टीकाको दोस्रो दिन भइसकेको छ। परिवारका ज्येष्ठ सदस्यवाट टीका जमरा र आशीर्वाद लिनु दसैंको मुख्य विशेषता हो। सामान्यतया, वर्षभरि विभिन्न कामले देश विदेशमा रहे पनि दसैंमा भने घरमा भेला भई मिठो परिकार खाने र आशीर्वाद आदानप्रदान गर्ने गरिन्छ। यद्यपि यो वर्ष भने कोभिड १९ को महामारीबीच दसैं मनाइरहँदा कोरोना भाइरसवाट बँच्न विशेष सावधानी अपनाउदै दसैं, तिहारजस्ता चाड मनाउनु पर्ने देखिन्छ।
विगतमा दसैंका वेला अधिकांश सहर खाली हुन्थ्यो। गाउँमा आफन्तजनको वाक्लो उपस्थिति हुन्थ्यो। कोशेली लिएर आफन्तकोमा जानेको पनि लर्को लाग्थ्यो। तुलनात्मक रुपमा यो वर्ष कम चहलपहल भए पनि अधिकांश ठाउँमा लकडाउन सकिएसंगै कोरोना महामारी पनि सकिएको जस्तो देखिन्छ।
तर, याद गर्नुस्, मानिसहरुको यो बुझाइ गलत छ। कोरोना केही होइन भन्नेहरुले अस्पतालको वेडहरु खाली नभएर अस्पतालको गेटबाट सुरक्षागार्डले बिरामी फिर्ता गरेका र अस्पताल चहार्दाचहार्दै अल्पायूमा आफन्त गुमाएका हरुलाई एक पटक सोधेहुन्छ। साँच्चै भन्नु पर्दा अहिलेको अवस्था जटिल छ। यो महामारीको विशेष अवस्था हो। हुनत आफैंलाई नपरी थाहा हुँदैन । कतिपय मानिसहरुले कोरोनालाई बेवास्ता गरेको पनि पाइन्छ। तर कोभिड १९ संक्रमणवाट बँच्न सकेसम्म प्रयास गर्नु पर्छ।
मलाई लाग्छ, जटिल अवस्थाका दर्जनौ कोभिड संक्रमितहरुको उपचार र व्यवस्थापनको सिलसिलामा भएका मानवीय क्षति र वेदनाले भरिएका परिदृश्यहरुलाई नजिकवाट अनुभूति गरेको हुनाले कोरोना महामारी सामान्य मात्र हुँदै होइन। त्यस्तै, दसैंमा प्रमुख आकर्षणको केन्द्र भनेको परिवारका जेष्ठ सदस्य हुन्। अर्को वुझ्नै पर्ने कुरा, कोभिड १९ को जोखिम समूह पनि जेष्ठ नागरिक र दीर्घरोगीहरु नै हुन्।
यसर्थ, दसैंमा जनस्वास्थ्यका मापदण्डहरुलाई कडाइका साथ व्यवहारमा लागू गरे दसैं र त्यसपछिका दिनहरु शुभ रहने विश्वाससहित निम्न स्वास्थ्य सावधानीहरु अपनाउन हुन अनुरोध छ।
१. दसैंमा आउने सवैलाई संक्रमण भएको हुन सक्छ भन्ने मान्यता राखी सावधानी अपनाऔं। आफू पनि बचौं, अरुलाई पनि बचाऔं भन्ने मूल मन्त्र अवलम्वन गरौं।
२. घरबाहिरवाट आएपछि अनिवार्य नुहाउने र प्रयोग गरेको कपडा आदि अलग्गै सफा गर्ने।
३. यो वर्ष भरसक आफन्तकोमा टीका लगाउन नजाने, जानै परे सीमित संख्यामा सावधानी अपनाएर जाने ।
४. आफन्तकोमा जाँदा सीमित कोशेलीहरु लिएर जाने। सकेसम्म घरायसी कोशेलीहरु उपयुक्त हुन्छ। स्मरण रहोस, कोशेली वोकेको देखिन्छ तर कोरोना भाइरस कोशेली लगेको देखिन्न।
५. घरमै रहँदा पनि सावुन पानीले मिचिमिचि हात धोइरहने ।
६. घरभित्र संगै रहदा पनि पर्याप्त भौतिक दूरी कायम गर्ने । सकेसम्म एल आकारमा रहेर कुराकानी गर्ने ।
७. घरमा रहेको अन्य सदस्यहरुले प्रयोग गर्ने निजी सामानहरु जस्तै – ल्यापटप, मोवाईल, तौलियाहरु एक अर्काले प्रयोग नगर्ने । मोवाईलको कभर खोली सेनिटाईजरले राम्ररी सफा गर्ने ।
८. घरमा रहँदा पनि मास्कको उचित तरिकाले प्रयोग गर्नु उत्तम हुन्छ।
९. टीका लगाउदा अनिवार्य दुवैले मास्कको प्रयोग गर्ने। प्रत्येक पटक हात धुने वा सेनिटाइज गर्ने ।
१०. टीका लगाउन एकै पटक जमघट नगर्ने, पालैपालो टिका लगाउने व्यवस्था मिलाउने। टीका लगाउँदा भरसक वरण्डा वा आँगंनमा खुल्ला हावा चल्ने स्थानमा लगाउने।
११. टीका लगाई सकेपछि भरसक खुट्टामा नढोग्ने, टाढैबाट शिर निहु¥याएर दर्शन गर्ने।
१२; दक्षिणासमेत दिदा सुरुमा नै तयारी अवस्थामा राखेको सेनिटाइज गरेको पैसा उपलव्ध गराउने।
१३. पिसीआर फल्स नेगेटिभ आएको वा लक्षणविहीन भएको अवस्था पनि हुन सक्ने भएकोले पिसीआर टेष्ट नेगेटिभ आएकोले पनि उत्तिकै सर्तकता अपनाउनु पर्छ ।
१४. संक्रमणपछि निको भएको मानिसमा रोग प्रतिरोधी क्षमता कम भएको हुनाले अन्य अवसरवादी संक्रमणहरु हुन सक्छ। रिइन्फेक्सन वा पोष्ट कोभिड पनि हुन सक्ने भएकाले थप भर्खरै निको भएको संक्रमितले थप सर्तकता अपनाउनु पर्छ ।
१५. खानेकुरामा मादक पदार्थ, चिल्लो, पिरो वा शरीरको पाचन प्रकृयामा असर पु¥याउने केही पनि खाने कुरा नखानुहोस्। परिवारको एक सदस्यको स्वास्थ्यमा समस्या आउनु भनेको परिवार विसन्चो हुनु हो भन्ने कुरा ख्याल गरौं।
१६. फ्रिजमा राखेको पेय पदार्थको प्रयोग नगर्नुस्। दिनभर शरीरलाई पुग्ने गरी पर्याप्त मन तातो पानी पिउनुहोस्।
१७. खाना खाइसकेपछि वा खानेकुरा खाए पछि व्रस गर्नु होस्। नुन पानीले मुख कुल्ला गरी ओरल हाइजिन कायम गर्नु होस्।
१८. सामान्यतया, चाडपर्वमा खानपिनको मात्रा बढी हुने हुँदा शारीरिक अभ्यास र घरायसी कार्यहरु समेत गरेर शरीरलाई सन्तुलित अवस्थामा राख्न प्रयास गर्नुहोस् । पर्याप्त सुत्नुहोस् । विहान ७।८ वजेको घाम ताप्नु होस्।
१९. आफूले दैनिक खाने औषधिहरुको नियमित सेवन तथा प्रयोग गर्ने ।
२०. कोभिड १९ वा रुघाखोकीको लक्षण र चिन्ह भए नभए पनि दैनिक सुत्ने वेलामा तातो पानीको वाफ कम्तीमा आधा घण्टा लिनुहोस्।
धमला इटहरी अस्पतालका ईमरजेन्सी शाखा प्रमुख हुन्
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
