निषेधाज्ञामा घरेलु हिंसा : महिला र पुरुषको पीडा फरक-फरक

कोरोना अपडेट

पुष्पा थपलिया बुधबार, जेठ १२, २०७८ ०७:०३

काठमाडौं- कोरोना भाइरसको महामारी नियन्त्रणका लागि जारी गरिएको निषेधाज्ञाका कारण मानिसहरू अहिले घरमै थुनिएका छन्। अत्यावश्यक सेवाबाहेक अन्य क्षेत्रमा काम गर्ने तथा व्यापार व्यवसाय गर्ने सबैको काम बन्द छ। यसरी घरमै रहँदा कोरोना भाइरस संक्रमणको जोखिम त घटाएको छ, तर यसले अन्य खालका समस्या बढाउँदै लगेको छ।

निषेधाज्ञाका कारण अधिकांशको आय स्रोत नै बन्द हुँदा आर्थिक समस्यामा परेको देखिन्छ। यहीबीचमा घरेलु हिंसासमेत बढ्न पुगेको सरोकारवाला निकायको तथ्यांक छ।

राष्ट्रिय महिला आयोगको ‘हेल्पलाइन’मा घरेलु हिंसाका उजुरी आउने क्रम बढेको हेल्पलाइन व्यवस्थापक पलिता थापा बताउँछिन्। उनका अनुसार गत वर्षको लकडाउनमा धेरै देखिएका यस्ता घट्नाका उजुरी यो पटकको निषेधाज्ञामा पनि आइरहेका छन्। हिंसामा बढी महिला पीडित भइरहेको उनको भनाइ छ।

हेल्पलाइन व्यवस्थापक थापाले एउटा घटनाको उदाहरण दिँदै भनिन्, ‘गोकर्णेश्वरबाट आएको फोनमा एक महिलाले रूँदै भनिन्, लकडाउन भएदेखि श्रीमानले जतिखेरै कुटपिट मात्रै गर्छ।’

उनका अनुसार कामधन्दा बन्द भएपछि ती महिलाका श्रीमानको काम नै मद्यपान गर्ने र श्रीमती कुट्ने भएछ। श्रीमानले मार्ला भन्ने डरले नजिकको साथीकोमा शरण लिन पुगेपछि उनैको सल्लाहमा ती महिलाले फोन गरेको थापाले बताइन्।

कोभिडको दोस्रो लहर सुरू भएयता राष्ट्रिय महिला आयोगमा वैशाख मसान्तसम्म २२ वटा घरेलु हिंसाका उजुरी परेको पनि उनले जानकारी दिइन्। जसमा १४ वटा महिला हिंसाका केस छन्। बाँकी बलात्कारको प्रयास, चरित्र हत्या, आर्थिक यातना, मानाचामल, कुटपिट, बहुविवाहलगायतका उजुरी छन्।

शारीरिक र मानसिक हिंसामा महिला
अन्य समयमा पनि हिंसा नहुने हैन। तर, लकडाउनको समयमा महिला हिंसा बढेको बताउँछिन् महिला अधिकारकर्मी रञ्जना शर्मा। उनका अनुसार अन्य समयमा दुईपटक खाना पकाएर खुवाए पुग्थ्यो भने अहिले २४सै घण्टा महिलाले पुरुषको आदेश मान्नुपर्ने भएको छ। जसका कारण हिंसा पनि त्यही मात्रामा बढेको उनको भनाइ छ।

शर्माले एक उदाहरण दिँदै भनिन्, ‘सामाखुसीको सुकुम्बासी टोलमा बस्ने श्रीमान-श्रीमतीको एक जोडी बिहान उठेदेखि रातभर पनि झगडा गर्दा रहेछन्।’ उनका अनुसार त्यो जोडी यसअघि पनि झगडा गर्थे। तर, दिउँसो दुवैजना काममा जाने भएकाले झगडा कम हुन्थ्यो। निषेधाज्ञाका कारण दिनरात सँगै रहँदा झगडा भइरहने देखिएको उनले बताइन्।

शारीरिक र मानसिक हिंसामा पर्ने भने महिला नै बढी भएको उनले बताइन्। ‘महिला आयोगको रिपोर्ट हेर्ने हो भने दोस्रो लकडाउनमा २५ वटा केस मानसिक हिंसाको मात्रै आएका छन्। यदि यस्तै अवस्था रहे स्थिति भयावह हुने देखिन्छ,’ शर्माले भनिन्।

कोभिडको पहिलो लहरमा झण्डै ७०० महिलाले मानसिक हिंसाकै कारण आत्महत्या गरेको तथ्यांक उनले सुनाइन्। दोस्रो लहरमा यसको अवस्था झनै डरलाग्दो हुनसक्ने उनको भनाइ छ।

लकडाउनमा यौनहिंसाको शिकार
प्रसूतिगृहकी चिकित्सकसमेत रहेकी महिला अधिकारकर्मी डा. रेणु अधिकारी लकडाउनमा अधिकांश महिला यौनहिंसाको शिकार बन्नुपरेको बताउँछिन्। ‘यौन मानिसका लागि आवश्यक कुरा हो, त्यसैले महिला-पुरुष सँगै हुँदा यौनको चाहना बढ्नु स्वाभाविक हो,’ उनले भनिन्, ‘लकडाउनमा मनोरञ्जनका सबै क्षेत्र बन्द हुँदा र घरबाहिर निस्कन नपाउने भएपछि यौनमा बढी केन्द्रित भएको पाइन्छ।’

यस्तो अवस्थामा कतिपय पुरुष जत्तिखेर पनि यौनसम्पर्कका लागि दबाब दिने र महिला यौनहिंसामा पर्ने गरेको उनले बताइन्। ‘मलाई धेरैले फोन गर्छन्, जतिखेरै यौनसम्पर्क राख्ने श्रीमानको चाहनाले दिक्क भएको बताउँछन्,’ डा. अधिकारीले भनिन्।

आर्थिक हिंसामा पुरुष
अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस (मार्च ८)को अवसरमा आयोजित एक अन्तरक्रिया कार्यक्रममा नायिका/निमात्री रेखा थापाले लकडाउनमा महिला हिंसामात्रै हैन, पुरुष हिंसा पनि भएको बताएकी थिइन्। उनले भनेकी थिइन्, ‘लकडाउनमा महिला हिंसाको कुरा मात्रै गर्‍यौं तर के ती विचरा पुरुषहरू पीडित भएनन्, जसले सम्पूर्ण परिवारलाई एक्लैको कमाइमा पाल्नुपरेको थियो?’

नायिका थापाले भनेजस्तै केस महानगरीय प्रहरी वृत्त कालिमाटीमा देखियो।

ताहाचल बस्ने रामहरि कठायतले श्रीमतीमाथि कुटपिट गरेको भन्दै उजुरी परेपछि वृत्तले उनलाई पक्राउ गर्‍यो। वृत्तका प्रहरीले बताएअनुसार घटनाको बयान यस्तो छ:

दुई बच्चा, आमा, श्रीमती र उनी जम्मा पाँच जना एउटा फ्ल्याट लिएर ताहाचलमा बस्दै आएका थिए। पाँच जनाको खर्च रामहरि एक्लैको थाप्लोमा थियो।

एक निजी कम्पनीमा काम गरेर उनले परिवार पालिरहेका थिए, तर लकडाउनकै कारण अहिले कम्पनी बन्द छ। एक दिन बिरामी परेर कार्यालय जान नपाउँदासमेत तलब काट्ने कम्पनीले घरमा बसेका रामहरिलाई मासिक तलब दिने कुरै भएन।

बच्चाको पढाइ अनलाइनबाट भइरहेको छ, त्यहाँ फि बुझाउनैपर्‍यो। बिरामी आमाको दिनदिनैको औषधि किन्नैपर्‍यो। घरबेटी मिति मर्न पाएको छैन पैसा माग्न आउँछ, दिनैपर्‍यो। त्यसबाहेक खाना र आधारभूत खर्च पनि टार्नपर्‍यो।

यो सबैको जोहो कसरी टार्ने भनेर सोचिरहेका बेला उनको दिमाग चक्कराउन गएछ। त्यही बेलामा श्रीमतीले नुन तेल सकियो, चामल पनि केही दिनमात्रै पुग्छ भनेर सुनाउन आइछन्। रिसको झोकमा श्रीमतीलाई एक थप्पड लगाएछन्।

श्रीमती रोएको सुनेर नजिकका कसैले प्रहरीलाई खबर गरिदिएछ र उनी महानगरीय प्रहरी वृत्तसम्म पुगेका रहेछन्।

यो घटना सुन्दा जति सजिलो छ, भोग्दा उति गाह्रो। गत वर्ष लकडाउनकै कारण उनले मानसिक स्वास्थ्यको औषधिसमेत सेवन गर्नुपर्ने भएको रहेछ।

महिला अधिकारकर्मी शर्मा पुरुषहरू आर्थिक हिंसामा परेको स्वीकार गर्छिन्। निषेधाज्ञाका कारण आयस्रोत गुमाउँदा यस्तो समस्यामा परेको उनले बताइन्। शर्मा भन्छिन्, ‘हाम्रो समाज पहिलेदेखि नै यस्तै संरचनाले बन्यो। लकडाउनअघि महिलामा आर्थिक अधिकार र यसको शक्ति नभएकैले महिला हिंसा हुन्थ्यो भने अहिले पुरुषहरू आफैं यसको मारमा परेका छन्।’ मानसिक र शारीरिक हिंसामा पर्नेमा महिला रहेको उनको भनाइ छ।

घरेलु हिंसामा परे के गर्ने?
यतिखेर प्रहरीले घरेलु हिंसाको घटनामा खासै चासो देखाएको छैन। अपराध नै हुनेखालका घटना घटेमात्रै त्यो प्रहरी भएसम्म पुग्छ।

तर, हिंसामा परे प्रहरी चौकी नै पुग्नुपर्छे भन्ने छैन। राष्ट्रिय महिला आयोगको पैसा नपर्ने टोल फ्रि नम्बर १६६००१२०००४ मा सम्पर्क गरेर आफ्ना समस्या सुनाउन सकिन्छ।

त्यस्तै नेपाल प्रहरीको १०० नम्बर या स्थानीय प्रहरी चौकीमा पनि फोन गरेर जानकारी दिन सकिन्छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।