कोरोनाको सकारात्मक पाटो : पारिवारिक मिलनले घरमा खुसीयाली

कोरोना अपडेट

महेश न्यौपाने सोमबार, वैशाख १५, २०७७, ०८:२६

रोल्पा- पुरुषहरु घर बाहिर हुँदा रोल्पाका कैयौं महिलाहरुले एक्लै खेती स्याहार्न बाध्य हुन्थे। कामका लागि घरका पुरुष सदस्यहरु घरगाउँभन्दा टाढा पुग्थे। उनीहरु दसैं तिहार जस्ता ठूला चाडपर्वमा मात्रै घर आउँथे। पारिवारिक मिलन त्यस्तै अवसरमा मात्रै सम्भव हुन्थ्यो।

यस वर्ष भने खेती किसानीको काममा महिलाहरुलाई घरका पुरुष सदस्यको पनि साथ मिलेको छ। कोरोना कहरले पुरुषहरु घर आएसँगै खेती किसानी र मेलापातमा महिला र पुरुष सँगसँगै देखिन थालेका हुन्।

रोल्पाका गाउँहरुमा अहिले गहुँ भित्र्याउने चटारो छ। साथै, मल बोक्ने र खनजोत गर्ने काम चलिरहेको छ।

खेतमा धानको ब्याड राख्नेदेखि मल पुर्ने सबै काम एकैचोटी परे पनि यहाँका महिलाहरुमा अघिल्लो वर्ष जस्तो कामको चाप भने छैन। तिनै मध्येकी एक हुन्, रोल्पा नगरपालिका ४ की रिता परियार। खेत नभएकाले ब्याड राख्ने चटारो नभए पनि पाखो बारी खनजोत गर्ने र मल बोक्ने काममा श्रीमानबाट सहयोग पाउने कुराले हौस्याएको छ, उनलाई। ‘अघिल्लो वर्ष सबै काम एक्लै भ्याउनुपर्थ्यो। यसपालि श्रीमान घर आएकाले काम गर्न सहज भएको छ’, उनले भनिन्, ‘धेरै वर्षपछि श्रीमानसँगै खेतबारीमा काम गर्न पाएका छौ।’

रोजगारीका लागि जिल्ला बाहिर जानुपर्ने बाध्यताले रोल्पाका गाउँहरु पुरुषविहीन मात्र होइन, कतिपय घर त बालबालिका र जेष्ठ नागरिकका भरमा चलेका छन्। श्रम गर्न सक्ने जनशक्ति रोजगारीमा जिल्लाबाहिर जाँदा रोल्पाका धेरै घरको दैनिकी महिला, बालबालिका र जेष्ठ नागरिकको भरमा चलेको बताउँछिन्, महिला मानव अधिकार रक्षक सञ्जाल रोल्पाका अध्यक्ष तीर्था आचार्य।

‘ग्रामीण भेगका रोल्पाली महिला हलो जोत्न बाध्य थिए। घरमा काम गर्ने छोरानाती रोजगारीका लागि बाहिर गएसँगै आराम गर्ने उमेरका जेष्ठ नागरिकहरु मेलापात देखिन्थे’, आचार्य भन्छिन्, ‘कोरोनाको त्राससँगै जिल्ला भित्रिएका युवायुवतीका कारण यस वर्षको खेतीपातीमा सहजता भएको छ।‘

आधिकारिक तथ्यांक नभए पनि १० हजारभन्दा बढी रोल्पाली युवायुवती रोजगारीका लागि काठमाडौं, ललितपुर र भक्तपुरका इँटाभट्टामा रहेको बताइन्छ। भारत जानेहरुको पनि आधिकारिक तथ्यांक छैन। त्यहाँ पनि दसौं हजार रोल्पाली रोजगारीका लागि गएको हुन सक्ने बताइन्छ। खाडी तथा तेस्रो मुलुक जाने रोल्पाली युवायुवतीको संख्या झण्डै ४० हजार रहेको बताइन्छ। जिल्ला प्रशासन कार्यालय रोल्पाबाट ५० हजार बढीले राहादानी लिएका छन्।

गत वैशाख ५ देखि ११ गतेसम्म उद्धार गरिएका तथा आफैं आएका समेत तीन हजार ८ सय ८ जना रहेको जिल्ला प्रशासन कार्यालयले उपलब्ध गराएको तथ्यांकमा उल्लेख छ। त्यसयता समेत जोड्दा जिल्ला भित्रनेको संख्या ५ हजार बढी हुन सक्ने बताइन्छ। शनिबार बेलुकासम्म रोल्पाको रुन्टीगढी गाउँपालिकामा मात्रै १ हजार २ सय २४ जना भित्रिएको गाउँपालिकाका नासु दीपक डिसीले जानकारी दिए। उनीहरुलाई ४० वटा विद्यालय, २ वटा स्वास्थ्य संस्था र ८ वटा सामुदायिक भवन समेत गरी ५० वटा क्वारेनटाइनमा राखिएको बताइएको छ। त्यसरी बसेकामध्ये अधिकांश दिउँसोको समयमा आफ्नो खेती किसानीमा सहयोग गर्न जाने गरेको बताइन्छ।

जिल्लामा हालसम्म ६ सय ८८ जना भारत तथा तेश्रो मुलुकबाट आएको देखिएको छ। देशबाहिरबाट यसरी जिल्ला भित्रिनेमा सबभन्दा धेरै गंगादेव गाउँपालिकामा २ सय ६७ जना छन्।

यसैगरी सुनिल स्मृति गाउँपालिकामा २१८, रोल्पा नगरपालिकामा २०, त्रिवेणी गाउँपालिकामा ४०, परिवर्तन गाउँपालिकामा २६, रुन्टीगढी गाउँपालिकामा १८, माडी गाउँपालिकामा १२, लुग्री गाउँपालिकामा ५४, थवाङ गाउँपालिकामा २३, सुनछहरी गाउँपालिकामा १२ जना रहेको नेपाली सेनाको खड्क दल गण रोल्पाले जानकारी दिएको छ।

महिनावारी व्यवस्थापनमा समस्या
क्वारेनटाइन बस्दाको समयमा महिनावारी हुने महिलालाई थप समस्या हुने गरेको छ। महिनाबारी व्यवस्थापनका लागि सेनेटरी प्याडको व्यवस्था नहुँदा महिलाहरुले त्यस्तो समस्या भोग्ने गरेको महिला मानव अधिकार रक्षक सञ्जाल रोल्पाका अध्यक्ष आचार्यको भनाइ छ।

‘महिनावारीको वेला महिलालाई सुरक्षित ठाउँ चाहिने भए पनि रोल्पाका अधिकांश क्वारेनटाइनमा त्यस्तो व्यवस्था र संरचना छैन’, आचार्यले भनिन्।

विपदको समयमा पनि मानव अधिकार संरक्षण सबैको सरोकारको विषय हुनुपर्ने आचार्यको भनाई छ। तर, रोल्पाका कुनै पनि क्वारेनटाइन महिलामैत्री नदेखिएको उनको भनाइ छ। ‘क्वारेनटाइमा बस्नेहरुका लागि खाना नास्ता र बसाइँको जस्तै महिलाहरुका लागि महिनावारी व्यवस्थापनमा ध्यान दिनुपर्छ’, आचार्यले भनिन्।

महिनावारी मात्रै होइन, गर्भवती महिलाहरुले समेत समस्या भोगिरहेको आफूले सुनेको आचार्यको भनाई छ। बच्चा जन्माउने मिति नजिकिएकी एक महिलालाई रोल्पाको त्रिवेणी गाउँपालिकाको बुढागाउँ सिम्पानीमा राखिएको उनले जानकारी दिइन्। गर्भवती महिलाहरुको कोरोना संक्रमण परीक्षण गरी होम क्वारेनटाइनमा पठाउनुपर्ने उनको सुझाब छ।

क्वारेनटाइनमा रहेका गर्भवती महिलाको आरडिटी परीक्षण गरेर होम क्वारेनटाइनमा पठाइने त्रिवेणी गाउँपालिका अध्यक्ष शान्तकुमार वलीले बताए। ‘आरडिटी परीक्षणमा यस्ता महिलालाई प्राथमिकतामा राखेका छौं’, अध्यक्ष वलीले भने।

रोल्पाका विभिन्न क्वारेनटाइनमा १ हजार ५ सयभन्दा बढी महिला छन्।