इटहरी- सुनसरीको कोसी गाउँपालिकास्थित भन्टाबारीमा पर्छ छोटी भन्सार नाका। कोसी ब्यारेजभन्दा केही पूर्वमा पर्ने उक्त नाकाको छेवैमा नेपाल-भारत मैत्री पोखरी छ। पोखरीको डिलबाटै नाका हुँदै आवतजावत गर्ने बाटो छ।
सोही स्थानमा भारतीय प्रहरीले चेकपोस्ट खडा गरेको छ। चेकपोस्टसँगै धन्यवादको बोर्ड छ। तर भारतीय सीमाबाट डेढ सय मिटर उत्तरतर्फ नेपालको भूभागमा नै भारतीय पक्षले गेट निर्माण गरेको छ। 'भारत में आपका स्वागत है' लेखेको गेट नेपाली जमिनमा नै निर्माण गरिएको हो।
.jpg)
गेटनजिकै भारतीय पक्षले सिसी क्यामेरा जडान गरेको छ। कोसी ब्यारेजको सुरक्षाको कारण देखाउँदै सो क्षेत्रमा आसपासमा ६० भन्दा बढी सिसी क्यामेरा जडान गरिएको दाबी छ। नेपाली पक्षसँगको कुनै समन्वय बिनै नेपाली भूभागको निगरानी गर्न सिसी क्यामेरा जडान गरिएका हुन्। त्यति मात्र होइन, सोही गेटको पूर्वपट्टि रहेको नेपाली भूमिमा भारतीय बजारबाट निस्केको फोहोर थुपार्ने काम भइरहेको छ।
समस्या सुनसरीमा मात्र होइन, इलामको नेपाल-भारत सीमा क्षेत्रमा भौतिक पूर्वाधार निर्माणमा भारतीय पक्षबाट बारम्बार अवरोध हुँदै आएको छ। प्रदेश १ सरकारले पूर्वाधार विकास कार्यक्रमअन्तर्गत इलामको सन्दकपुर डाँडामा निर्माण गर्न लागिएको भ्यु टावरमा भारतीय पक्षले रोक लगाएको छ।
एक करोड लागतमा निर्माण थालिएको भ्यु प्वाइन्टसहित १०० मिटर पैदल मार्ग, प्रवेशद्वारलगायतका पूर्वाधार निर्माण कार्य रोकिएको छ। निर्माण उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष रिञ्जी शेर्पाका अनुसार भारतीय एसएसबीले निर्माण नगर्न भनेपछि काम रोकिएको हो।
.jpg)
इलामकै आहालटारमा निर्माण गर्न लागिएको आवास गृहमा पनि भारतीय अवरोध छ। करिब तीन करोड रुपैयाँको लागतमा बन्ने आवास गृहमा भारतीय पक्षले सीमा यकिन नभएको भन्दै निमार्ण कार्य रोक्न दबाब दिएको हो। प्रदेश सांसद खिनु लङ्वा लिम्बूका अनुसार सीमा क्षेत्रमा भारतीय एसएसबीले दु:ख दिने गरेको छ। जसलाई प्रतिवाद गर्न सक्ने तागत नहुँदा सबै सहेर बस्नु परिरहेको उनको दुखेसो छ।
पछिल्लो समय नेपालतिरका केही बस्तीहरु गुगल म्यापको आधारमा भारततिर पर्ने भारतीय पक्षको दाबी छ। सीमा विवाद हुँदा कुरा गर्न जाँदा गुगल नक्सा देखाउने गरेको सीमावर्ती क्षेत्रका नेपालीहरु बताउँछन्।
गाउँपालिका उपाध्यक्ष शोभा पराजुली सोही क्षेत्रबाट निर्वाचित पूर्वप्रधामन्त्री झलनाथ खनाललाई सीमा समस्याको विषयमा जानकारी गराएको भए पनि केही सुनुवाइ नभएको बताउँछिन्।
नेपालको सीमा सुरक्षामा खटिएको सशस्त्र प्रहरीको बिओपीसँग नक्सा समेत छैन। नक्सा नहुँदा थुप्रै समस्या भोग्नु परेको सशस्त्र प्रहरी बल बिओपी पशुपतिनगरका प्रमुख प्रहरी निरीक्षक पवन खड्का बताउँछन्। वैज्ञानिक सीमांकन नभएसम्म यस क्षेत्रमा पूर्वाधार निर्माणदेखि अन्य गतिविधि गर्न समस्या हुने उनले बताए।
.jpg)
उता झापाको सीमावर्ती क्षेत्रमा पनि त्यस्तै समस्या छन्। झापाको भद्रपुर नगरपालिकाका २५ घर, कचनकवल गाउँपालिकाका २० घर, मेचीनगर नगरपालिकाका ११ भारतीय भूमिमा परेका छन्। २०५२ सालअघि नेपालमै रहेको सो बस्ती भारतीय अतिक्रमणमा परेको हो।
पूर्वमा ताप्लेजुङमा टिम्बापोखरी क्षेत्रको डाँडामा भारतले पार्क बनाउँदा कञ्चनजङ्घा दक्षिण १५ किलोमिटर सीमाको रेखा मिचिएको छ। कञ्चनजङ्घा हिमालको दक्षिण क्षेत्रका डाँडामा शिखर चढ्न पर्वतारोही जाने मार्ग भारतले नेपाली भूमिलाई आफ्नो दाबी गर्दै आएको छ।
त्यसैगरी पाँचथरको च्याङथापु क्षेत्रमा भारतीय सेनाले नेपाली भूमि प्रयोग गरिरहेको छ। तिब्बु पोखरी क्षेत्रमा सीमा यकिन हुन सकेको छैन। लामो समयदेखि सीमा विवाद कायमै छ। जसका कारण नेपाली कृषकलाई आफ्नो कृषि उपज उत्पादन बिक्री गर्न समस्या परिरहेको छ। पाँचथरकै चिवाभन्ज्याङमा भारतले सीमारेखामा जोडेर राष्ट्रिय निकुञ्ज बनाएको छ। इलाममा पशुपतिनगरको नेपाली दसगजा क्षेत्रमा भारतले भन्सार कार्यालय भवन बनाउन नेपाली भूमि मिचेर काँडेतार समेत लगाएको छ।
यस्तै पशुपति हिलेमा २०५९ असार २४ मा गाडेको ४ सीमास्तम्भमध्ये ७१/२२ नम्बरको सहायक स्तम्भका कारणले नेपालीको ६ घर, एउटा छोटी भन्सार कार्यालय समेत भारतमा पर्न गएको छ।
यस्तै भारतले झापामा पाठामारी, महेशपुर, भद्रपुर, काँकडभिट्टा, नकलबन्दा, बाहुनडाँगी क्षेत्रमा करिब दुई हजार चार सय ६२ बिघा नेपाली भूमि अतिक्रमण गरेको छ। मोरङमा जोगवनी सिमानामा दसगजा क्षेत्र नै देखिँदैन। नेपाली भू–भाग बुद्धनगर, पोखरिया, रंगेली, डाइनिया, सोराभाग, मझारेमा दसगजा क्षेत्रमा भारतीय पक्षले नेपाली भूमि अतिक्रमण गरेको छ।
मोरङको रेगेली, चेप्राहा, आमगाछी, झुर्किया, महादेवा र कसरिया सीमाक्षेत्रको नेपाली भूमिको दसगजामा भारतीय नागरिकको बसोबास छ। बझाह लुना नदी चुनिमाडी नजिकको एक किलोमिटर जमिन पनि भारतले अतिक्रमण गरेको छ। सुनसरीको देवागञ्ज, कप्तानगञ्ज, कोसी गाउँपालिका, भोक्राहा नरसिंह लगायत क्षेत्रका २ सय बिगाहभन्दा बढी क्षेत्र भारतीय अतिक्रमणमा परेको छ।
सुनसरीको कोसी गाउँपालिकाका महादेव यादव आफ्नै खेतको बीचमा भारतीय पिलर गाडिएको बताउँछन्। पिलरपारि भारतीय भूमिमा आफ्नो १० कट्ठाभन्दा बढी जमिन परेको उनको भनाइ छ। आफ्नै जग्गामा जाँदा भारतीय एसएसबीको कुटाइ खानुपर्ने बाध्यता रहेको उनको भनाइ छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
