दक्षिण एशियामै पहिलो पटक नेपाल उत्रिएको त्यो बोइङ

शनिबार विशेष

उडान इतिहासका ५५ वर्षदक्षिण एशियामै पहिलो पटक नेपाल उत्रिएको त्यो बोइङ

सुनिल उलक शनिबार, फागुन २८, २०७८ १८:०१

जर्मन राष्ट्रपतिको भ्रमणका क्रममा नेपालमा पहिलो पटक अवतरण भएको बोइङ। २०२९ मा शानेवानिले खरिद गरेको पहिलो बोइङ (इन्सेटमा)।

हवाइ उडानको क्षेत्रमा नेपालले आजभन्दा ५५ वर्षअघि निकै ठूलो फड्को मारेको थियो। दक्षिण एशियामै पहिलो पटक २०२३ फागुन २७ गते नेपालमा बोइङ उत्रिएको थियो। यसरी हवाइ उडानमा कीर्तिमानी बनाएको नेपालले त्यहीअनुसार आफ्नो क्षमता विस्तार गर्न भने सकेन।

५५ वर्षअघि काठमाडौं उत्रिएको जहाज नेपालको भने थिएन। त्यो जहाज उत्रिनु केहीअघिसम्म पनि विमानस्थलको धावनमार्ग निकै छोटो थियो। त्यो पुरानो विमानस्थललाई नयाँ स्वरुप दिइएपछि मात्र बोइङ उत्रिन संभव भएको थियो। त्यसबेलासम्म यो विमानस्थलले नयाँ नामसमेत पाइसकेको थियो।

नेपालको अन्तराष्ट्रिय विमानस्थलको पुरानो नाम गाैचर हवाइ अड्डा हो। यसलाई पशुपति गौचर पनि भनिन्थ्यो। २०२० साल (सन् १९६४) मा त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थल नामकरण गरिएको थियो। तर, अन्तराष्ट्रिय उडानमा कहलिएका ठूला जहाजहरु अवतरण हुन सकेको थिएन।

तस्बिर : नेपाल एयरलाइन्स

२०२३ सालमा जर्मन राष्ट्रपतिको सवारीको लागी विमानस्थलको सुधार गरियो। त्यति बेला धावनमार्गलाई तीन हजार ७५० फिटबाट ६ हजार ६०० फिट लामो बनाइयो, जसले गर्दा ठूला जहाजबाट अन्तराष्ट्रिय उडान गर्न संभव भयो।

जर्मनीका तत्कालीन राष्ट्रपति हेनरिक लुब्क २०२३ फागुन २७ मा लुफ्थान्सा एयरको बोइङ ७०७ को विशेष विमानमा नेपाल आएका थिए। उक्त विमान नेपाल आएको पहिलो जेट थियो। यसरी जर्मन राष्ट्रपतिको यात्राले नेपालको एक मात्र विमानस्थल अन्तराष्ट्रिय उडानका लागि योग्य भन्ने प्रमाणित भएको थियो। त्यसपछि २०२५ सालमा थाई एयरले काठमाडौं उडानको नियमित तालिका बनाएको थियो।

नेपालको सरकारी विमान सेवा तत्कालीन शाही नेपाल वायुसेवा निगम (शानेवानि)ले पनि बोइङ विमान खरिद गर्ने प्रक्रिया अगाडि बढायो। फलस्वरुप २०२९ भदौ १ गते त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थलमा भर्खरै तयार भएको नयाँ बोइङ ७२७ को सी३ विमान अवतरण गर्‍यो। यो विमान दक्षिण एशियाली देशले किनेको पहिलो बोइङ थियो।

विशेष किसिमको रङरोगन गरिएको यो विमानको पछाडि पुच्छरमा नेपालको ठूलो झण्डा बनाइएको थियो र साथमा नेपाल भनेर लेखिएको थियो। बीचमा लामो रातो र निलो धर्साको रुपमा झ्यालको भागलाई अगाडिदेखी पछाडिसम्म छुट्याइएको थियो। अगाडि ककपिटमा पाइलटको झ्यालको तल शानेवानिको प्रतीक चिन्हको रुपमा पखेटा फिँजाएको आकाश भैरव कोरिएको थियो। आकाशको सुरक्षाको रुपमा पूजिने देवताको रुपमा राखिएको यो प्रतीक चिन्हलाई त्यो बेला धेरैले प्रशंसा गरेका थिए।

नेपाल ल्याइएपछि यसको संकेतांक ९एन-एबीडी (9N-ABD) राखियो। यो विमानको नाम 'यति' राखिएको थियो। यतिको आगमनले शानेवानिको स्वर्णिम युगको शुरुवात भयो। पहिलो उडानको रुपमा हङकङमा बेलायती सेनामा रहेका गोर्खाली सैनिकहरुको ओसारपसारमा केन्द्रित रह्यो। कतिपय चार्टर्ड उडान गरेको शानेवानिलाई तत्कालै अर्को विमान खाँचो भयो।

तर, शानेवानिले अर्को नयाँ बोइङ किन्ने आँट गर्न सकेन। जसले गर्दा ल्याटिन अमेरिकी राज्यहरुमा १० वर्ष उडान गरिसकेको पुरानो बोइङ किनेको थियो। २०३६ वैशाखमा नेपाल आइपुगेको यस विमानको संकेतांक 9N-ABN राखिएको थियो। साथै, यो विमानको नाम नेपालको राष्ट्रिय चराको नाममा 'डाँफे' राखियो। दुई वटा बोइङ विमानको साथ नेपालले अन्तर्रा‍ष्ट्रिय उडानहरुमा प्रभुत्व राख्न सफल भयो।

थाइल्यान्डको राजधानी बैंककबाट अन्तर्राष्ट्रिय उडानको शुरुवात गरेको शानेवानिले आफ्नो गन्तव्य थप्दै गएको थियो। यूरोपको फ्रान्कफर्ट उडानका लागि लुफ्थान्सा एयरको बोइङ ७५७ पनि भाडामा लिएको थियो।

कर्णाली विमान।

अन्तर्राष्ट्रिय उडानको महत्त्वलाई ध्यानमा राखेर निगमले २०४४ असोज ३ गते बोइङ कम्पनीकै अर्को ठूलो जहाज बोइङ ७५७ खरिद गरेको थियो। दुई पाइलटले उडाउन सकिने हुँदा यसको खर्च केही कम हुने थियो। यो विमानको नेपालमा संकेतांक 9N-ACA र नाम 'कर्णाली' राखियो। यसको एक वर्ष पुग्न लाग्दा २०४५ भदौ १६ मा निगमले फेरी अर्को बोइङ भित्र्याएको थियो। बेलायती गोर्खा सैनिकहरु र शाही सेनाको लेबनान मिसनमा जाने शान्ति सेनाको संख्याको बढोत्तरीले गर्दा कार्गो तथा यात्रु बोक्न सक्ने बोइङ खरिद गरेको थियो। 9N-ACB संकेतांक दिइएको यो विमानको नाम भने 'गण्डकी' गण्डकी राखिएको थियो। यसरी निगमसँग केही समय आफ्नै चार वटा बोइङ र भाडाको बोइङसमेत थियो।

सन् ७०को दशकमा निगमले वार्षिक करिब दुई लाख यात्रु ओसार्थ्यो। निगमको उडान कोलम्बो, ढाका, कराँची, दुबई, फ्रान्कफर्ट, लण्डन, पेरिस, ओसाका, सांघाइ, हडकङ, सिङ्गापुर, बैंककलगायत भारतको बैंगलोर, कलकत्ता, दिल्ली, पटना तथा मुम्बईसम्म जोडिएको थियो।

गन्डकी विमान।

निगमको दुवै बोइङले धेरै उडान गरेपछि अन्तत २०५० सालमा हटाउन बाध्य भयो। २०५० वैशाख १२ मा 'यती'ले र त्यही वर्ष पुष ९ गते 'डाँफे'ले अन्तिम उडान गरे। चार्टर्डबाहेक 'यति'को उडान नेपाली आकाशमा मात्र सीमित रहेको थियो। 'डाँफे' भने शानेवानिले बेचेपछि पनि अफ्रिकी देशहरुमा उडान भइरहेको थियो। यो विमान २०६२ माघसम्म अफ्रिकी आकाशमा उडिरह्यो।

२०४७ सालमा देशमा राजनैतिक उथलपुथल हुँदा नेपालको हवाइ उड्यन भने धराशयी हुने क्रम सुरु भयो। २०५० सालमा शानेवानिको युरोपको लागि मुख्य एजेन्ट नियुक्त भएका दिनेश धमिजाको कारण निगमले झण्डै ४० करोड नोक्सानी बेहोर्नु परेको थियो। यसमा कांग्रसबाट निवार्चित तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाको नाम पनि मुछिएको थियो।

२०५४ सालमा चेज एयर काण्ड भयो। विमान नै नभएको चेज एयरसँग बोइङ ७५७ भाडामा ल्याउने सम्झौताका कारण निगमले ९ लाख डलर गुमायो। गिरिजाकै नेतृत्वमा रहेको कांग्रेस-एमाले सरकारको समय यो काण्ड भएको थियो। यो काण्डमा दुवै दलका नेताहरुको नाम मुछिएको थियो। त्यसैगरी, २०५५ सालमा चाइना साउथवेष्टको विमान भाडा प्रकरणमा पनि निगमले करिब २२ करोड रुपैयाँ गुमायो।

२०५७ सालमा लाउडा एयरको विमान भाडा प्रकरणले शानेवानिले करिब २ अरब रुपैयाँभन्दा बढीको नोक्सानी बेहोर्नु परेको थियो। यो प्रकरणमा नाम चलेका राजनितिज्ञदेखि शानेवानिका कर्मचारी तथा व्यापारीसमेत जोडिए।

२०७३ वैशाखबाट 'कर्णाली'को उडान रोकिएको थियो भने २०७५ असोजबाट 'गण्डकी'को उडान पनि रोकियो। २०७६ को अन्तमा पार्किङमा रहेका कर्णाली र गण्डकीको 'चिरफार' गरेर सामान लिएर गएपछि नेपालको इतिहासबाट बोइङ सदाको लागि मेटियो। अब निगमसँग अन्तर्राष्ट्रिय उडानको लागी एयरबसहरु मात्र छन्।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।