एमाले स्थायी समिति सदस्य सुरेन्द्र पाण्डे वैचारिक र सैद्धान्तिक बहसमा पनि पोख्त नेता हुन् । पार्टीको विचार निर्माणमा उनको पनि धेरथोर योगदान छ । केही समययता एमालेमा वैचारिक र सैद्धान्तिक बहस निकै कम हुन थालेको छ । यसै सेरोफेरोमा केन्द्रित रहेर दशैंअघि नेपाल लाइभका किशोर दहालले लामो संवाद गरेका थिए । प्रस्तुत छ उक्त संवादको सम्पादित अंशः
एमालेभित्र हिजोआज किन बहस हुन छाड्यो नि?
बहस नहुने होइन, भइरहेका छन् । कहिले कम र कहिले अलि बढी हुन्छ । कहिले संविधान बनाउने, कहिले कार्यान्वयन गर्ने, कहिले चुनाव गर्नेतिर हाम्रो सम्पूर्ण ध्यान केन्द्रित भइरहेकाले आराम लिएर बहस गर्ने अवस्था नै छैन । त्यसले पनि पार्टीभित्रको बहस ओझेल परेको जस्तो लागेको हो । तर, हामी विभिन्न हिसाबले बहसमै छौं।
एमालेमा आलोचनात्मक चेत नै हरायो भन्छन् त !
यो मानिसहरुले नबुझेको कुरा हो । आलोचना कहिले मन्द हुन्छ, कहिले खुला हुन्छ । अलि चर्को र सार्वजनिक रुपमा मिडियामा आयो भने मात्रै एमालेमा आलोचना भएछ, नत्र भएन भन्ने बुझ्नु पनि भएन । आलोचनाहरु भइरहन्छ, आलोचना बेगर पार्टी त अगाडि जाँदै जाँदैन नि!
सामाजिक सञ्जालमा एउटा शब्द निकै प्रयोग हुन्छ, हनुमान । त्यो शब्द अन्धभक्तिसँग जोडेर प्रयोग गरिन्छ र सबैभन्दा बढी एमालेकै निम्ति प्रयोग गरिन्छ । कस्तो लाग्छ?
त्यो संख्या सानो छ । हनुमानगिरी गर्ने मान्छे कहिल्यै पनि ठूलो हुँदैन । धेरै मान्छे स्वतन्त्र छन् । आजकाल त झन् ‘फ्रिडम अफ एक्प्रेसन’ नयाँ उँचाइबाट आइरहेको छ । हनुमान भएर पछि लाग्ने मान्छेहरु थोरै हुन्छन् । धेरै पौरख गर्न सक्नेहरु गरेर खान्छन् । पौरख गर्न नसक्नेहरु पो हनुमानगिरी गर्छन्।
त्यो आरोप चाहिँ किन एमालेलाई लागेको त?
एमालेमा भन्दा अरु पार्टीमा हनुमान बेसी छन् । थाहा छैन, तपाईंले एमालेलाई नजिकबाट हेरेकाले पो एमालेको मात्रै हनुमानगिरी देख्नुभयो कि ! अरु पार्टीको गतिविधिलाई नजिकबाट विश्लेषण गर्नुभयो भने त्यहाँ झन् बढी छन् । अहिलेको सन्दर्भमा हेर्नुहुन्छ भने सबैभन्दा चुस्त संगठन भएको र अलिकति भए पनि सवालजवाफ हुने पार्टी एमाले मात्रै हो।
आजकाल एमाले सत्ताको पार्टी हो । कुनै क्रान्तिको पार्टी होइन । सत्ता केन्द्रित पार्टीमा सत्ताको सेयर मात्रै खोजिन्छ । एमाले सेयर खोज्ने पार्टी हो ।
एमाले हिजोदेखि नै बहस र छलफल गर्दै, हरेक कुराको नेतृत्व गर्दै आएको पार्टीमा अलि बहस कम भएको हो कि भन्ने प्रश्न हो भने त्यसमा पक्कै केही त्रुटि भएका छन्।
अहिले हामी बेसी चुनावमुखी भयौं । जुनसुकै प्लेटफर्ममा पेट्टी इन्ट्रेस्टमा दौडधुप गर्ने प्रचलन बढ्यो । स्वार्थीपन बढेर गयो । आफूसँग भएको क्षमतालाई कार्यकर्ताले ठीक ढंगले गर्न सकिरहेका छैनन् । पद पाउँछु कि पाउँदिनँ भन्नेमा नै दौडिरह्यो । काम गरेपछि नपाउने त प्रश्नै छैन नि भनेर आत्मविश्वास बढ्यो भने बहस नयाँ ढंगले जाने थियो र त्यसले पार्टीमा नयाँपन ल्याउँथ्यो भन्नेमा म पनि सहमत छु । तर, अरु पार्टीमा भन्दा एमालेमा गणेश प्रवृत्ति वा हनुमानगिरी बढेको भन्ने चाहिँ मलाई लाग्दैन।
नाकाबन्दीपछि तपाईंका अध्यक्ष ओलीले व्यक्त गरेका तिखा शब्दहरु बढी सुनिन्छन् । पार्टी मिटिङमा कहिल्यै सचेत गराउनुभएको छ?
पार्टीमा हामीले छलफल गरेका छौं । यस्ता शब्द नबोल्नुस् भनेर उहाँलाई सचेत पनि गराएका छौं । पटकपटक हामीले भनेका छौं । तपाईंलाई याद होला, उहाँले संसदमा आएर समेत मैले यसो भनेको होइन भन्नुभएको छ । त्यो त उहाँले हाम्रो पार्टीभित्रका साथीहरुको सल्लाहमै भन्नुभएको होला नि!
ओलीजीका समुदायबीच फाटो ल्याउने खालका शब्द प्रयोगप्रति तपाईंका धारणा के छ?
शब्द मीठो नै बोल्नुपर्छ । कुनै पनि विषयवस्तुमा आफ्नो टिप्पणी राख्नु भनेको शालीन शब्द प्रयोग नगर्नु होइन । छुच्चो शब्द प्रयोग गरेर मात्रै दृढ अडानवाला भनेर पुष्टि हुँदैन । आफ्ना कुरा सटीकतापूर्वक राख्ने तर सम्बन्ध सबैसँग राम्रो हुनुपर्छ।
एमालेको पछिल्लो गतिविधि हेर्दा पहिलेको जीवन्त एमालेको सम्झना आउँदैन?
आउँछ नि । पार्टी ४६ सालभन्दा अगाडि लडिरहेको बेलामा जीवन्त थियो । त्यतिबेला हाम्रा कुनै निजी स्वार्थ थिएनन् । झगडा गर्नुपर्ने कुनै विषय थिएनन् । त्यहाँ केवल योग्यता थियो । पार्टीप्रतिको बफादारिताको कुरा थियो । संघर्षप्रति दृढ छ कि छैन, निष्ठा छ कि छैन ? व्यक्तिको मूल्यांकन गर्न कुनै समय लाग्दैनथ्यो, सबै पारदर्शी हुन्थ्यो । यो कामका लागि फलानो योग्य हुनुहुन्छ, उहाँलाई जिम्मेवारी दिऔं भन्ने हुन्थ्यो।
आजकाल एमाले सत्ताको पार्टी हो । कुनै क्रान्तिको पार्टी होइन । सत्ता केन्द्रित पार्टीमा सत्ताको सेयर मात्रै खोजिन्छ । एमाले सेयर खोज्ने पार्टी हो । हरेक मान्छे पार्टीमा लाग्छु भन्छ । हिजो म पार्टीमा लाग्छु, जेल जान तयार छु भनेर कसैले भन्थ्यो ? मान्छेहरु पहिल्यै भाग्थे । पहिले त थोरै मात्रै छानिएर पार्टीमा आउँथे।
अहिले पनि हाम्रा कतिपय कार्यकर्ता चुनावमा जानका लागि मरिहत्ते गर्छन् । म पार्टीमा लागेँ, गरिबी भयो, घरपरिवार बिग्रियो, बिल्लीबाठ भयो भन्छन् । एकपटक चुनावको टिकट दिनुपर्यो भन्छन् । अचम्म लाग्छ, चुनावबाट कोही मान्छे धनी हुन्छ ? अहिले त भएको सम्पत्ति पनि सकिने स्थिति छ । गरिबी छ भने त कमाउन गए हुन्छ नि !
त्यसैले क्रान्तिको पार्टी र सत्ताको पार्टीको चरित्र फरक हुन्छ । क्रान्तिको पार्टी चलाएको आधारमा सत्ताको पार्टी चल्दैन । सत्तामा गइसकेपछि सत्ता चलाउने तरिकाको विकास गर्नुपर्छ । नयाँ नीति, शैली, कार्यदिशा, कार्यशैली, कार्यतरिकाहरु विकास भएन भने पार्टीभित्र विरोधाभाष हुन्छ अनि कार्यकर्तामा पनि अन्योल हुन्छ।
परिस्थितिले नयाँ रुपमा फड्को मारिसक्यो, तर पुरानैमा अल्झिएर बसिरहनेहरु पनि छन् । अहिलेको अन्तरविरोधको मुख्य पक्ष यहाँ पनि छ । चीनका राष्ट्रपति सी जिन पिङले भनेका छन्– विद्वान् मान्छे त्यो हो, जसले समय घर्केका विचारहरु समय पाक्ने बित्तिकै छाडिदिन्छ र उपाय परिवर्तन गर्छ।
जनआन्दोलनपछि एमाले एउटा बाहेक सबै दलीय सरकारमा धेरथोर सहभागी भएको छ । किन यस्तो सत्तालिप्सा ?
सत्तालाई सामाजिक परिवर्तनको लागि, राष्ट्रको विकास र परिवर्तनको लागि एउटा औजारको रुपमा प्रयोग गर्नुपर्छ । निजी फाइदाको लागि, निजी महत्त्वाकांक्षा पूर्ति गर्नका लागि भयो भने त्यो अभिशाप हुन्छ। चाहे कम्युनिस्ट हुन् वा पुँजीवादी देश हुन्, व्यक्तिगत कुरामा जाने बित्तिकै टकराव सुरु हुन्छ र त्यो सत्ता असफल हुन्छ । तर, जब मुलुकको हितमा हुन्छ, त्यसले समर्थन प्राप्त गर्दै जान्छ।
सत्ताको राजनीति नै मुलुक बनाउनको लागि हो । त्यसैले सत्तामा जानै हुँदैन भन्ने आदर्शवादी कुरासँग म सहमत छैन । तर, सत्तामा निजी स्वार्थपूर्तिका लागि जानुपर्छ भन्ने प्रवृत्ति बढ्दो छ, त्यसबाट हामीले उपलब्धि प्राप्त गर्दैनौं । त्यस्ता राजनीतिक दलहरु जसले जनताको अपेक्षा पूरा गर्दैनन्, त्यसको विकल्प जनताले खोज्न थाल्छन्। त्यसैले हामीले सत्ता प्राप्ति गर्ने नै हो । तर, त्यो सत्ता मुलुकको हितमा भएन भने टिकाउ हुँदैन । सत्ता जनताको अपेक्षा र सपना पूरा गर्ने खालको हुनुपर्छ । भयो कि भएन, त्यसको समीक्षा गर्नुपर्छ । एमाले प्रत्येक पटक सरकारमा जाँदा के गर्योख वा के गर्न सकेन, त्यसको समीक्षा भएको छैन।
एमाले सरकारमा जाने कुरालाई उद्देश्य केन्द्रित बनाउन सकेनौं भने राजनीतिमा लागिहालियो, एकपटक मन्त्री बनौं भन्नेमा सीमित बनायौं भने यो राजनीतिको अर्थ हुँदैन । यसले परिणाम दिँदैन।
समृद्धिको लक्ष्यबेगर पनि एमालेका लागि सत्ता गन्तव्य बनिरहेको चाहिँ किन?
यो बुझाइमा समस्या छ । अहिले पनि हाम्रा कतिपय कार्यकर्ता चुनावमा जानका लागि मरिहत्ते गर्छन् । म पार्टीमा लागेँ, गरिबी भयो, घरपरिवार बिग्रियो, बिल्लीबाठ भयो भन्छन् । एकपटक चुनावको टिकट दिनुपर्यो भन्छन् । अचम्म लाग्छ, चुनावबाट कोही मान्छे धनी हुन्छ ? अहिले त भएको सम्पत्ति पनि सकिने स्थिति छ । गरिबी छ भने त कमाउन गए हुन्छ नि ! व्यवसाय गर्न गए हुन्छ नि ! तर, चुनाव जित्नु कुनै गुजाराको क्षेत्र हो भन्ने मान्छेलाई परेको छ । सांसद नै भयो भने पनि ५० हजार कमाइ हुन्छ । त्यति त मिहिनेत गरे बाहिरै पनि आर्जन हुन्छ नि!
त्यसैले सत्ता मुलुक परिवर्तन गर्ने औजार हो । कोही कसैको व्यक्तिगत गरिबी अन्त्य गर्ने प्लेटफर्म होइन । यो कुरा मान्छेले बुझिरहेका छैनन्।
तपाईंहरुको एउटा मुखपत्रले एकजना नेताले भनेको कुरा छापेको थियो । नेताको भनाइ छ– मलाई ऋण लागेको छ, त्यसैले सरकारमा जानैपर्नेछ । नेतृत्व स्तरमा पनि पटकपटक मन्त्री हुनुपर्ने लोभ किन?
पार्टी र नेतृत्व समाजभन्दा माथि हुँदैन । जस्तो समाज र परिस्थिति छ, त्यो अभिव्यक्त हुन्छ नै । मान्छेका सोचहरु अनेक किसिमले अभिव्यक्त हुन्छ । त्यसबाटै परीक्षण गर्नुपर्यो,, को कुन लेभलको छ । त्यसैले पहिले त समाजकै स्तर परिवर्तन गर्नुपर्यो । समाजको स्तर परिवर्तन भए त्यस्ता प्रवृत्तिहरु राख्ने मान्छेहरु नै हुने थिएनन्।
तपाईं युरोपमा जानुभयो भने गाडी किन्नका लागि मन्त्री हुन्छु भन्छन् ? भन्दैनन् । किनकि, त्यहाँ गाडी त सबैको छ नि ! हामीमा पनि त्यो अवस्था आएपछि त्यतिका लागि सरकारी पद खोज्दैनन्।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।
![सय दिने प्रगति विवरण सार्वजनिक गर्दै प्रधानमन्त्री केपी ओली [प्रत्यक्ष प्रसारण]](https://nepallive.net/uploads/posts/500X300/kllllllllll-1729675876.jpg)
![Nepal Live Samachar नेपाल लाइभ समाचार, भदौ १९ [भिडियाे]](https://nepallive.net/uploads/posts/500X300/samachar++-1725458095.jpg)
![प्रधानमन्त्रीसँग प्रश्नोत्तर [प्रत्यक्ष प्रशारण]](https://nepallive.net/uploads/posts/500X300/PMM-(1)-1718866650.jpg)
![भारत भ्रमणबारे प्रतिनिधि सभा बैठकमा जवाफ दिँदै प्रधानमन्त्री प्रचण्ड [प्रत्यक्ष प्रशारण]](https://nepallive.net/uploads/posts/500X300/prachanda-sansad-1710309847.jpg)
![Nepal Live Samachar नेपाल लाइभ समाचार, जेठ ३० [भिडियाे]](https://nepallive.net/uploads/posts/500X300/samachar++-copy.jpg-30-1718203418.jpg)
