्जिनियर राजेश श्रेष्ठ। 'यो आयोजनाका लागि ५ सय ४८ मिटर अग्लो पर्खाल बनाएर जलाशय निर्माण गर्न सकिने देखियो। त्यो भनेको जाइकाले तयार पारेको अध्ययन १ सय २० मिटर कम हो। अग्लो पर्खाल बनाउँदा अछामको साँफेबगरलगायत मानववस्ती डुबानमा पर्ने देखियो,’ श्रेष्ठले भने।
मानववस्ती कम डुबानमा परोस् र जग्गा अधिग्रहण तथा मुआब्जा प्रक्रिया झन्झटिलो हुने भएपछि आयोजनाको उत्पादन क्षमता आधा घट्ने गरी सम्भाव्यता अध्ययन भइरहेको छ। आयोजनामा भौगोलिक अध्ययनको काम सकिसकेको छ भने अहिले इन्टेरियल डिजाइन, ड्रिलिङलगायतको काम भइरहेको छ। त्यस्तै आयोजनाको डिजाइन, लेआउट तयारपार्ने काम पनि भइरहेको विभागले जनाएको छ।
पूर्व सम्भाव्यता अध्ययन गरेर गत असोजभित्रै प्रतिवेदन बुझाउन भनेपनि विभागले समयमा काम नसकेपछि थप सात महिना समय थपिएको छ। एसआर–६ कर्णाली चिसापानीभन्दा माथि र पश्चिम सेती जलविद्युत् परियोजनाभन्दा तलपर्ने जलाशययुक्त आयोजना हो। धनगडी विमानस्थलभन्दा १ सय ८० किलोमिटर टाढा र दिपायल बजारबाट पनि सोही दूरीमा आयोजना बन्ने भनिएको छ।
आयोजना निर्माण गर्ने भनिएको ठाउँसम्म सडक पूर्वाधार बनेको छैन। उक्त आयोजनाको विद्युत् गृहबाट राष्ट्रिय प्रशारणलाइन ३० किलोमिटर टाढा छ। यो आयोजना बनाउँदा त्यसलाई प्रशारणलाई निर्माण कसले गर्ने भन्ने विषयमा भने लगानी बोर्डले कुनै निर्णय गरिसकेको छैन।
सार्वजनिक–निजी साझेदारीमा बनाउने भनिएको आयोजनामा सरकारले जग्गा अधिग्रहण, मुआब्जा वितरण तथा आयोजनाको सुरक्षा सरकारले गर्ने उल्लेख गरेको छ। त्यसैगरी निजी क्षेत्रले आयोजनाको योजना, अध्ययन, लगानी, निर्माण र सञ्चालनको जिम्मा लिनुपर्ने उल्लेख छ।
सन् १९९३ मा जाइकाले गरेको अध्ययनअनुसार १ अर्ब १७ करोड ५० लाख अमेरिकी डलर अर्थात १ खर्ब ३५ अर्ब रुपैयाँ लागत अनुमान गरिएको थियो।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
