काठमाडौं– पशुमा लाग्ने लम्पीस्किन रोग २०७७ मा मोरङबाट फैलिन सुरु भएको थियो। अहिले नेपालका ७६ वटा जिल्लामा फैलिसकेको छ। ७६ वटै जिल्लामा ६ लाख ८२ हजार ८० पशुहरु सो रोगबाट संक्रमित भएको नेपाल पशुसेवा विभागका प्रवक्ता तथा वरिष्ठ पशुसेवा अधिकृत चन्द्र ढकालले बताए।
‘नेपालमा ०७७ साल असार महिनामा मोरङको सुन्दरहरैचाका गाईहरुमा पहिलोपटक यो रोग देखा परेको थियो। त्यसपछि गत चैत महिनामा कोशी प्रदेशबाट माहामारीको रुपमा ७६ जिल्लामा फैलिसकेको छ,’ उनले भने, ‘०७७ पछिका २ वर्षमा १६ जिल्लाका २९ पालिकामा यो रोग फैलिएको थियो। त्यतिबेला ३ हजार ३०१ पशु संक्रमित हुँदा १३ वटा पशु मरेका थिए।’
अहिले कूल संक्रमितमध्ये ४ लाख ९ हजार १७५ निको भइसकेका छन् भने २५ हजार ४०८ पशु मरिसकेका छन्। यस्तै २ लाख ७४ हजार ४९७ वटा पशु अझै संक्रमित रहेको उनले बताए। पशुमा लम्पीस्किनको संक्रमण तथा मृत्यूबाट ३३ अर्ब बढी नोक्सानी भएको ढकालले बताए।
लम्पी स्किनले मरेका पशुहरुको पशु बीमामार्फत् ८० प्रतिशत क्षतिपूर्ति कृषकले पाउने व्यवस्था छ। ‘पशुको बीमा गरेको भए बीमाबापतको रकम ८० प्रतिशत क्षतिपूर्ति किसानले पाउने छन्। अहिले सबैतिर बीमा पुगिसकेको अवस्था छ। बीमा नगरेका पशुहरुको भने सरकारले क्षतिपूर्ति दिँदैन,’ ढकालले भने।
आगामी आर्थिक वर्ष ०८०/८१ का लागि प्रत्येक पालिकामा महामारी नियन्त्रण गर्न संघीय सशर्त अनुदानअन्तर्गत १ लाखका दरले रकम विनियोजन गरिएको ढकालले बताए। साथै १६१ पालिकामा भेटेरिनरी डाक्टर र सबै पालिकामा प्राविधिक व्यवस्थापनका लागि बजेट व्यवस्था गरिएको छ।
सुदूरपश्चिम बढी प्रभावित
लम्पी स्किनबाट सबैभन्दा बढी सुदूरपश्चिम प्रदेशका पशुहरु प्रभावित भएका छन्। यस्तै, कर्णाली, लुम्बिनी र कोशीका मध्यपहाडी तथा पहाडी क्षेत्रमा रहेका पशु बढी प्रभावित भएको ढकालले बताए।
पशुसेवा विभागको तथ्याङ्कअनुसार सुदूरपश्चिम प्रदेशमा २ लाख ७ सय ९८ संक्रमितमध्ये १० हजार ९३९ पशु मरेको तथ्यांक छ। कर्णालीमा १ लाख ८९ हजार १५ संक्रमित पशुमध्ये ६ हजार ७४१ पशु मरेका छन्। कोशीमा १ लाख ५४ हजार ५ सय ३२ संक्रमित पशुमध्ये ३ हजार ४६४ मरेका छन्। लुम्बिनीमा ७४ हजार २ सय ८९ संक्रमित पशुमध्ये २ हजार ७८० मरेका छन् भने ८ हजार ५ सय पशुहरुमा लम्पीस्किनविरुद्धको खोप लगाइएको छ।
गण्डकीमा २७ हजार १५ संक्रमितमध्ये ५१७ पशुहरु मरेका छन्। बाग्मतीमा ३१ हजार ३४३ संक्रमितमध्ये ८६६ पशु मरेका छन्। र मधेसमा ५ हजार ८८ संक्रमितमध्ये १०१ पशुहरु मरेका छन्।
७ लाख खोपमध्ये १ लाख ७२ हजार डोज मात्रै लगाइयो
अहिलेसम्म ७ लाख ३७ हजार डोज खोप आएको र ७६ जिल्लाका १ लाख ७२ हजार १२८ पशुहरुमा लगाइएको ढकालले बताए।
सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ३ हजार पशुहरुमा लम्पीस्किनविरुद्धको खोप लगाएको छ। कर्णालीमा भने १७ हजार ५००, कोशीमा ७२ हजार ४९ पशुहरुमा खोप लगाइएको छ। गण्डकीमा ३२ हजार ६८४, बागमतीमा २८ हजार ६२० पशुहरुमा, भने मधेसमा ९ हजार ७७५ पशुहरुमा लम्पीस्किन विरुद्धको खोप लगाइएको विभागको तथ्यांकमा छ।
साढे ३३ अर्ब नोक्सानी, उत्पादकत्व पनि घट्यो
उक्त रोगबाट २५ हजार बढी पशुहरु मर्दा साढे ३ महिनामै ३३ अर्ब ५१ करोड रुपैयाँ बराबर नोक्सानी भएको नेपाल पशु चिकित्सा परिषद्का निमित्त रजिस्ट्रार मनोजकुमार शाहीले बताए।
‘करिब ४ लाख पशु निको भए पनि तिनको उत्पादकत्व घटेको छ। संक्रमित पशुबाट ४८ दिनसम्म उत्पादन आउँदैन। गाई तुहिने सम्भावना हुन्छ, बाली लगाउन पाइन्न,’ उनले भने। राँगा र गोरुमा पनि बाँझोपनको सम्भावना रहने शाहीको भनाइ छ।
परिषद्का अनुसार नेपालमा कूल ७४ लाख १३ हजार १९७ गाई र ५१ लाख ३२ हजार ९३१ भैँसी छन्। वैज्ञानिक तथ्यका आधारमा अनुमानित २० प्रतिशत पशुमा रोग सर्ने दर, मृत्युदर ३.८ प्रतिशत र एउटा पशुबाट न्यूनतम ४९ हजार १ सय ३५ रुपैयाँ नोक्सान हुने देखिने परिषद्ले जनाएको छ।
परिषद्का अनसार संक्रमित पशु र मरेको पशुको हिसाब गर्दा ३३ अर्ब ५१ करोड ४० लाख नोक्सानी भएको देखिन्छ।
पशुमा रोग फैलिने दर १० देखि २० प्रतिशत
विश्व पशु स्वास्थ्य संगठनका अनुसार यो रोग देखिएको ठाउँमा पशुमा रोग फैलिने दर १० देखि २० प्रतिशत र मृत्युदर १ देखि ५ प्रतिशत पुग्ने परिषद्को एक विज्ञप्तिमा उल्लेख छ। तर भारतलगायत केही मुलुकमा फैलिने दर उच्च देखिएको परिषदले जनाएको छ।
भारतमा २४.२, बंगलादेशमा ३४ र इथियोपियामा ३६ प्रतिशतसम्म रोग फैलिएको परिषद्ले जनाएको छ। रोगले भारतमा १२.४, बंगलादेशमा ३.२ र इथियोपियामा ४.५ प्रतिशत मृत्युदर देखिएको छ। एकै खोरमा रहेका ८२.३ प्रतिशत पशुमा रोग फैलिने र त्यसमा २४.३ प्रतिशत मर्ने गरेको अध्ययनले देखाउने परिषद्को भनाइ छ।
भारतमा एउटा गाई बिरामी हुँदा ९४ हजार ८३९ र भैंसीबाट ४३ हजार ३२९ रुपैयाँको आर्थिक क्षति भएको छ। बंगलादेशमा प्रतिगाईभैंसी १२ हजार ३२३ र इथियोपियामा ४२ हजार ९०० रुपैयाँ बराबर आर्थिक क्षति हुने गरेको छ। सोही आधारमा नेपालमा न्यूनतम ४९ हजार १३५ रुपैयाँ नोक्सान हुने अनुमान गरिएको छ।
रोगका कारण दूध र मासु उत्पादनमा ह्रास आउने, पशुमा प्रजनन समस्या देखिने (तुहिने, गर्भपतन हुने, बाली नजाने), छाला उत्पादनमा समेत समस्या आउने हुन्छ। निको भएको पशुलाई पूर्ववत् अवस्थामा ल्याउन थप पोषण खर्च बढ्न जान्छ। ‘रोगका कारण करिब ६ महिनासम्म साँढे तथा राँगा प्रजननमा आउन सक्दैनन्। लामो बेतान्तर भइ गाई–भैँसीको दूध उत्पादनमा ४० देखि ५० प्रतिशतसमेत कमी हुने अनुसन्धानले देखाउँछ,’ विज्ञप्तिमा भनिएको छ, ‘यही अवस्थामा रोग फैलिए १ खर्ब २६ अर्बको बराबरको आर्थिक नोक्सानी हुने प्रक्षेपण छ। रिपोर्टसहित तत्काल गर्नुपर्ने, मध्यकालीन र दीर्घकालीन व्यवस्थाका लागि कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयमा परामर्शका लागि पेस गरिसकेका छौं।’
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
